Jadwiga Świętoń Przemyśl, 28.11.2012 Edukacja czytelnicza i medialna w podstawie programowej kształcenia ogólnego Jadwiga Świętoń Przemyśl, 28.11.2012

Ścieżka edukacyjna edukacja czytelnicza i medialna - wprowadzona do szkół podstawowych i gimnazjów rozporządzeniem w sprawie podstawy programowej… z 15 lutego 1999 r. Obowiązywała w szkołach podstawowych, gimnazjach, liceach i technikach do2009 roku Określono cele, zadania szkoły, treści, osiągnięcia ucznia Po wejściu nowej podstawy programowej stopniowo wycofywana (według harmonogramu wdrażania podstawy) Jej treści częściowo weszły do niektórych przedmiotów na każdym etapie edukacyjnym

Sposób realizacji Dyrektor szkoły zapewnia uwzględnienie problematyki ścieżek edukacyjnych w szkolnym zestawie programów nauczania. Realizację ścieżek edukacyjnych zapewniają nauczyciele wszystkich przedmiotów, którzy do własnego programu włączają odpowiednio treści danej ścieżki. Częściowej realizacji treści ścieżek edukacyjnych można dokonać w czasie odrębnych, modułowych, kilkugodzinnych zajęć.

Cele edukacyjne Przygotowanie do korzystania z różnych źródeł informacji Przygotowanie do świadomego i odpowiedzialnego korzystania ze środków masowej komunikacji Rozbudzanie potrzeb czytelniczych Przygotowanie do samokształcenia

Treści - szkoła podstawowa Dzieje pisma, książki, prasy i przekazów medialnych. Wydawnictwa informacyjne. Literatura popularnonaukowa. Czasopisma dziecięce i młodzieżowe. Katalogi, kartoteki, zautomatyzowany system wyszukiwania danych. Proces porozumiewania się, jego składniki i kontekst społeczny. Komunikacja werbalna i niewerbalna; bezpośrednia i medialna. Rodzaje mediów, ich istota i zasady funkcjonowania. Funkcje i charakterystyka komunikatów medialnych: drukowanych, obrazowych, dźwiękowych, audiowizualnych i multimedialnych.

Treści - szkoła podstawowa Podstawowe elementy języka poszczególnych rodzajów mediów. Rodzaje i gatunki przekazów medialnych. Teatr jako źródło przekazów medialnych. Wydarzenia z życia osobistego i społecznego jako inspiracja do samodzielnych rejestracji i twórczości medialnej. Selektywność doboru informacji w środkach masowego przekazu. Stronniczość przekazu. Informacja czy perswazja? Jawne i niejawne funkcje środków masowej komunikacji we współczesnym społeczeństwie informacyjnym

Osiągnięcia - liceum Umiejętność sprawnego zebrania określonych informacji i wyselekcjonowania przydatnych treści (w tym sporządzenie bibliografii). Postrzeganie roli mediów w szerszym kontekście cywilizacyjno-kulturowym. Dostrzeganie wpływu mediów na życie i zachowanie ludzi oraz całych społeczeństw. Formułowanie ocen, opinii i recenzji wybranych informacji przekazywanych przez media. Samodzielne tworzenie podstawowych komunikatów medialnych z wykorzystaniem modelu warsztatu pracy dziennikarza prasowego oraz radiowego bądź telewizyjnego

Nowa podstawa programowa Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. Nr 4 poz. 17)

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół

Zmiana dotyczy załącznika dla szkół ponadgimnazjalnych (nr 4) Wątek tematyczny Ojczysty Panteon i ojczyste spory jest realizowany obowiązkowo na przedmiocie uzupełniającym historia i społeczeństwo

Kalendarz zmian PP Od 2009/2010 w klasach I SP i G Od 2010/2011 w klasach I i II SP i G Od 2011/2012 w klasach I, II, III SP i G Od 2012/2013 w klasach IV SP i I PNG Od 2014/2015 we wszystkich szkołach oraz sprawdzian i egzaminy maturalne wg nowej formuły

Zadania szkoły Jednym z najważniejszych zadań szkoły podstawowej jest kształcenie umiejętności posługiwania się językiem polskim, w tym dbałość o wzbogacanie zasobu słownictwa uczniów. Wypełnianie tego zadania należy do obowiązków każdego nauczyciela

Zadania szkoły Ważnym zadaniem szkoły podstawowej jest przygotowanie uczniów do życia w społeczeństwie informacyjnym. Nauczyciele powinni stwarzać uczniom warunki do nabywania umiejętności wyszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł, z zastosowaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych, na zajęciach z różnych przedmiotów

Zadania szkoły Ponieważ środki społecznego przekazu odgrywają coraz większą rolę zarówno w życiu społecznym, jak i indywidualnym, każdy nauczyciel powinien poświęcić dużo uwagi edukacji medialnej, czyli wychowaniu uczniów do właściwego odbioru i wykorzystania mediów

realizację celów powinna wspomagać dobrze wyposażona biblioteka szkolna, dysponująca aktualnymi zbiorami, zarówno w postaci księgozbioru jak i w postaci zasobów multimedialnych

Rola biblioteki nauczyciele wszystkich przedmiotów powinni odwoływać się do zasobów biblioteki szkolnej współpracować z nauczycielami bibliotekarzami w celu wszechstronnego przygotowania uczniów do samokształcenia i świadomego wyszukiwania, selekcjonowania i wykorzystywania informacji

Zmiany… 1983 program pracy bibliotek szkolnych (szczegółowe określenie zadań, organizacji pracy, współpracy z innymi podmiotami) Program przysposobienia czytelniczego i informacyjnego Ścieżka edukacyjna edukacja czytelnicza i medialna Likwidacja ścieżek, włączenie treści do przedmiotów Zapis w podstawie programowej

Edukacja czytelnicza i medialna w podstawie programowej kształcenia ogólnego

Edukacja polonistyczna I etap edukacyjny Język obcy nowożytny Edukacja polonistyczna Zajęcia komputerowe Edukacja plastyczna Wyszukuje i korzysta z informacji Interesuje się książką i czytaniem Korzysta z przekazów medialnych Rozróżnia przekazy medialne Umie obsługiwać komputer Zna zagrożenia uczeń

Zalecane warunki i sposób realizacji Ważnym celem edukacji polonistycznej jest rozwijanie u dzieci zamiłowania do czytelnictwa poprzez słuchanie pięknego czytania i rozmawianie o przeczytanych utworach oraz korzystanie z bibliotek (np. biblioteki szkolnej).

Zalecane warunki i sposób realizacji Dobór utworów ma uwzględnić następujące gatunki literatury dziecięcej: baśnie, bajki, legendy, opowiadania, wiersze, komiksy - przy wyborze należy kierować się realnymi umiejętnościami czytelniczymi dzieci, a także potrzebami wychowawczymi i edukacyjnymi. Dzieci powinny uczyć się na pamięć wierszy, fragmentów prozy, tekstów piosenek

Język mniejszości Język obcy nowożytny Język polski Zajęcia komputerowe Plastyka Muzyka II etap edukacyjny Matematyka Wychowanie do życia w rodzinie Historia i społeczeństwo Przyroda uczeń Korzysta ze źródeł informacji (pozyskuje, zbiera informacje)

rozpoznaje w wypowiedzi prawdę lub fałsz Język polski Język mniejszości rozpoznaje w wypowiedzi prawdę lub fałsz odróżnia fikcję artystyczną od rzeczywistości wskazuje cechy charakterystyczne przekazów audiowizualnych rozpoznaje znaczenie niewerbalnych środków komunikowania się uczeń

wyjaśnia znaczenie wynalazku pisma dla wspólnoty ludzkiej Historia i społeczeństwo wymienia pożytki i niebezpieczeństwa korzystania z mediów elektronicznych wyjaśnia znaczenie wynalazku pisma dla wspólnoty ludzkiej Mass media - zasady i kryteria wyboru czasopism, książek, filmów i programów telewizyjnych uczeń Wychowanie do życia w rodzinie

selekcjonuje, porządkuje i gromadzi znalezione informacje; Zajęcia komputerowe selekcjonuje, porządkuje i gromadzi znalezione informacje; wykorzystuje, stosownie do potrzeb, informacje w różnych formatach opisuje cechy różnych postaci informacji: tekstowej, graficznej, dźwiękowej, audiowizualnej, multimedialnej uczeń

komunikuje się za pomocą poczty elektronicznej Zajęcia komputerowe komunikuje się za pomocą poczty elektronicznej korzysta z komputera, jego oprogramowania i zasobów elektronicznych (lokalnych i w sieci) do wspomagania i wzbogacania realizacji zagadnień z wybranych przedmiotów opisuje przykłady wykorzystania komputera i sieci Internet w życiu codziennym; przestrzega zasad etycznych i prawnych związanych z korzystaniem z komputera i Internetu uczeń

wymienia zasady prawidłowego uczenia się i stosuje je w życiu; Przyroda wymienia zasady prawidłowego uczenia się i stosuje je w życiu; opisuje prawidłowo urządzone miejsce do nauki ucznia szkoły podstawowej; uzasadnia potrzebę planowania zajęć w ciągu dnia i tygodnia; prawidłowo planuje i realizuje swój rozkład zajęć w ciągu dnia uczeń

Zalecane warunki i sposób realizacji Zadania nauczyciela języka polskiego na II etapie edukacyjnym to przede wszystkim: motywowanie ucznia do aktywnego poznawania rzeczywistości, uczenia się i komunikowania, w tym także do samokształcenia i samodzielnego docierania do informacji; wyposażenie ucznia w intelektualne narzędzia, a więc w umiejętności poprawnego mówienia, słuchania, czytania, pisania, rozumowania, odbioru tekstów kultury w tym rozwijanie słownictwa z różnych kręgów tematycznych

Wychowanie do życia w rodzinie Język obcy nowożytny Historia Język mniejszości Matematyka Wiedza o społeczeństwie III etap edukacyjny Muzyka Plastyka Wychowanie do życia w rodzinie Geografia Biologia Chemia Fizyka Wykorzystuje informacje (wyszukuje, korzysta ze źródeł informacji, porządkuje, selekcjonuje) Odczytuje i interpretuje informacje/dane uczeń

samodzielnie dociera do informacji Język polski samodzielnie dociera do informacji stosuje zasady korzystania z zasobów bibliotecznych przestrzega zasad etyki mowy w różnych sytuacjach komunikacyjnych świadomie, odpowiedzialnie, selektywnie korzysta z elektronicznych środków przekazywania informacji, w tym z Internetu uczeń

odróżnia informacje o faktach od opinii; Język polski odróżnia informacje o faktach od opinii; rozpoznaje różnice między fikcją a kłamstwem; rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację); dostrzega w wypowiedzi przejawy agresji i manipulacji; rozróżnia gatunki publicystyczne prasowe, radiowe i telewizyjne (artykuł, wywiad, reportaż); czerpie dodatkowe informacje z przypisu uczeń

Wiedza o społeczeństwie omawia funkcje i wyjaśnia znaczenie środków masowego przekazu w życiu obywateli charakteryzuje prasę, telewizję, radio, Internet jako środki masowej komunikacji i omawia wybrany tytuł, stację czy portal ze względu na specyfikę przekazu i odbiorców wyszukuje w mediach wiadomości na wskazany temat; wskazuje różnice między przekazami i odróżnia informacje od komentarzy; krytycznie analizuje przekaz reklamowy uczeń

Wiedza o społeczeństwie przygotowuje plakat, folder, stronę internetową lub inny materiał promujący gminę, okolicę lub region planuje dalszą edukację (w tym wybór szkoły ponadgimnazjalnej), uwzględniając własne preferencje i predyspozycje uczeń

Informatyka Bezpieczne posługiwanie się komputerem i jego oprogramowaniem, wykorzystanie sieci komputerowej; komunikowanie się za pomocą komputera i technologii informacyjno-komunikacyjnych. Wyszukiwanie, gromadzenie i przetwarzanie informacji z różnych źródeł; opracowywanie za pomocą komputera: rysunków, tekstów, danych liczbowych, motywów, animacji, prezentacji multimedialnych. Wykorzystanie komputera oraz programów i gier edukacyjnych do poszerzania wiedzy i umiejętności z różnych dziedzin oraz do rozwijania zainteresowań. Ocena zagrożeń i ograniczeń, docenianie społecznych aspektów rozwoju i zastosowań informatyki

umieszcza informacje w odpowiednich serwisach internetowych Informatyka przedstawia typowe sposoby reprezentowania i przetwarzania informacji przez człowieka i komputer posługując się odpowiednimi systemami wyszukiwania, znajduje informacje w internetowych zasobach danych, katalogach, bazach danych pobiera informacje i dokumenty z różnych źródeł, w tym internetowych, ocenia pod względem treści i formy ich przydatność do wykorzystania w realizowanych zadaniach i projektach umieszcza informacje w odpowiednich serwisach internetowych uczeń

wyjaśnia znaczenie pisma i prawa w procesie powstawania państw Historia wyjaśnia znaczenie pisma i prawa w procesie powstawania państw rozpoznaje typy pisma wykształcone na terenie Mezopotamii i Egiptu ocenia rolę druku dla upowszechniania idei renesansu oraz rozwoju cywilizacji europejskiej przedstawia nowe zjawiska kulturowe, w tym narodziny kultury masowej uczeń

Wychowanie do życia w rodzinie korzystanie ze środków przekazu w sposób selektywny, umożliwiający obronę przed ich destrukcyjnym oddziaływaniem wpływ sposobu spędzania wolnego czasu (w tym korzystania ze środków masowego przekazu) na człowieka cele treści

Przedmioty uzupełniające IV etap edukacyjny Zakres rozszerzony Zakres podstawowy Przedmioty uzupełniające

Język polski rozpoznaje specyfikę tekstów publicystycznych (artykuł, felieton, reportaż), politycznych (przemówienie) i popularnonaukowych; wśród tekstów prasowych rozróżnia wiadomość i komentarz; odczytuje zawarte w odbieranych tekstach informacje zarówno jawne, jak i ukryte rozpoznaje manipulację językową w tekstach reklamowych, w języku polityków i dziennikarzy rozpoznaje mechanizmy nowomowy charakterystyczne dla systemów totalitarnych uczeń

korzysta ze słowników i leksykonów Język polski szuka literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień; selekcjonuje ją według wskazanych kryteriów korzysta ze słowników i leksykonów tworzy przedmiotowe bazy danych zawierające informacje zdobywane w toku nauki sporządza opis bibliograficzny książki i artykułu, zapisów elektronicznych, bibliografię wybranego tematu samodzielnie wybiera do lektury teksty, stosując różne kryteria wyboru, które potrafi uzasadnić uczeń

analizuje film lub spektakl teatralny Wiedza o kulturze analizuje film lub spektakl teatralny charakteryzuje podstawowe media kultury (słowo, obraz, dźwięk, widowisko) wymienia różne formy mediów kultury (słowo mówione, pismo, książka, obraz malarski, fotografia, film, program telewizyjny, spektakl teatralny) oraz użycia (nowe media, media masowe, media interaktywne, multimedia) samodzielnie wyszukuje informacje na temat kultury w różnych mediach, bibliotekach uczeń

Wiedza o kulturze przygotowuje prezentację lub inną formę wypowiedzi multimedialnej - blog, forum, strona WWW - na tematy związane z kulturą lokalną i regionu lub z szeroko pojętymi problemami kultury współczesnej bierze aktywny udział w szkolnych przedsięwzięciach artystycznych, animacyjnych, społecznych i innych (wystawa, happening, przedstawienie szkolne, gazetka szkolna, kulturalna akcja charytatywna uczeń

Historia rozpoznaje rodzaje źródeł; ocenia przydatność źródła do wyjaśnienia problemu historycznego dokonuje selekcji i hierarchizacji oraz integruje pozyskane informacje z różnych źródeł wiedzy uczeń

Wiedza o społeczeństwie wyjaśnia, na czym polegają: prawo do prywatności, w tym do ochrony danych osobowych i prawa obywatela w kontaktach z mediami znajduje informacje o naruszaniu praw człowieka w wybranej dziedzinie i projektuje działania, które mogą temu zaradzić opisuje funkcje mediów w państwie demokratycznym i niedemokratycznym uczeń

Wiedza o społeczeństwie uzasadnia znaczenie niezależności i pluralizmu mediów; ocenia skutki ich ograniczania wyjaśnia, jakimi zasadami etycznymi powinny się kierować media i ocenia przykłady działań dziennikarzy i mediów wyjaśnia, na czym polega zasada wolności słowa i wskazuje na przypadki jej nadużycia przedstawia najważniejsze media w Polsce i na świecie (odbiorcy, zasięg, forma przekazu, orientacja ideologiczna, typ własności); charakteryzuje wybrane media lokalne uczeń

Wiedza o społeczeństwie charakteryzuje prasę wielkonakładową i ocenia jej rolę w debacie publicznej; krytycznie analizuje przekazy medialne, oceniając ich wiarygodność i bezstronność oraz odróżniając informacje od komentarzy; ocenia zasoby Internetu z punktu widzenia rzetelności i wiarygodności informacyjnej; świadomie i krytycznie odbiera zawarte w nich treści uczeń

Podstawy przedsiębiorczości stosuje różne formy komunikacji werbalnej i niewerbalnej w celu autoprezentacji oraz prezentacji własnego stanowiska odczytuje informacje zawarte w reklamach, odróżniając je od elementów perswazyjnych; wskazuje pozytywne i negatywne przykłady wpływu reklamy na konsumentów uczeń

Informatyka znajduje dokumenty i informacje w udostępnianych w Internecie bazach danych (np. bibliotecznych, statystycznych, w sklepach internetowych), ocenia ich przydatność i wiarygodność i gromadzi je na potrzeby realizowanych projektów z różnych dziedzin tworzy zasoby sieciowe związane ze swoim kształceniem i zainteresowaniami dobiera odpowiednie formaty plików do rodzaju i przeznaczenia zapisanych w nich informacji uczeń

Brak zapisów w treściach nauczania Biologia odbiera, analizuje i ocenia informacje pochodzące z różnych źródeł, ze szczególnym uwzględnieniem prasy, mediów i Internetu odczytuje, selekcjonuje, porównuje i przetwarza informacje pozyskane z różnorodnych źródeł, w tym za pomocą technologii informacyjno-komunikacyjnych uczeń Fizyka Chemia Brak zapisów w treściach nauczania

Geografia interpretuje zjawiska geograficzne przedstawiane na wykresach, w tabelach, na schematach i modelach korzysta z technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu pozyskiwania, przechowywania, przetwarzania i prezentacji informacji geograficznych uczeń

omawia zasady racjonalnego gospodarowania czasem Wychowanie fizyczne wyjaśnia, gdzie szukać wiarygodnych informacji dotyczących zdrowia i sportu oraz dokonuje krytycznej analizy informacji medialnych w tym zakresie omawia zasady racjonalnego gospodarowania czasem uczeń

Filozofia odróżnia zawarte w tekście informacje od opinii, tezy od hipotez, argumenty od kontrargumentów, przesłanki (założenia) od wniosków - wskazuje przykłady tekstów kultury (dzieł literackich, filmów, tekstów publicystycznych, naukowych, religijnych itp.), w których dostrzega problematykę rozpatrywanego tekstu filozoficznego uczeń

Wychowanie do życia w rodzinie komunikacja interpersonalna, asertywność, techniki negocjacji, empatia treści

Wnioski Nie wszystkie treści dawnej edukacji czytelniczej i medialnej znalazły się w nowej podstawie programowej Treści rozproszone Edukacja czytelnicza - język polski Edukacja informacyjna - informatyka Edukacja medialna - wiedza o społeczeństwie

Wnioski Brak zapisów treści kształcenia (dowolność realizacji celów przez nauczycieli przedmiotów) Brak spójności celów między przedmiotami Słabo widoczny rozwój kompetencji Konieczność ścisłego współdziałania nauczycieli z nauczycielem bibliotekarzem (realizacja tematów dotyczących źródeł informacji oraz wyszukiwania)