WSPÓLNA POLITYKA ROLNA UNII EUROPEJSKIEJ

Rolnictwo w Unii Europejskiej Europa jest głównym eksporterem i największym światowym importerem żywności, głównie z krajów rozwijających się. Europejski sektor rolnictwa, w którym stosuje się bezpieczne, czyste i przyjazne dla środowiska metody produkcji, dostarcza produkty najwyższej jakości spełniające wymagania konsumentów. Europejska polityka rolna wspiera społeczności wiejskie. UE wspiera nie tylko produkcję żywności, ale także przyczynia się do promowania obszarów wiejskich jako miejsca zamieszkania, pracy i wypoczynku. Europejska polityka rolna jest tworzona na szczeblu unijnym przez przedstawicieli państw członkowskich i wcielana w życie na szczeblu lokalnym przez poszczególne państwa. Obszary wiejskie zajmują 90% terytorium UE, z czego ponad połowa przypada na gospodarstwa rolne.

Rola UE w zakresie rolnictwa Zapewnienie obywatelom stałego zaopatrzenia w bezpieczną żywność po przystępnych cenach; Zapewnianie godziwego standardu życia europejskim rolnikom, przy jednoczesnym wsparciu modernizacji i rozwoju przemysłu rolnego; Wspieranie stabilizacji rynku produktów rolnych we wszystkich regionach UE. Poprawa jakości europejskich artykułów żywnościowych; Gwarantowanie bezpieczeństwa żywności; Dbałość o dobrobyt społeczności wiejskich; Ochrona środowiska naturalnego z myślą o przyszłych pokoleniach; Troska o zdrowie i godziwe warunki hodowli zwierząt.

Główne produkty rolne UE – 2005 r.

Wspólna Polityka Rolna - początki Wspólna polityka rolna powstała w latach 50-tych w Europie Zachodniej, której społeczeństwa bardzo ucierpiały na skutek wojny i borykały się z problemem braku żywności z powodu szkód, jakie wyrządziła ona w rolnictwie. Priorytetem wczesnej WPR było więc promowanie zwiększonej produkcji żywności, tak aby zapewnić konsumentom stałe zaopatrzenie po przystępnych cenach, a jednocześnie zagwarantować rentowność sektora rolniczego w UE. WPR zachęcała rolników do zwiększania produkcji, proponując dotacje i gwarantując im wysokie ceny zbytu. WPR z powodzeniem zrealizowała swój cel doprowadzając UE do samowystarczalności począwszy od lat 80-tych. Okazało się jednak, że w UE utrzymują się nadwyżki głównych produktów rolnych. Część z nich była eksportowana, pozostałe zaś musiały być magazynowane bądź zagospodarowywane wewnątrz UE. WPR musiała się zmienić.

Reforma MacSharry’ego Zasadniczym etapem zmian WPR była tzw. reforma MacSharry’ego, przyjęta w 1992 r. Reforma dotyczyła rynków zbóż, roślin oleistych i wysokobiałkowych, mleka, wołowiny oraz wprowadzała szereg działań strukturalnych, realizowanych przez kraje członkowskie w ramach programów wieloletnich. W wyniku przeprowadzonych zmian WPR rynki rolne stały się bardziej zrównoważone, a wielkość zapasów publicznych uległa znacznej redukcji, szczególnie w przypadku zbóż. Ceny produktów rolnych zbliżyły się do cen światowych. Ograniczenie wsparcia cen rynkowych oraz wprowadzenie płatności bezpośrednich spowodowało większą przejrzystość pomocy dla rolników, a przez to lepszą kontrolę wydatków na WPR. Istotną wadą przeprowadzonej reformy był brak spójności programów realizowanych w zakresie rozwoju obszarów wiejskich, co prowadziło do ich niskiej efektywności.

Agenda 2000 Dalsze przesłanki reformowania polityki rolnej wynikały z niekorzystnych prognoz rozwoju sytuacji na rynkach rolnych UE w nadchodzących latach. Unia ponownie stała przed problemem nadprodukcji towarów rolnych. Planowane rozszerzenie UE wymagało ponadto reformy budżetu unijnego i zasad finansowania kluczowych instrumentów unijnych, tzn. WPR i Funduszy Strukturalnych. Zmiana priorytetów WPR kładła nacisk na wzrost konkurencyjności europejskiego rolnictwa ale objęła również nowy, istotny element – politykę rozwoju wsi promującą rozmaite inicjatywy na obszarach wiejskich. Jednocześnie pomagano rolnikom w restrukturyzacji gospodarstw, różnicowaniu produkcji, a także poprawie marketingu produktów. Ustanowiony został też próg budżetowy gwarantujący podatnikom, że koszty WPR nie wymkną się spod kontroli. W roku 2003 postanowiono przeprowadzić kolejną, gruntowną reformę.

ODDZIELNY FUNDUSZ NA RZECZ ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH W lutym 2006 roku przyjęto europejskie wytyczne strategiczne dotyczące polityki rozwoju obszarów wiejskich. Polityka rozwoju obszarów wiejskich na lata 2007–2013 została oparta na trzech tematach i wpisana w trzy odpowiadające im osie określone w nowym rozporządzeniu dotyczącym rozwoju obszarów wiejskich, tj.: poprawa konkurencyjności sektora rolnego; poprawa stanu środowiska naturalnego; wspieranie gospodarowania gruntami oraz poprawa jakości życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej. Czwarta oś, zwana „Osią Leader”, opiera się na doświadczeniach inicjatywy wspólnotowej Leader i ma na celu wdrażanie lokalnych strategii rozwoju obszarów wiejskich w ramach partnerstw publiczno-prywatnych.

Wspólna Polityka Rolna dzisiaj Obecnie dotacje dla rolników nie są związane z wielkością produkcji. Dzisiejszą WPR rządzi prawo popytu. Według zasad nowego systemu, rolnicy nadal otrzymują dopłaty bezpośrednie, które gwarantują stabilność ich przychodów, lecz nie są powiązane z produkcją. Ponadto rolnicy są zobowiązani do przestrzegania norm w zakresie ochrony środowiska, bezpieczeństwa produkcji żywności, stosowania środków ochrony roślin i właściwego traktowania zwierząt. Przeprowadzone reformy umożliwiły wytyczenie bardziej stabilnej wspólnej polityki rolnej, a także jej nakierowanie na kwestie istotne dla całego społeczeństwa. W następstwie przeprowadzonych reform UE zmniejszyła wykorzystanie dotacji do eksportu, a jednocześnie utrzymała, a nawet zwiększyła eksport produktów rolnych. UE jest jednak nadal ważnym importerem netto produktów rolnych, szczególnie z krajów znajdujących się na niższym poziomie rozwoju.

Instrument Finansowy Wspierania Rybołówstwa Polityka strukturalna UE wyznacza główne cele dla sektora rybołówstwa, którymi są: • uzyskanie trwałej równowagi między stanem zasobów a poziomem ich eksploatacji, • wzmocnienie konkurencyjności i rozwoju ekonomicznie opłacalnych przedsięwzięć, • wspieranie ekonomicznego rozwoju regionów zależnych od rybołówstwa; świadczenie pomocy socjalnej rybakom. Do kogo adresowana jest pomoc? Do właścicieli statków rybackich, właścicieli i administratorów portów, rybaków morskich i śródlądowych, właścicieli, dzierżawców jezior i rybackich gospodarstw hodowlanych, właścicieli zakładów przetwórstwa rybnego, hurtowników, placówek naukowo-badawczych, uczelni i szkół technicznych związanych z rybactwem.

Instrument Finansowy Wspierania Rybołówstwa Obszary pomocy mające na celu skuteczne wzmocnienie sektora rybołówstwa oraz jego rentowności, które razem tworzą trwały fundament realizacji polityki strukturalnej: 1. dostosowanie nakładu połowowego do stanu zasobów, 2. modernizacja i odnowa floty rybackiej, 3. rozwój rybactwa śródlądowego, 4. ochrona zasobów wodnych w strefie przybrzeżnej, 5. poprawa infrastruktury portów rybackich, 6. rozwój przetwórstwa rybnego oraz wzrost wartości dodanej i sprzedaży ryb, 7. promocja produktów rybnych, 8. pomoc socjalna dla rybaków, którzy utracą, wskutek zmniejszenia liczby statków rybackich, miejsca pracy, 9. szkolenia zawodowe, badania i działania pokrewne.

Nowa perspektywa finansowa 2007-2013 Negocjacje finansowe w Radzie UE zakończyły się redukcją środków unijnych na II filar WPR. Propozycja Komisji w tym zakresie została zredukowana o ponad 21 proc. (z poziomu 88,8 mld € do 69 mld €). Spośród pozostałych postanowień dotyczących rolnictwa należy także odnotować rozszerzenie możliwości korzystania z modulacji. Pozostawiając w mocy rozwiązania przyjęte podczas reformy WPR w 2003 r., wprowadzono możliwość dobrowolnego podwyższenia stopy modulacji do 20% wydatków na I filar WPR. Ustalono, że Komisja Europejska przeprowadzi w 2008/2009r. całościowy przegląd, obejmujący wszystkie aspekty wydatków UE, w tym WPR.

Przyszłość Wspólnej Polityki Rolnej W ciągu nadchodzących lat WPR ulegnie dalszym zmianom, tak aby: Pozostać żywo reagującą polityką, która wychodzi naprzeciw potrzebom i oczekiwaniom społeczeństwa UE; Wspierać zrównoważone rolnictwo oferujące bezpieczne produkty wysokiej jakości, chroniąc jednocześnie środowisko naturalne i dbając o właściwe traktowanie zwierząt; Wspierać wielofunkcyjną rolę, jaką odgrywają rolnicy dostarczając społeczeństwu dobra publiczne; Promować wzrost gospodarczy i tworzenie nowych miejsc pracy na obszarach wiejskich; Wzmocnić konkurencyjność i innowację w sektorze rolnym tak, by było ono w stanie stawić czoła wyzwaniom rynku globalnego; Opierać się na prostych i przejrzystych regułach.

Polska wizja Wspólnej Polityki Rolnej Rolnictwo ze względu na swój specyficzny charakter powinno być nadal wspierane w UE i nie powinno być w pełni poddane zasadom rynkowym; Rolnictwo musi zachować swój wspólnotowy charakter (wspólne zasady funkcjonowania oraz finansowanie z budżetu UE). Powinno się zapewniać równe warunki konkurencji w poszerzonej UE oraz wspierać budowanie konkurencyjności rolnictwa europejskiego na rynkach światowych; Należy dążyć do uproszczenia istniejących instrumentów; Nie można ograniczyć wydatków na WPR. II filar odgrywa istotną rolę modernizacyjną i pro-rozwojową, należy więc dążyć do wzrostu znaczenia II filara, ale nie poprzez redukcję środków na I filar.

Uwagi szczegółowe Polski W ramach systemu płatności bezpośrednich powinna obowiązywać jednolita stawka płatności na hektar we wszystkich krajach UE-27. Polska ma duży potencjał wzrostu produkcji mleka, dlatego będzie się domagać uzyskania w najbliższych latach zwiększenia krajowej ilości referencyjnej (kwoty mlecznej). W celu stabilizacji europejskiego rynku rolno-spożywczego Polska powinna zabiegać o jak najdłuższe utrzymanie refundacji eksportowych, zwłaszcza w sektorach, które są szczególnie narażone na ryzyko wynikające ze zmniejszenia ceł (zboża, mięso, mleko). Polska będzie się domagać modyfikacji zasad wparcia eksportu zbóż z wolnego rynku. W przypadku sektora skrobi ziemniaczanej, Polska powinna postulować o utrzymanie kwotowania w tym sektorze, jednocześnie zabiegając o zwiększenie przysługującej jej kwoty skrobi z ok. 145 tys. t do 180 tys. t. Powinno zachować się możliwość częściowego powiązania wsparcia bezpośredniego (tj. płatności bezpośrednich) z produkcją skrobi.

Uwagi szczegółowe Polski Polska powinna postulować o zachowanie wszystkich dotychczasowych instrumentów interwencji w dotychczasowym kształcie. W sektorze biopaliw należy zwiększyć tzw. wspólnotową powierzchnię gwarantowaną objętą płatnościami do powierzchni roślin energetycznych. Polityka rozwoju obszarów wiejskich jest kluczowym elementem, obok polityki spójności, dla procesu rozwoju i doganiania (catching-up) państw EU-15. Polska opowiada się za sposobem przyznawania środków na II filar WPR, który uwzględni te potrzeby. Polska opowiada się za utworzeniem nowoczesnego i skutecznego systemu ubezpieczeń w pełni odpowiadającego skali problemów, przed jakimi stoi europejskie rolnictwo i gospodarka żywnościowa. Jeśli instrumenty interwencji rynkowej ulegną silnej redukcji, powinny powstać lub poszerzyć się instrumenty zarządzania kryzysami: mechanizm prywatnego przechowalnictwa, instrument nadzwyczajnych środków wsparcia, wsparcie grup producentów itp.

Źródła informacji o Wspólnej Polityce Rolnej Materiały w języku polskim 1. Portal EUROPA Komunikat Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego Przygotowania do oceny funkcjonowania reformy WPR, COM(2007) 722 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2007:0722:FIN:PL:PDF Objaśnienie wspólnej polityki rolnej, Bruksela 2007 http://ec.europa.eu/agriculture/publi/capexplained/cap_pl.pdf Przygotowanie do oceny funkcjonowania reformy WPR, 20.11.2007 http://ec.europa.eu/agriculture/healthcheck/pres_pl.pdf Komunikat Komisji Reformowanie budżetu, zmienianie Europy: dokument dotyczący publicznych konsultacji w sprawie przeglądu budżetu w okresie 2008-2009, SEC(2007) 1188 http://ec.europa.eu/budget/reform/library/issue_paper/consultation_paper_pl.pdf 2. Urząd Komitetu Integracji Europejskiej Reformy Wspólnej Polityki Rolnej http://www.ukie.gov.pl/www/serce.nsf/0/F1EBF407F4AB1A54C1257188004CC84D?Open

Źródła informacji o Wspólnej Polityce Rolnej Materiały w języku polskim 3. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Polska wizja Wspólnej Polityki Rolnej wobec wyzwań oceny funkcjonowania WPR http://bip.minrol.gov.pl/FileRepozytory/FileRepozytoryShowImage.aspx?item_id=26466 Stanowisko Rządu RP w odniesieniu do Komunikatu Komisji - Przygotowania do oceny funkcjonowania reformy WPR, przyjęte przez KERM w dniu 5 lutego 2008 http://bip.minrol.gov.pl/FileRepozytory/FileRepozytoryShowImage.aspx?item_id=29566 Strona internetowa Ocena funkcjonowania WPR http://bip.minrol.gov.pl/DesktopDefault.aspx?TabOrgId=1680&LangId=0 4. FAPA – Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa Kierunki Reformy Wspólnej Polityki Rolnej w ramach przeglądu zaplanowanego na lata 2008/09 r. – z perspektywy Polski, dokument konsultacyjny, raport FAPA – Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa http://www.fapa.com.pl/gfx/saepr/dokument_konsult_na_www.pdf Modulacja w Polsce – wyliczenia szacunkowe, sierpień 2007 http://www.fapa.com.pl/gfx/saepr/Wyliczenie_modulacji.pdf

Źródła informacji o Wspólnej Polityce Rolnej Materiały w języku angielskim 1. Portal EUROPA Prospects for agricultural markets and income 2007-2014 Strona z linkami do poszczególnych części raportu http://ec.europa.eu/agriculture/publi/caprep/prospects2007b/index_en.htm Executive summary http://ec.europa.eu/agriculture/publi/caprep/prospects2007b/summary.pdf 2. Parlament Europejski Núñez Ferrer J., Kaditi E. A.: The EU added value of agricultural expenditure – from market to multifunctionality – gathering criticism and success stories of the CAP, Brussels 2007 (raport przygotowany na zlecenie Parlamentu Europejskiego) http://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/dv/200/200802/2008022 7_cap_study_en.pdf 3. Institute for European Environmental Policy Towards the CAP Health Check and the European budget review. The proposals, options for reform, and issues arising. A paper commissioned by the German Marshall Fund, September 2007 http://www.ieep.eu/publications/pdfs/2007/health_check_12_10_07.pdf

Dziękuję za uwagę Zdzisław Czucha