KLASTRY SZANSĄ ROZWOJU REGIONU ?

Sillicon Valley Blekinge Hollywood Solingen Sassuolo Monzano Sialkot Co łączy …………..? Sillicon Valley Blekinge Hollywood Solingen Sassuolo Monzano Sialkot

Rozproszony sektor MŚP ma ograniczone możliwości konkurowania

Czym właściwie jest klaster? Klastry są to geograficzne skupiska wzajemnie powiązanych firm, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadczących usługi, firm działających w pokrewnych sektorach i związanych z nimi instytucji w poszczególnych dziedzinach, konkurujących między sobą, ale także współpracujących Porter

Klaster przedsiębiorstw MSP może osiągnąć porównywalny bądź wyższy potencjał

Cechy wyróżniające koncentracja geograficzna - masa krytyczna rozbudowane więzi kooperacyjne wysoki stopień specjalizacji wykwalifikowana siła robocza wzajemne zaufanie naturalni przywódcy dziedzina sztandarowa konkurencyjność

Klastry w Polsce ? fenomen klastra jest fenomenem globalnym przesłanki za występowaniem klastrów w Polsce: wyraźne tendencje do koncentracji pewnych obszarów działalności tradycyjne zagłębia – okręgi przemysłowe wyniki badań wiedza powszechna pierwsze doświadczenia w zakresie inicjatyw klastrowych

Koncentracje – produkcja mebli Mapka pochodząca z badania IBnGR – szczegółowy opis badania w książce Klastry – innowacyjne wyzwania dla Polski Ciemniejszy odcień wskazuje na występowanie w danym powiecie większej liczby tzw. znaczących koncentracji tzn. koncentracji zatrudnienia (i liczby przedsiębiorstw) przekraczających średnią ogólnopolską przynajmniej o 25 proc. Badanie prowadzone analogicznie do badania na zlecenie brytyjskiego DTI Koncentracje sektora meblowego, przetwórstwa drewna (5 sekcji PKD), leśnictwo – czyli w układzie wartości dodanej Na zielono zaznaczono koncentracje wyłącznie sektora meblowego Duże koła czerwone – potencjalne klastry sektora meblowego – region rozumiany funkcjonalnie a nie administracyjnie Na podstawie badań IBnGR (projekt mapowania klastrów) możemy stwierdzi, że w Polsce występują istotne koncentracje niektórych branż przemysłu jak i usług – stopień koncentracji/rozproszenia w dużym stopniu zależy od specyfiki danej branży np. sektor rolno-spożywczy traktowany łącznie czy budownictwo należy uznać za rozproszone (także i tych przypadkach można zidentyfikować jednak silniejsze koncentracji) podczas gdy np. Sektor tekstylny, farmaceutyki czy elektronika wykazują wyraźną tendencję do koncentracji; cześć zidentyfikowanych empirycznie koncentracji ma wielowiekową tradycję co wskazuje na przewagę lokalizacyjną danej koncentracji oraz możliwość występowania wyspecjalizowanego lokalnego rynku pracy; nawet w przypadku braku ciągłości tradycji np. na ziemiach odzyskanych przejętych po II wojnie światowej, specyficzne uwarunkowania lokalne pozwalają na funkcjonowanie klastrów – ludność napływowa wydaje się w wielu przypadkach przejmować wzorce zachowań ludności zamieszkującej te tereny przed II WŚ Część z koncentracji jest w dużym stopniu wynikiem świadomej działalności władz – np. COP – rozwój przemysłu lotniczego w okresie międzywojennym stanowi bazę dla współczesnych działań podejmowanych ramach inicjatyw AviaSplot czy Doliny Lotniczej Część koncentracji – świadome działanie władz (np..dolina lotnicza)

Sektor przedsiębiorstw 3H Czynnik publiczny władze samorządowe Sektor przedsiębiorstw Klaster (inicjatywa klastrowa) Sektor badawczo-rozwojowy

Zmiana mentalności jest podstawową potrzebą i gwarantem prawidłowego działania Klastra

Przedsiębiorstwa Władze lokalne B + R kultura biznes polityka nauka Perspektywa czasowa 4 miesiące 4 lata 6- 10 lat Perspektywa przestrzenna Rynek Regionalna/lokalna globalna Wynagrodzenie Zysk Reelekcja Uznanie

Wyzwania dla przedsiębiorcy wzrost presji konkurencyjnej stopniowa utrata konkurencyjności cenowej szum informacyjny niewystarczający potencjał bariera technologiczna bariera finansowa nowe rynki zbytu nowe produkty i usługi

Oczekiwania przedsiębiorców wobec jednostek B+R: Pomoc w kształceniu zawodowym Opracowanie programów inwestycyjnych Wydawanie certyfikatów na towary produkowane Pomoc w podwyższaniu jakości wyrobów Analizy rynku Współpraca w zakresie analizy potrzeb przedsiębiorstw w klastrze Udostępnianie wiedzy na temat nowoczesnych trendów i nowatorskich rozwiązań wzorniczych, technologicznych i rynkowych

Co przedsiębiorcy oferują jednostkom B+R? Zlecenia na wykonywanie badań Współfinansowanie zleceń Udział w we wspólnych projektach badawczo-rozwojowych Udostępnianie swojego potencjału praktycznego przy testowaniu nowatorskich rozwiązań

Oczekiwania przedsiębiorców wobec samorządowców: Wsparcie dla klastrów w zakresie inwestycji i promocji Promowanie regionu poprzez współorganizowanie targów branżowych Pomoc dla firm-członków klastra przy aplikowaniu o środki pomocowe z UE Kreowanie właściwej polityki zatrudnienia Kreowanie stabilnej polityki podatkowej Umożliwienie udziału w tworzeniu planu zagospodarowania przestrzennego i strategii rozwoju regionu

Co przedsiębiorcy oferują samorządom? Nowe miejsca pracy dla absolwentów z regionu Aktywny udział w realizacji strategii rozwoju Uczciwe i terminowe płacenie podatków Sponsoring imprez organizowanych przez władze samorządowe Promocje regionu w kontaktach biznesowych

Czynniki niezbędne Wzajemne zaufanie Pozytywne nastawienie do zmian Budowa zaangażowania Patriotyzm regionalny Dokładna analiza Konsensus Wspólna wizja Wspólna strategia Realistyczne cele Wstępne finansowanie Autorytet liderów Neutralne miejsce spotkań Specjalistyczne szkolenia Perspektywa dłuższego okresu

Jak wspierać? Konfrontacja rzeczywistych potrzeb i oczekiwań przedsiębiorców z możliwościami i oczekiwaniami władzy publicznej Co determinuje możliwości (i chęci) racjonalność dostępne obecnie i w przyszłości źródła finansowania obowiązujące przepisy regulujące pomoc publiczną model polityki rozwoju klastrów – model polityki gospodarczej państwa

SCIEŻKA EWOLUCJI KLASTRA

Początek klastra Dostęp specyficznych zasobów Specyficzna wiedza Tradycyjne, know-how Specyficzny lub wyrafinowany popyt Firma (y) wprowadzające znaczące innowacje W szerszym ujęciu: uwarunkowania historyczne – tradycje dostęp do specyficznych zasobów (naturalnych, ludzkich, wiedzy) rynek zbytu (duży, wymagający, relatywnie bliski - łatwo dostępny) wykwalifikowana siła robocza – specyficzne umiejętności dobrze rozwinięta infrastruktura przypadek świadoma polityka gospodarcza kilka z powyższych czynników jednocześnie Polityka gospodarcza Przypadek

Powstanie wyspecjalizowanych dostawców Powstawanie nowych dostawców Obniżka kosztów działalności Tworzenie się specjalistycznego rynku pracy

Przyciąganie nowych firm i wykwalifikowanych pracowników Przyciągnięcie nowych firm Przyciąganie wykwalifikowanych pracowników Wymiar zewnętrzny funkcjonowania klastra – przyciąganie z zewnątrz zarówno świadome jak i nieświadome – rosnący potencjał lokalizacji przyciąga inwestorów chcących ten potencjał wykorzystać (wiedza ukryta, technologie etc.)

Korzyści z inicjatywy klastrowej dla przedsiębiorstwa Długi okres wzrost atrakcyjności dostęp do wyspecjalizowanych zasobów wspólne projekty B+R nowe możliwości biznesowe poprzez specjalizację Średni okres branding wspólny marketing wspólne projekty nowe możliwości biznesowe zmiana nastawienia władz publicznych - lobbying Krótki okres informacja o otoczeniu inwentaryzacja możliwości nowe miejsce spotkań Slajd istotny – cel postrzeganie korzyści we właściwej (strategicznej) perspektywie Błędne myślenie – zbyt wysokie oczekiwania w krótkim okresie Wprowadzenie do filozofii low hanging fruits Przy pokazywaniu slajdu pokazujemy które z elementów zidentyfikowali uczestnicy!!! Uwagi ogólne Przedsiębiorcy klastra mogą osiągnąć szereg korzyści (potem zadanie z tego ujęcia) Zakres korzyści zależy w dużym stopniu od możliwości oddziaływania na różnorodne kategorie czynników W bliskim otoczeniu przedsiębiorstw – czynniki endogeniczne które można modyfikować w krótkim okresie Przy większych projektach mówimy o czynnikach semi-endogenicznych – możliwa zmiana w średnim bądź jedynie długim okresie Wreszcie czynniki egzogeniczne – których nie można zmodyfikować nawet w długim okresie / poza wpływem oddziaływania firmy czy nawet sektora: np. zaburzenia globalnego popytu, ceny ropy naftowej, ataki terrorystyczne, zamiana klimatyczna Prosimy o podkreślenie przy analizie casów zagranicznych konkretnych dynamicznych korzyści wynikających z funkcjonowania klastra tzn. wzrostu liczby podmiotów, zatrudnienia, nakładów na prace badawczo-rozwojowe, atrakcyjność inwestycyjna – inwestycje przez podmioty zewnętrzne oraz ogólny poziom konkurencyjności, wzrost udziałów w rynku.

Działania podejmowane w ramach inicjatyw Tworzenie sieci międzyludzkich Tworzenie sieci przedsiębiorstw Promocja innowacji, nowych technologii Tworzenie marki regionu Pomoc w prowadzeniu biznesu Analiza trendów technologicznych Promocja tworzenia firm odpryskowych Szkolenia dla zarządzających Ulepszanie procesów produkcyjnych Tworzenie zachęt dla napływu inwestycji Inkubacja przedsiębiorstw Studia i analizy klastra, raporty o klastrze prywatne projekty infrastrukturalne Promowanie rozwoju istniejących firm Wspieranie innowacyjności Przyciąganie nowych firm i talentów Wywiad gospodarczy Budowa świadomości przedsiębiorców Szkolenia techniczne Dyfuzja nowych technologii Lobbowanie za rozwojem infrastruktury Poprawa regulacji Lobbowanie za subsydiami Koordynacja zakupów Określanie standardów technicznych Redukcja konkurencji w ramach klastra

Możliwości oddziaływania Otoczenie dalsze Otoczenie zewn. poza zasięgiem krótki okres Otoczenie bezpośrednie średni okres Otoczenie zewnętrzne w zasięgu oddziaływania długi okres

„Program szkoleń promujących clustering” nr 55/PARP/2.3b/2005 Grupa maszynowo-mechaniczna Grupa drzewna Grupa mleczarska Bory Tucholskie Centralne Mazowsze Kalafior i brokuł z Łaszczowa Lubelski Klaster Chmielu Epoka Gryczoka! Bryczki z Biskupizny Rogal Marciński Bolesławiec miastem ceramiki i turystyki Pomidor z Ziemi Sandomierskiej Medycyna Polska Projekt realizowany na zlecenie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Doradztwo Gospodarcze DGA S.A., Enterplan Sp. z o.o., Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową.

Bolesławiec miastem ceramiki i turystyki

Opis grupy: Powiat bolesławiecki jest tradycyjnie związany z produkcją ceramiki, posiada wiele małych i średnich zakładów produkcyjnych zajmujących się wytwarzaniem kamionki oraz ręcznie zdobionej oryginalnej ceramiki. Wraz z zakładami ceramicznymi współpracują instytucje oraz firmy turystyczne, takie jak hotele i restauracje, które promują wielowiekowe tradycje Bolesławca i okolic. Cel grupy: Wykorzystując koncentrację produkcji tradycyjnych wyrobów ceramicznych zakłada się wzmocnienie inicjatywy lokalnych firm i instytucji działających na rzecz tej branży w celu szerszego wypromowania regionu, wyodrębnienia marki regionalnej i ochrony jej nazwy.

Klaster Kalafiorowo-Brokułowy „Program szkoleń promujących clustering” nr 55/PARP/2.3b/2005 Klaster Kalafiorowo-Brokułowy Lokalizacja: Rejon Roztocza i duża część Grzędy Sokalskiej (powiaty: tomaszowski, zamojski i hrubieszowski) Opis grupy: Ten rejon Lubelszczyzny, powiaty: tomaszowski, zamojski i hrubieszowski jest tradycyjnie związany z uprawą kalafiora i brokuła. W rejonie tym zlokalizowane są liczne zakłady specjalizujące się w przetwórstwie warzyw. Kalafior i brokuł staje się podstawowym źródłem dochodu dla rolników z regionu, na terenie tym prowadzone są działania zmierzające do konsolidacji produkcji w ramach grup producenckich. Cel grupy: Współpraca firm i instytucji w celu zwiększenia efektywności działania na rynku jako grupy specjalizującej się w uprawie i przetwórstwie kalafiora i brokuła. Konsolidacja producentów w formie grupy, wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań w zakresie logistyki świeżych warzyw, eksport kalafiora i brokuła na rynki UE. Projekt realizowany na zlecenie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Doradztwo Gospodarcze DGA S.A., Enterplan Sp. z o.o., Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową.

MEDYCYNA POLSKA NZOZ, poradnie specjalistyczne, szpitale prywatne, chirurgia plastyczna, uzdrowiska, kardiofon. Cele: wspólna baza pacjentów (monitoring lekarz, apteki). Specjalizacja w usługach, Udział w klastrze związany ze standardem jakości.

Tarnowski Klaster Przemysłowy „Plastikowa Dolina” lokalizacja – region Tarnowa relatywnie duży potencjał regionu sposób formalizacji – spółka akcyjna silne zaangażowanie władz samorządowych tereny inwestycyjne - profil nastawiony na przyciąganie inwestorów zewnętrznych

Tarnowski Klaster Przemysłowy „Plastikowa Dolina” lokalizacja – region Tarnowa relatywnie duży potencjał regionu sposób formalizacji – spółka akcyjna silne zaangażowanie władz samorządowych tereny inwestycyjne - profil nastawiony na przyciąganie inwestorów zewnętrznych

Dolina Lotnicza Stowarzyszenie Dolina Lotnicza przedsiębiorstwa produkcyjne podmiot kluczowy WSK Rzeszów władze samorządowe badawczo-rozwojowej Instytucje sfery Centrum Zaawansowanych Technologii Aeronet „Dolina Lotnicza” Znaczące tradycje sięgające okresu międzywojennego (COP) – po wojnie prosperita w ramach UW – po 1989 podupadanie – restrukturyzacja (częściowo udana) Nowe możliwości – zakup samolotów wielozadaniowych przez Polskę – offset Wejście kapitału zagranicznego do PZL Rzeszów (silniki odrzutowe, w tym własnej konstrukcji – zastrzyk nowych technologii_ Relatywnie duży potencjał lecz niewykorzystany – pojawiają się jednak małe przedsiębiorstwa – aktywne działania np. Margański Inicjatywa skupiona wokół tego potencjału Przykład wykorzystania istniejących możliwości – programów Podmiot dominujący – Rzeszów – wsparcie władz lokalnych – 3H Stowarzyszenie powstaje (2003 roku) a dalej współtworzy – współuczestniczy w programach narodowych tworzenia centrów zaawansowanych technologii oraz platform technologicznych (polski odpowiednik platform europejskich) Centrum Zaawansowanych Technologii „Aeronet-Dolina Lotnicza” odpowiedź na konkurs MNiI – aplikacja, podpisanie umowy Konsorcjum I 2004 Partnerzy: Politechnika Rzeszowska – koordynator, Politechnika Lubelska, Politechnika Łódzka, Politechnika Warszawska, Uniwersytet Rzeszowski, SGPPL „Dolina Lotnicza”, Instytut Lotnictwa Warszawa Dofinansowanie 100 000 PLN; cel: realizacja wieloletniego programu badawczo-szkoleniowego, wdrażanie i komercjalizacja nowych technologii Polska Platforma Technologiczna Lotnictwa Grupa Inicjatywna - podpisanie listu intencyjnego, IV 2004 Politechnika Rzeszowska, Centrum Zaawansowanych Technologii AERONET-Dolina Lotnicza, Stowarzyszenie „Dolina Lotnicza”, Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE Polska Platforma Technologiczna Lotnictwa

PODSUMOWANIE

DZIAŁANIA ZALECANE Inicjatywa klastrowa powinna być przewodzona przez przedstawicieli biznesu z aktywnym uczestnictwem władz publicznych wspomagających proces (rola inicjatora i katalizatora rozwoju inicjatywy klastrowej) Koncentracja na usuwaniu bieżących i potencjalnych – przyszłych barier rozwoju Partycypacja znacznacej części aktorów klastra i powiązanych instytucji

DZIAŁANIA ZALECANE Animator inicjatywy nie obarczony konfliktem potrzeb Elastyczne podejście do formalizacji Ukierunkowanie na działanie Wdrożenie systemu ewaluacji oraz procesu benchmarkingu WYPRACOWANIE PRZEJRZYSTEJ WIZJI I MISJI INICJATYWY KLASTROWEJ

Nie istnieje jeden przepis na inicjatywę klastrową – każdy przypadek jest inny.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ