Projekt systemowy PARP „Partnerstwo Publiczno – Prywatne” dr Irena Herbst Warszawa Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości 19 czerwca 2012

Agenda Projekt systemowy PARP „Partnerstwo Publiczno-Prywatne” Metodologia badania Rynek PPP w Polsce 2009 – 2011 Wyniki badania podmiotów publicznych Wyniki badania podmiotów prywatnych Wnioski z badania – studia przypadków Co należy zrobić – podsumowanie

Projekt systemowy PARP: „Partnerstwo Publiczno – Prywatne” Projekt systemowy PARP pt. „Partnerstwo publiczno-prywatne” to przedsięwzięcie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, mające na celu promowanie modelu PPP jako instrumentu współpracy sektora publicznego i prywatnego w realizacji zadań publicznych, Celem ogólnym projektu jest upowszechnienie wiedzy o PPP, prowadzące do zwiększenia liczby przedsięwzięć realizowanych w tej formule w Polsce, Celami szczegółowymi projektu są: Ocena potencjału podmiotów publicznych oraz przedsiębiorców zainteresowanych realizacją zadań w formule PPP, w tym analiza zrealizowanych lub realizowanych przedsięwzięć o charakterze PPP, Podniesienie poziomu wiedzy o PPP wśród pracowników sektora publicznego oraz pracowników przedsiębiorstw, Podniesienie poziomu praktycznych umiejętności realizacji przedsięwzięć w formule PPP wśród pracowników sektora publicznego i pracowników przedsiębiorstw, Upowszechnienie współpracy publiczno-prywatnej jako nowoczesnego sposobu realizacji zadań publicznych.  

Analiza potencjału podmiotów publicznych i przedsiębiorstw do realizacji partnerstwa publiczno-prywatnego w Polsce Badanie prowadzone było w okresie wrzesień 2011 – maj 2012 r. przez ekspertów konsorcjum GfK Polonia Sp. z. o.o., Fundacja Centrum PPP, PKPP Lewiatan, Pracownia Badawcza Monitor. W ramach badania sporządzone zostało 5 raportów cząstkowych : Raport z analizy danych zastanych Raport z badania wśród wybranych podmiotów publicznych Raport z badania wśród polskich przedsiębiorców Raport ze studiów przypadków  Raport z analizy stanu prawnego

Agenda Projekt systemowy PARP „Partnerstwo Publiczno-Prywatne” Metodologia badania Rynek PPP w Polsce 2009 – 2011 Wyniki badania podmiotów publicznych Wyniki badania podmiotów prywatnych Wnioski z badania – studia przypadków Co należy zrobić – podsumowanie

Metodologia badania Raport z analizy danych zastanych – analiza literatury przedmiotu, dostępnych badań oraz aktów prawnych dotyczących partnerstwa publiczno-prywatnego na terenie kraju. Raport z badania wśród wybranych podmiotów publicznych – przeprowadzenie badania wśród wybranych podmiotów publicznych o charakterze zarówno ilościowym jak i jakościowym na łącznej próbie n= 399 , w tym próbie celowej – z doświadczeniem w zakresie PPP n= 48. Raport z badania wśród polskich przedsiębiorców – na próbie warstwowo-losowej (n=950) oraz próbie celowej n=50 – realizujących PPP. Raport ze studiów przypadków – opis 17 studiów przypadków projektów realizowanych w modelu formule partnerstwa publiczno-prywatnego w Polsce, w tym 10 projektów(100% obecnych na rynku) zamkniętych finansowo (analiza danych zastanych, wywiady z dwiema osobami reprezentującymi stronę publiczną oraz z jedną osobą ze strony prywatnej). Raport z analizy stanu prawnego –pogłębiona analiza prawna regulacji prawno-instytucjonalnych w zakresie PPP , w tym w szczególności kwestii spornych i niejasnych, ujawnionych w wyniku badań opisanych w raportach 2,3 i 4.

Metodologia badania Przeprowadzone badanie stanowi pierwszą w Polsce próbę pogłębionej i kompleksowej analizy różnorodnych zagadnień związanych z partnerstwem publiczno-prywatnym, zarówno uwarunkowań prawnych, ekonomicznych oraz organizacyjnych jak i opinii, postaw i zachowań wszystkich głównych podmiotów biorących udział w realizacji projektów partnerstwa publiczno-prywatnego. Dotarcie do różnorodnych aktorów rynku PPP i skonfrontowanie ze sobą wielu punktów widzenia dostarcza cennych, unikatowych na chwilę obecną informacji i opinii na temat potencjału wiedzy, umiejętności, gotowości organizacyjnej i skłonności mentalno-politycznej do posługiwania się tą nową formą realizacji usług publicznych. Badanie dostarcza dodatkowych przesłanek do oceny zasadności i przydatności obowiązujących obecnie regulacji prawno-instytucjonalnych w przedmiocie PPP.

Agenda Projekt systemowy PARP „Partnerstwo Publiczno-Prywatne” Metodologia badania Rynek PPP w Polsce 2009 – 2011 Wyniki badania podmiotów publicznych Wyniki badania podmiotów prywatnych Wnioski z badania – studia przypadków Co należy zrobić – podsumowanie

Liczba ogłoszeń o wybór partnera/koncesjonariusza w latach 2009, 2010 i 2011 + 47 % +47% – 31 % Liczba ogłoszeń o poszukiwaniu partnera prywatnego w oparciu o ustawę PPP oraz ustawę o koncesji na roboty budowlane lub usługi, to 41 w roku 2009, 61 w roku 2010, 42 w roku 2011 - w sumie 144 ogłoszenia, a uwzględniając ponownie ogłaszane postępowania, rzeczywista liczba projektów w latach 2009, 2010 i 2011 wyniosła odpowiednio 35, 52 i 36 – w sumie 123. Liczba ogłoszeń o koncesji na roboty budowlane lub usługi to kolejno: 33 w roku 2009, 39 w roku 2010 oraz 24 w roku 2011 – w sumie 96 ogłoszeń. Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji i danych Biuletynu Zamówień Publicznych oraz Suplementu do Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej, a także Bazy Projektów PPP, Centrum PPP, www.pppbaza.pl

Liczba ogłoszeń o wybór partnera/koncesjonariusza w latach 2009, 2010 i 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji i danych Biuletynu Zamówień Publicznych oraz Suplementu do Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej, a także Bazy Projektów PPP, Centrum PPP, www.pppbaza.pl

Liczba projektów PPP (2009 – 2011) W sumie 144 ogłoszeń o poszukiwaniu partnera prywatnego w oparciu o ustawę o partnerstwie publiczno-prywatnym oraz ustawie o koncesji na roboty budowlane lub usługi, Rzeczywista liczba ogłoszeń (wraz z ponownie ogłaszanymi) to 126, 24 umowy PPP podpisane: W latach 2009 - 2011, 18 z 24 projektów uzyskało zamknięcie komercyjne finansowe – tj. partnerowi prywatnemu, z którym została podpisana umowa o PPP, udało się zapewnić finansowanie dla przedsięwzięcia, Podpisane umowy stanowią ok. 15-20% pierwotnej liczby ogłoszeń.

Rezultaty ogłoszeń o PPP/koncesji z okresu 2009-2011 Źródło: opracowanie własne Centrum PPP, www.pppbaza.pl

Rezultat postępowań na wybór partnera prywatnego w latach 2009-2010 Ogółem Z udziałem doradcy Bez udziału doradcy Prawie 1/4 wszystkich postępowań, w które zaangażowani byli doradcy zewnętrzni, zakończyła się podpisaniem umowy, a 1/3 ogłoszeń została anulowana, W postępowaniach, przy których doradcy zewnętrzni nie byli zaangażowani w proces przygotowania przedsięwzięcia – jedynie 10% ogłoszeń zakończyło się podpisaniem umowy, a ponad 60% ogłoszeń zostało anulowanych. Źródło: opracowanie własne Centrum PPP, www.pppbaza.pl

Liczba ogłoszeń wg województw (2009-2011) Do liderów stosowania formuły PPP w Polsce należą województwa: małopolskie, wielkopolskie, dolnośląskie, mazowieckie pomorskie i śląskie. Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji i danych Biuletynu Zamówień Publicznych oraz Suplementu do Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej, a także Bazy Projektów PPP, Centrum PPP, www.pppbaza.pl.

Wartość projektów PPP 2009-2011 silne zróżnicowanie przygotowywanych projektów nie pozwala na posługiwanie się wartościami średnimi np. sport i rekreacja 600 tys. PLN – 375 mln PLN, najwyższe wartości projektów odnotowano w sektorach sportu i rekreacja, gospodarki odpadami, wodociągowo-kanalizacyjnym oraz parkingów, w porównaniu z projektami europejskimi, polskie projekty są bardzo małe. Ma to ścisły związek z tym, iż w zasadzie, wszystkie realizowane są przez władze szczebla samorządowego. Niska wartość projektów jest konsekwencją właściwej im domeny odpowiedzialności ustrojowej w zakresie usług publicznych jak i, jak się wydaje, pragmatycznej ostrożności rozpoczynania działań w tym przedmiocie od projektów małych i prostych logistycznie, w świetle informacji pozyskanych z prowadzonego (przez Centrum PPP) monitoringu rynku, średnia wartość projektów realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego będzie rosła nie tylko w wyniku nabywania doświadczeń przy realizacji mniejszych projektów i zwiększenia umiejętności i zdolności organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego, ale także w wyniku wejścia władz samorządowych szczebla regionalnego na rynek PPP z projektami realizacji usług znajdujących się w domenie ich odpowiedzialności - projekty drogowe (np. województwo dolnośląskie) czy szpitale (starostwo żywieckie), jedną z podstawowych przyczyn niskiej obecnie wartości realizowanych w Polsce projektów PPP jest brak zaangażowania władzy publicznej szczebla krajowego w ich realizację. Decyzja o realizacji projektów PPP w zakresie np. sądów, więzień, dróg i autostrad, strategicznego transportu powietrznego, kolejnictwa – w tym np. kolei dużych prędkości może radykalnie, z roku na rok, podwyższyć średnią wartość realizowanych w Polsce. Kwestia ta jest przedmiotem wielu debat i konferencji; w kilku resortach rozpoczęto już prace w tym przedmiocie.

Liczba ogłoszeń wg sektorów (2009-2011) Najbardziej popularne były sektory: sportu i rekreacji (34%) infrastruktura komunalna (15%) transport i parkingi (razem 18%) edukacja (5%)

Liczba ogłoszeń o PPP w poszczególnych sektorach (2009-2011) Źródło: opracowanie własne na podstawie Rynek PPP w Polsce – Raport podsumowujący pierwszy rok obowiązywania ustawy o partnerstwie publiczno – prywatnym i ustawy o koncesji na roboty budowlane lub usługi, Investment Support, Warszawa, 2009, s.9, oraz Raport PPP w Polsce 2010 – Raport podsumowujący rynek partnerstwa publiczno – prywatnego w Polsce w 2010r., Investment Support, Warszawa, 2010, str. 11 oraz Rynek PPP w Polsce 2011, Investment Support, Warszawa, 2012, str. 12

Liczba ogłoszeń o PPP w poszczególnych sektorach (2009-2011) Porównując rok do roku, szczególnie interesujące wydają się następujące zmiany: wyraźny wzrost w 2011 ogłoszeń projektów PPP w przedmiocie gospodarka odpadami. Jedną z przyczyn tego może być świadomość jednostek samorządu terytorialnego o bliskiej, nieuchronnej zmianie regulacji przenoszącej pełną odpowiedzialność za gospodarkę odpadami na gminy; śladowa ilość, w 2011, projektów wodno – kanalizacyjnych, infrastruktury publicznej, drogowych, rewitalizacyjnych, kulturowych, transportowych, edukacyjnych; pojawienie się w 2011, po raz pierwszy, projektów sektora edukacji, oraz centrum – handlowego, brak, poza incydentalnym rokiem 2009, projektów edukacyjnych i teleinformatycznych.

Przedmiot planowanych do realizacji projektów PPP Źródło: Baza Projektów PPP, Centrum PPP, 2011, www.pppbaza.pl. Zidentyfikowano ponad 120 przedsięwzięć znajdujących się we wstępnej fazie przygotowań do ewentualnego podjęcia decyzji o realizacji ich w formule PPP, dla których nie zostały jeszcze wszczęte postępowania przetargowe.

Wartość polskiego rynku PPP – obecna i potencjalna Wartość polskiego rynku PPP, do czerwca 2011 roku, szacuje na ponad 3,5 mld PLN netto*. Po doliczeniu zidentyfikowanych, planowanych projektów samorządowych, jego wartość zwiększa się o kolejne 15 mld PLN*, Podobnie wyglądają przytaczane już szacunki Investment Support oraz Centrum PPP**, Powyższe wyliczenia oparte są na ogłoszonych postępowaniach poszukiwania partnera prywatnego i dotyczą w zasadzie jedynie samorządowych przedsięwzięć w zakresie PPP. * Źródło: Raport samorządowy PPP, wydanie specjalne Forum PPP nr 2 ** Wg szacunków Investment Support oraz wyliczeń własnych, szacunkowa wartość polskiego rynku PPP (na podstawie ogłoszeń) to 1,97 mld PLN , w 2009 r., 1,88 mld PLN w 2010 r. oraz ok. 1,5 mld PLN na koniec 2011 r. Zgodnie z szacunkami prof. Witolda Orłowskiego, Głównego Doradcy Ekonomicznego PwC: Luka finansowa w latach 2011-22 szacowana jest na kwotę 116 -197 mld PLN – oznacza to, że takiej właśnie kwoty zabraknie w sektorze publicznym (wraz ze środkami z UE) dla sfinansowania potrzebnych inwestycji, Gdyby miała być ona w całości finansowana projektami PPP, oznaczałoby to, w latach 2011-22, konieczność poniesienia rocznych nakładów rzędu 4-7 mld PLN, Jest to zarazem szacunek potencjalnej rocznej wartości rynku PPP w Polsce w analizowanym okresie.

Agenda Projekt systemowy PARP „Partnerstwo Publiczno-Prywatne” Metodologia badania Rynek PPP w Polsce 2009 – 2011 Wyniki badania podmiotów publicznych Wyniki badania podmiotów prywatnych Wnioski z badania – studia przypadków Co należy zrobić – podsumowanie

P O T E N C J A Ł Około 33% jednostek publicznych w Polsce rozważało realizację przedsięwzięcia w formule PPP. Respondenci którzy słyszeli, rozważali, przygotowywali się i stosowali PPP Szacunek ten pokazuje liczbę jednostek publicznych w których zaczęto gromadzić wiedzę na temat PPP. Jest on również dobrą podstawą do sformułowania prognozy możliwego rozpowszechnienia się PPP w Polsce w perspektywie średnioterminowej. przełomowe znaczenie miało uchwalenie nowej Ustawy z dnia 18 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym. W relacji do 4% badanych, którzy zadeklarowali, że w ich jednostkach rozpoczęto przygotowania lub realizację przedsięwzięcia PPP, szacunek ten pozwala ocenić, że istnieje znaczny potencjał rozszerzenia świadczenia usług publicznych w tej formule. Źródło: Badanie ilościowe podmiotów publicznych, n= 351

R E A L I Z A C J A Około 67% respondentów zajmowało się PPP w skutek polecenia służbowego Czy osoby zajmujące się PPP robią to z własnej inicjatywy czy raczej było im to przypisane odgórnie W celu rozwoju formuły PPP potrzeba świadomych decydentów, którzy z jednej strony znają problematykę inwestycji publicznych „od podszewki” a z drugiej umieją zorganizować i zarządzać pracą projektową. – PPP organizacyjnie polega na skomplikowanej pracy projektowej. W pierwszej fazie popularyzacji PPP należy organizować szkolenia , warsztaty i inne formy popularyzacji dla decydentów: Marszałków Prezydentów, Burmistrzów, Starostów Innych kierowników dużych jednostek publicznych – np. szpitali Źródło: Badanie ilościowe podmiotów publicznych, n= 72

R E A L I Z A C J A potrzeba upowszechnienia umiejętnego korzystania z doradców, w tym: określania sposobu i kryteriów ich wyboru metod współpracy nad projektami Potrzeba inwestowania w osoby stale przypisane do pracy przy projektach PPP i stopniowe formowanie interwydziałowych zespołów projektowych, które stale współpracowałyby z doradcami i stopniowo uczestniczyłyby w coraz bardziej zaawansowanych szkoleniach. Osobami najbardziej predysponowanymi w instytucjach publicznych do zajmowania się PPP są te obecnie odpowiedzialne za inwestycje ze środków europejskich.

B A R I E R Y Bariery wprowadzania PPP w Polsce ma wiele wymiarów: Postawy Niechęć społeczna, Strach Niechęć do współpracy Dojrzałość instytucjonalna Wspólna realizacja zadań z podmiotami prywatnymi Hierarchiczna organizacja Brak przetartych ścieżek Brak szlaków decyzyjnych - kiedy stosujemy PPP a kiedy inną formę inwestycyjną? Narzędzia ekonometryczne, komparatory Poziom wiedzy i doświadczenia Oddawanie kontroli nad postępowaniem doradcom Umiejętność identyfikacji ryzyk Oportunizm wyborczy Długoterminowa bariera – sprzyja projektom nieracjonalnym

Kultura działania administracji publicznej Realizowanie projektów PPP GŁĘBOKIE BARIERY Kultura działania administracji publicznej Realizowanie projektów PPP Potencjał jednostek prywatnych do realizacji projektów w formule PPP Działanie instytucji kontrolnych Działanie instytucji szkoleniowych i doradczych Wzajemne oddziaływanie stopnia rozwoju kultury administracyjnej oraz realizowania projektów PPP Źródło: Opracowanie własne Kultura Administracji Publicznej Zmiana w instytucjach Zmiana w instytucjach kontrolnych i nadzorczych Już wspomniane: Projektowa kultura zarządzania Kultura pracy decydentów, czynniki miękkie: poczucie misji umiejętność poszukiwania właściwych i zindywidualizowanych narzędzi Uzupełnienie: Kultura pracy podwładnych Kultura odpowiedzialności i dążenia do osiągniecia najlepszych efektów. Czynniki wspomagające: Zmiana systemu wynagradzania urzędników PPP < > Kultura Administracji Publicznej Wzajemnie wspomagają swój rozwój

DZIAŁANIA PAŃSTWA Istnieje potrzeba spójnej i przejrzystej polityki Państwa w zakresie PPP manifestującej się między innymi w: Powstaniu sprawnego ośrodka koordynacyjno-decyzyjnego, a także ośrodka doradczego (zarówno dla podmiotów publicznych jak i prywatnych), Działaniach systemowych służących szybszemu upowszechnianiu PPP, przykładowo powstaniu sieci liderów PPP. Działania Państwa powinny być szczególne widoczne w zakresie upowszechniania/propagowania projektów hybrydowych, które postrzegane są przez podmioty publiczne jak szczególnie trudne w realizacji

Agenda Projekt systemowy PARP „Partnerstwo Publiczno-Prywatne” Metodologia badania Rynek PPP w Polsce 2009 – 2011 Wyniki badania podmiotów publicznych Wyniki badania podmiotów prywatnych Wnioski z badania – studia przypadków Co należy zrobić – podsumowanie

Wyniki badania wśród polskich przedsiębiorców Około połowy (54%) przedsiębiorców w Polsce potencjalnie zainteresowanych formułą PPP zaczęło gromadzić wiedzę na temat PPP, jednak tylko 15% ocenia go jako wysoki. W wielu obszarach przedsiębiorcy mieli problem z zajęciem jednoznacznego stanowiska bądź unikali udzielenia odpowiedzi. -> Obecny poziom wiedzy przedsiębiorców na temat PPP jest zatem ograniczony, często o dużym poziomie ogólności, wycinkowy lub ograniczający się do świadomości faktu istnienia PPP. Przedsiębiorcy mający doświadczenie z PPP są znacznie bardziej wykształceni w tym zakresie i pewni swoich poglądów: 48% określa poziom swojej wiedzy jako wysoki, a opinie na temat szczegółowych kwestii związanych z funkcjonowaniem PPP w Polsce są znacznie bardziej jednoznaczne. Podstawowym źródłem wiedzy i informacji sektora prywatnego o PPP są artykuły w prasie ogólnej oraz inne media. W firmach mających doświadczenie z formułą PPP wiodącą rolę pełni śledzenie aktów prawnych, lektura artykułów w prasie specjalistycznej, oraz własne doświadczenie.

Wyniki badania wśród polskich przedsiębiorców Struktura przedsiębiorstw, które ubiegały się o realizację projektu w formule PPP bądź faktycznie uczestniczyły w jego realizacji odbiega znacznie od struktury ogółu przedsiębiorstw. Połowę przedsiębiorstw mających doświadczenie z PPP stanowią duże firmy, 34% to firmy średnie, a 16% - małe. Niemal wszystkie (94%) to spółki prawa handlowego, z czego aż 40% ma powiązania kapitałowe z innymi firmami działającymi poza granicami naszego kraju. Większość to przedsiębiorstwa o szerokiej skali działalności – częściej o zasięgu krajowym (62%), nieco rzadziej międzynarodowym (30%). Dominują firmy budowlane (52%) oraz zajmujące się transportem i gospodarką magazynową (20%). Należy się spodziewać, że w miarę rozwoju PPP w Polsce i pojawiania się kolejnych projektów, struktura ta będzie stawała się bardziej zróżnicowana. Jednakże na obecnym etapie rozwoju polityka informacyjna w zakresie PPP powinna być raczej skierowana do firm, które z racji uwarunkowań branżowych faktycznie są bardziej predestynowane do angażowania się w realizację projektów PPP.

Wyniki badania wśród polskich przedsiębiorców Polscy przedsiębiorcy, którzy podejmują decyzję o zaangażowaniu się w projekty PPP dość łatwo adaptują się do wymagań zleceniodawców tych projektów. Wśród ogółu ankietowanych przedsiębiorstw oddelegowanie konkretnej osoby do projektów PPP jest zjawiskiem rzadkim i osoby te często zajęły się tematyką PPP z własnej inicjatywy. Natomiast w firmach, które realizowały lub ubiegały się o realizację projektów PPP regułą jest przypisanie konkretnej osobie odpowiedzialności za projekty PPP (74%) w drodze polecenia służbowego (67%). Co istotne, zwykle jest to cały zespół czy dział dedykowany tej tematyce. Sektor prywatny wykształcił już obecnie kulturę korzystania ze szkoleń, jednakże szkolenia w zakresie PPP nie są popularne. Ważne jest jednak, że większym zainteresowaniem cieszą się one wśród tych firm, które mają doświadczenie z PPP. Te firmy są też znaczenie bardziej otwarte na uczestnictwo w szkoleniach PPP (76%) niż ogół (40%). Źródło: Badanie ilościowe polskich przedsiębiorców, próba warstwowo-losowa

Wyniki badania wśród polskich przedsiębiorców Ocena potencjału do współpracy z sektorem publicznym, a tym samym realizacji projektów PPP, w opiniach polskich przedsiębiorców wynika z obserwacji ich dotychczasowych doświadczeń i możliwości adaptacji do takiej współpracy: - większość firm ma obecnie pewne doświadczenia we współpracy z jednostkami publicznymi (70%). Z reguły są to doświadczenia pozytywne, a większość jest świadoma, że współpraca jest korzystna dla obu stron. Jednocześnie przedsiębiorcy z reguły mają świadomość odmiennych celów, które powodują trudności. Doświadczenie z PPP w niewielkim stopniu wpływa na lepsze, ale też bardziej realistyczne postrzeganie współpracy (większa świadomość korzyści, ale też większa potencjalnych trudności). Większość przedsiębiorców (58%) ocenia możliwość efektywnej współpracy firm z podmiotami publicznymi na poziomie przeciętnym, a tylko 42% jest zdania, że istnieją takie podmioty publiczne, które można nazwać dojrzałymi do partnerstwa biznesowego. Znacznie większy optymizm wykazują firmy z doświadczeniem z PPP - 58% ocenia pozytywnie potencjał do efektywnej współpracy, a 68% jest zdania, że istnieją podmioty publiczne dojrzałe do partnerstwa. Źródło: Badanie ilościowe polskich przedsiębiorców, próba warstwowo-losowa i próba celowa

Wyniki badania wśród polskich przedsiębiorców Praktyka funkcjonowania podmiotów prywatnych w Polsce zmusza je do tego, aby przy realizacji różnego typu projektów identyfikowały ryzyka z nimi związane: 71% ogółu firm i 94% z doświadczeniem z PPP. Co ważne, doświadczenie z PPP pozwala przedsiębiorcom na konstatację, że w projektach PPP waga poszczególnych ryzyk jest inna niż w tradycyjnych działaniach. Znacznie częściej określają oni wszystkie rodzaje ryzyk, ale w szczególności ryzyko projektowania i budowy oraz ryzyka operacyjne, a także ryzyko legislacyjne. Nieco częściej niż co trzecia spośród ogółu firm (36%) współpracuje z doradcami i ekspertami zewnętrznymi, a 41% również z innymi instytucjami otoczenia zewnętrznego. Firmy mające doświadczenie z PPP mają znacząco bogatsze doświadczenia w tej kwestii – z doradcami i ekspertami zewnętrznymi współpracuje 72%, a innymi instytucjami – 84%. Wszyscy oceniają pozytywnie swoje doświadczenia w tym zakresie. Źródło: Badanie ilościowe polskich przedsiębiorców, próba warstwowo-losowa i próba celowa

Wyniki badania wśród polskich przedsiębiorców Najważniejsze bariery mogące w odczuciu polskich przedsiębiorców utrudniać współpracę w ramach formuły PPP: Negatywne stereotypy funkcjonujące w kontaktach między sektorem publicznym i prywatnym Brak zaufania, z jakim stykają się polscy przedsiębiorcy w kontaktach z sektorem publicznym Negatywne zjawiska, których podmioty publiczne mogą się obawiać przy długoterminowej współpracy z partnerami prywatnymi: obawa przez upadkiem partnera prywatnego i jego niestabilnością finansową lub chęć nadmiernego zysku partnera prywatnego. Negatywna opinia przedsiębiorców na temat przepisów prawnych regulujących funkcjonowanie PPP Przewaga opinii o trudniejszym dostępie do finansowania projektów PPP niż dla tych realizowanych tradycyjnym zleceniem Poza omówionymi zagadnieniami, polscy przedsiębiorcy wskazywali dodatkowo na następujące czynniki utrudniające rozwój PPP w Polsce: Brak strategii państwa w zakresie upowszechniania i stosowania PPP (brak informacji i promocji) Brak rozwiniętego rynku szkoleń dotyczących PPP Brak instytucji ograniczającej ryzyko finansowe PPP Brak instytucji koordynującej rozwój PPP w kraju Brak wykwalifikowanej kadry urzędników Brak środków na inwestycje Brak wzajemnych doświadczeń we współpracy oraz katalogu dobrych praktyk

Wyniki badania wśród polskich przedsiębiorców Kwestią dyskusyjną jest brak wzajemnych doświadczeń we współpracy oraz katalogu dobrych praktyk, wskazywany przez przedsiębiorców jako czynnik utrudniający rozwój PPP w Polsce. Trzeba bowiem pamiętać, że według deklaracji przedsiębiorców, którzy słyszeli o PPP, dobre praktyki, które można transponować na projekty PPP, funkcjonują w 37% ogółu firm i 76% tych z doświadczeniem z PPP. Najczęściej wskazywane dobre doświadczenia, które mogą być stosowane również w projektach PPP formułowane są dość ogólnie i dotyczą: Otwartości na współpracę i wzajemne uczenie się od siebie Stosowanie doradztwa w sprawach biznesowych i finansowych Wspólnego poszukiwania rozwiązań i elastyczności w działaniach Poziomu kompetencji partnerów Dobrej organizacji pracy

Wyniki badania wśród polskich przedsiębiorców Za czynniki, które przyczyniają się do rozwoju PPP w Polsce przedsiębiorcy uznają: Oddolne inicjatywy lokalnych władz Dbałość o wspólny interes i wzrost zaufania publicznego Brak środków finansowych na inwestycje w instytucjach publicznych (konieczność sięgania po inne formy finansowania inwestycji) Dostęp do kapitału Zaufanie i umiejętność współpracy Przygotowanie merytoryczne i organizacyjne władzy publicznej Gotowość władzy publicznej do korzystania z formuły PPP Poziom cen (dobra inwestycyjne, koszty pieniądza, koszty pracy, podatki)

Wyniki badania wśród polskich przedsiębiorców Najczęściej wskazywane pozytywne skutki stosowania formuły PPP dla sektora publicznego to w oczach prywatnych przedsiębiorców: Dostęp do prywatnego kapitału, umożliwiający przyspieszenie nakładów na rozwój infrastruktury Szybsza i bardziej sprawna realizacja inwestycji niż w metodzie tradycyjnej Możliwość podziału ryzyk między partnera publicznego i prywatnego oraz realizacja bez obciążania długu i deficytu Najczęściej dostrzegane pozytywne rezultaty stosowania formuły PPP dla sektora prywatnego wiążą się z zagadnieniami CSR i należą do nich: Budowanie dobrej opinii na rynku, co ułatwia współpracę z innymi partnerami Zwiększenie wiarygodności firmy, które ułatwia i potania dostęp do kapitału Najczęściej wskazywane czynniki, które mogłyby pobudzić przedsiębiorców do większego niż obecnie zainteresowania się realizacją projektów w formule PPP to: Poprawa współpracy publiczno-prywatnej, wzajemne zaufanie podmiotów Stworzenie systemu amortyzacji ryzyka finansowego projektu PPP – subwencje publiczne finansujące część kosztów inwestycji Stworzenie systemu amortyzacji ryzyka finansowego projektu PPP – subwencje publiczne finansujące część kosztów przygotowania projektu

Agenda Projekt systemowy PARP „Partnerstwo Publiczno-Prywatne” Metodologia badania Rynek PPP w Polsce 2009 – 2011 Wyniki badania podmiotów publicznych Wyniki badania podmiotów prywatnych Wnioski z badania – studia przypadków Co należy zrobić – podsumowanie

Opis 14* studiów przypadku projektów zrealizowanych w modelu PPP Budowa cmentarza wraz z obiektem ceremonialnym i spopielarnią w Podgórkach Tynieckich. (cmentarz) Budowa kotłowni na odnawialne źródła energii oraz wytwarzanie energii cieplnej w Pieckach. (energetyka) Kompleksowa termomodernizacja budynków oświatowych Gminy Radzionków: Gimnazjum im. Ojca Ludwika Wrodarczyka, Zespół Szkół Podstawowo-Gimnazjalnych, Liceum Ogólnokształcące, Szkoła Podstawowa nr 2 i Przedszkole nr 3. (energetyka) Budowa parkingu podziemnego, na placu Na Groblach w Krakowie. (parking) Budowa nowej siedziby Szpitala Powiatowego w Żywcu. (ochrona zdrowia) Zagospodarowanie terenów dworca PKP w Sopocie. (rewitalizacja) Zaprojektowanie i wybudowanie parkingu podziemnego pod placem Nowy Targ. (parking) Koncesja na zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków na terenie gminy Kiszkowo. (wod-kan) WiMax Wielkopolska Świadczenie odpłatnych usług bezprzewodowego, szerokopasmowego dostępu do sieci Internet na częstotliwości obejmującej cztery dupleksowe kanały radiowe, każdy o szerokości 3,5 MHz, z zakresu 3600-3700 MHz na sześciu obszarach koncesyjnych: 30.1- 30.6 (ICT) Roboty budowlane polegające na zaprojektowaniu, wykonaniu i wyposażeniu w niezbędne instalacje obiektu szpitalnego przy SP ZOZ Szpitalu Wielospecjalistycznym w Jaworznie. (ochrona zdrowia) Koncesja na roboty budowlane dla zadania pn. "Kompleks mineralnych basenów w Solcu – Zdroju”. (sport i rekreacja) Przebudowa Domu Opieki Społecznej w Kobylnicy na potrzeby Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego oraz wykonywania zadań o charakterze komplementarnym. (ochrona zdrowia) Uruchomienie linii przewozów regularnych dzieci do szkoły i innych osób w gminie Ustka. (transport) Zaprojektowanie oraz częściowe sfinansowanie przebudowy drogi gminnej nr 101130G, 101202G i skrzyżowania z drogą wojewódzką nr 203 wraz z budową oświetlenia drogowego. Budowa drogi gminnej w Ustce. (transport) *Przedmiotem analizy było 17 projektów. W jednym przypadku – odmowa udzielenia wywiadów. W dwóch przypadkach – projekty nie są kontynuowane.

10 z nich jest również zamkniętych finansowo. Struktura sektorowa We wszystkich 14 projektach podpisano umowy, są to więc projekty zamknięte komercyjnie. 10 z nich jest również zamkniętych finansowo. Źródło: opracowanie własne CPPP

Wykres 2 Podział projektów PPP według wartości Źródło: opracowanie własne CPPP, 2012 Wykres 4 Podział projektów według trybu wyboru partnera prywatnego w projektach PPP Źródło: opracowanie własne CPPP, 2012 Wykres 3 Podział projektów PPP według czasu trwania podpisanych umów Źródło: opracowanie własne CPPP, 2012 Wykres 5 Liczba projektów według podziału ryzyk – ryzyka przeniesione na podmiot prywatny Źródło: opracowanie własne CPPP, 2012

Podstawowe przyczyny stosowania formuły PPP w projektach z podpisanymi umowami PPP Źródło: opracowanie własne CPPP, 2012

Opinie respondentów – 14 case studies Ocena istniejących regulacji prawno-instytucjonalnych i ich wpływu na kształt realizowanego projektu   Opinie w tym przedmiocie są wyraźnie podzielone. Część respondentów ocenia dobrze nowe regulacje w zakresie PPP/koncesji, podkreślając wyraźną poprawę w porównaniu z ustawą o PPP z roku 2005. Dla innych, stara ustawa była zbyt restryktywna, nowa zbyt ogólna, wymagająca interpretacji a tym samym za mało pomocna w podejmowaniu decyzji. Bardziej negatywne opinie dotyczą Prawa Zamówień Publicznych i sposobu jego stosowania – podkreśla się zbiurokratyzowanie procesu, zbyt duże znaczenie, jakie nadaje się cenie, jako podstawowemu kryterium wyboru oferty. Opinie podmiotów prywatnych są wyraźnie mniej krytyczne. Ocena przydatności PPP jako formy realizacji usług publicznych Wszyscy respondenci, zarówno publiczni, jak i prywatni, podkreślali dużą przydatność PPP jako formy realizacji usług publicznych. Wymieniając przyczyny tej przydatności podmioty publiczne podkreślały przede wszystkim uwarunkowania budżetowe – brak środków, konieczność zmniejszenia zadłużeni; dostrzegano jednak także problem braku odpowiednio wykwalifikowanego personelu do prowadzenia nowoczesnych, opartych na innowacyjnych rozwiązaniach inwestycji, większe umiejętności podmiotów prywatnych w zakresie zarządzania ryzykami gospodarczymi. Dla podmiotów prywatnych najważniejszym powodem zainteresowania PPP jest możliwość zawierania długookresowych umów pozwalających na stabilizację działania ich firm.  

Opinie respondentów – 14 case studies Samoocena stanu potencjału merytorycznego i organizacyjnego potrzebnego do realizacji projektów PPP Znaczna grupa (blisko 2/3) respondentów publicznych krytycznie oceniła możliwości szerszego stosowania formuły PPP przez swoje instytucje, wskazując jednocześnie wiele własnych zadań, dla realizacji których zastosowanie PPP byłoby jedynym rozwiązaniem wobec braku środków w budżetach. Pozostali - dobrze oceniają swoje możliwości prowadzenia projektów siłami własnymi. Obie grupy wskazują przy tym na konieczność szerszego uruchomienia szkoleń w tym przedmiocie. Często podnoszona jest także konieczność uruchomienia specjalistycznych szkoleń dla RIO i innych organów nadzorczych i kontrolnych. Oczekiwania działań ułatwiających i przyspieszających jego upowszechnienie Obie grupy respondentów (podmioty publiczne częściej), podnoszą konieczność powstania specjalnych publicznych instytucji doradczych pomagających w podejmowaniu decyzji o korzystności PPP i dostarczających wiążących interpretacji regulacji prawnych.  

Wspólne wnioski dla wszystkich respondentów, zarówno publicznych jak i prywatnych Wszyscy respondenci, zarówno publiczni jak i prywatni, podkreślali dużą przydatność PPP jako formy realizacji usług publicznych. Podmioty publiczne podkreślały uwarunkowania budżetowe, dostrzegano jednak także problem braku wykwalifikowanego potencjału do prowadzenia nowoczesnych, opartych na innowacyjnych rozwiązaniach inwestycji, większe umiejętności podmiotów prywatnych w zakresie zarządzania ryzykami gospodarczymi. Połowa respondentów(publicznych) podała, iż podstawową i najważniejszą przyczyną podjęcia decyzji o zastosowaniu formuły PPP był brak środków własnych na realizację przedsięwzięcia. Dla podmiotów prywatnych najważniejszym powodem zainteresowania PPP jest możliwość zawierania długookresowych umów pozwalających na stabilizację działania ich firm. Znaczna grupa (blisko 2/3) respondentów publicznych krytycznie oceniła swoje możliwości szerszego stosowania formuły PPP wskazując jednocześnie wiele własnych zadań, dla realizacji których zastosowanie PPP umożliwiłoby ich wykonanie mimo braku środków w budżetach. Pozostali - dobrze oceniają swoje możliwości prowadzenia projektów siłami własnymi. Obie grupy wskazują przy tym na konieczność szerszego uruchomienia szkoleń w tym przedmiocie. Często podnoszona jest także konieczność uruchomienia specjalistycznych szkoleń dla RIO i innych organów nadzorczych i kontrolnych. Obie grupy respondentów (podmioty publiczne częściej), podnoszą konieczność powstania specjalnych publicznych instytucji doradczych pomagających w podejmowaniu decyzji o korzystności PPP i dostarczających wiążących interpretacji regulacji prawnych.

Co należy zrobić? Cel: Cel: Cel: Cel: Opracowanie rządowej polityki stosowania PPP. Przełożenie woli politycznej na język świadomych, planowych działań praktycznych – gdzie (w jakim sektorze, branży), kiedy i jak stosować PPP. Opracowanie strategii implementacji PPP do polskiej praktyki. Opracowanie struktury organizacyjnej - wykonawczej (w tym i koordynującej działania podmiotów publicznych) niezbędnej dla urzeczywistnienia polityki stosowania PPP w Polsce. Opracowywanie średnioterminowych programów upowszechniania wiedzy i umiejętności stosowania PPP w Polsce. 3. Rozwiązania instytucjonalne. Uruchomienie struktury organizacyjnej pozwalającej na realizację celów programowych określonych w polityce stosowania PPP i strategii upowszechnienia tej formuły realizacji usług publicznych( pełnomocnik rządu ds. PPP, jednostki w resortach) Uruchomienie instytucji zmniejszających poziom ryzyk związanych ze stosowaniem formuły PPP ( jednostka certyfikująca korzystność wyboru PPP, poręczenia, pokrycie części kosztów przygotowania projektów – kretydy preferencyjne dla gmin(na wzór FRIK-o) 4. Regulacje prawne. Zachowanie przyjaznych dla stosowania formuły PPP uwarunkowań prawnych Nowelizacja Ustawy o finansach publicznych – zaliczanie wydatków do wydatków bieżących lub inwestycyjnych musi uwzględniać specyfikę PPP Inkorporacja do prawa polskiego decyzji EUROSTATU 18/2004 w sprawie podziału ryzyk i jego wpłwu na wysokość długu publicznego.. Cel: Cel: Cel: Cel:

Dziękuję za uwagę dr Irena Herbst, Prezes Zarządu E-mail: irena.herbst@centrum-ppp.pl Mobile: +48 519 138 515 Centrum Partnerstwa Publiczno-Prywatnego jest niezależną instytucją obywatelską, która stawia sobie za cel zaspokajanie ważnych potrzeb publicznych poprzez znaczące przyspieszenie inwestycji prywatnych w tej części na które państwo nie ma pieniędzy. Fundację Centrum PPP powołano aktem notarialnym 10 lipca 2008 roku w Warszawie. Założycielami Centrum PPP są: banki, kancelarie prawne, firmy doradcze, przedsiębiorstwa, regionalne agencje rozwoju, fundacje, związki, izby i stowarzyszenia gospodarcze - łącznie 41 podmiotów prywatnych i publicznych. Są one zainteresowane przełamywaniem marazmu, jaki panuje w Polsce w zakresie przygotowania inwestycji publiczno-prywatnych w przedmiocie świadczenia usług publicznych. Obok założycieli współpracują z nami inne podmioty zainteresowane partnerstwem publiczno-prywatnym w Polsce. Centrum PPP współpracuje z ministerstwem finansów, gospodarki, rozwoju regionalnego i infrastruktury, jak również JST. Jednym z postulatów jest podpisanie umowy z rządem na realizację zadań publicznych wynikających z upowszechnienia PPP w Polsce.