Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska Adam Ludwikowski „Współdziałanie organów administracji rządowej i samorządowej działających w województwie w zakresie zapobiegania zagrożeniom środowiska odpadami komunalnymi” „Kompetencje Inspekcji Ochrony Środowiska w zakresie nadzoru nad gospodarką odpadami komunalnymi” Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska Adam Ludwikowski Warszawa, styczeń 2010

ZOBOWIĄZANIA AKCESYJNE 1 maja 2004 r. – Polska zostaje członkiem Unii Europejskiej. Odpowiedzialność za wdrażanie standardów UE: administracja rządowa, administracja samorządowa, podmioty gospodarcze, instytucje i organizacje, obywatele, Realizacja wdrażania standardów przebiega na trzech poziomach: centralnym, regionalnym, lokalnym. IMPLEMENTACJA PRAWA UE - DOKUMENTY STRATEGICZNE (plany, programy) – WDRAŻANIE (harmonogramy działań) - MONITOROWANIE – DZIAŁANIA KORYGUJĄCE

ZOBOWIĄZANIA AKCESYJNE Traktat Akcesyjny – Polska uzyskała okresy przejściowe w obszarze „ŚRODOWISKO” dla 9 dyrektyw i 1 rozporządzenia. Istotne zobowiązania z zakresu gospodarki odpadami: 1 maja 2004 r.– likwidacja tzw. dzikich wysypisk odpadów; 31 grudnia 2009 r. – dostosowanie składowisk odpadów do wymogów technicznych i lokalizacyjnych, określonych w decyzjach odpowiednich organów, 31 grudnia 2010 r. - uzyskanie pozwoleń zintegrowanych zgodnie z dyrektywą 96/61/WE dla składowisk wymienionych w TA (7 w mazowieckim), 1 stycznia 2012 r. – dostosowanie gminnych składowisk odpadów komunalnych do wszystkich wymogów dyrektywy 99/31/WE w sprawie składowania odpadów, pod warunkiem zgodności z celami pośrednimi (cel pośredni na rok 2008 – składowanie 68% odpadów zgodnie z dyrektywą, został osiągnięty) ; ograniczenie masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania do dnia 31 grudnia 2010 r. do nie więcej niż 75%, 31 grudnia 2013 r. do nie więcej niż 50%, 31 grudnia 2020 r. do nie więcej niż 35% odpadów wytworzonych w 1995 r. Kolejne obowiązki pojawiają się w miarę wchodzenia w życie nowych przepisów.

PODSTAWY PRAWNE Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach; określa relacje wzajemne uczestników systemu gospodarki odpadami komunalnymi, którymi są: gmina – właściciel nieruchomości – przedsiębiorca odbierający odpady od właścicieli nieruchomości; Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach; określa zasady ogólne postępowania z odpadami w celu ochrony środowiska, w rozdziale 3a określa zadania samorządu terytorialnego w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi; Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska; określa ogólne zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów, daje samorządom uprawnienia kontrolne.

PODSTAWY PRAWNE Zgodnie z obecnie obowiązującym prawem, w gospodarce odpadami komunalnymi gmina pełni funkcje: planistyczno – organizacyjne, reglamentacyjne, kontrolne, egzekucyjne. To właśnie gmina musi egzekwować od wszystkich, w tym od mieszkańców i przedsiębiorców odbierających odpady komunalne, przestrzeganie obowiązującego prawa.

ZASADY W GOSPODARCE ODPADAMI KOMUNALNYMI Ważne zasady w gospodarce odpadami komunalnymi: objęcie wszystkich mieszkańców gminy systemem zbierania wszystkich rodzajów odpadów komunalnych, w tym nieczystości ciekłych ze zbiorników bezodpływowych, selektywne zbieranie z gospodarstw domowych odpadów opakowaniowych (szkło, makulatura, metale, plastiki), zapewnienie warunków do selektywnego zbierania odpadów niebezpiecznych wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych, zapewnienie warunków do odbierania odpadów wielkogabarytowych, selektywne zbieranie z gospodarstw domowych odpadów ulegających biodegradacji, zapewnienie warunków do selektywnego zbierania odpadów budowlanych z drobnych remontów, zapewnienie warunków do zbierania odpadów zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (obowiązek zebrania 4 kg tego rodzaju odpadów na mieszkańca w skali roku).

OBOWIĄZKI W GOSPODARCE ODPADAMI KOMUNALNYMI Na szczeblu krajowym i na każdym poziomie administracji samorządowej opracowywanie i aktualizacja planów gospodarki odpadami (co 4 lata) oraz raportowanie (co 2 lata) o ich realizacji. W znacznej części gmin działania planistyczne, organizacyjne oraz sprawozdawcze realizowane są z opóźnieniem. WIOŚ, poza możliwością wystąpienia do Rady Gminy, nie dysponuje odpowiednimi kompetencjami co do skutecznego nadzoru w tym obszarze. Na poziomie gminnym zapewnienie budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami albo przedsiębiorcami instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych albo zapewnienie warunków do takich działań przez przedsiębiorców; Na poziomie wojewódzkim zapewnienie budowy, utrzymania i eksploatacji instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych, wydzielonych z odpadów komunalnych. WIOŚ wykonuje kontrole istniejących instalacji oraz kontroluje oddawanie do eksploatacji nowych obiektów gospodarki odpadami.

OBOWIĄZKI W GOSPODARCE ODPADAMI KOMUNALNYMI Obowiązki gminy w gospodarce odpadami komunalnymi: uchwalanie regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy; jest to akt prawa miejscowego, wydawanie z urzędu decyzji, na podstawie art. 34 ust. 1 ustawy o odpadach, prowadzenie wykazu przedsiębiorców zbierających zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, informowanie mieszkańców o miejscach zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, selektywne zbieranie i przekazywanie do odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych. WIOŚ, poza możliwością wystąpienia do Rady Gminy, nie dysponuje odpowiednimi kompetencjami, co do skutecznego nadzoru w tym obszarze. Organy Inspekcji Ochrony Środowiska nie są uprawnione do kontroli prawidłowości działania organów samorządu gminy.

OBOWIĄZKI W GOSPODARCE ODPADAMI KOMUNALNYMI Obowiązki gminy w gospodarce odpadami komunalnymi: nadzór nad zawieraniem umów na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, kontrole właścicieli nieruchomości, podejmowane w oparciu o art. 379 ust.2 ustawy - Prawo ochrony środowiska, wykonywane przez upoważnionych pracowników gminy lub straż miejską , wydawanie zezwoleń na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, przeprowadzanie kontroli przedsiębiorców w zakresie przestrzegania warunków, określonych w wydanych zezwoleniach. WIOŚ, poza możliwością wystąpienia do Rady Gminy, nie dysponuje odpowiednimi kompetencjami, co do skutecznego nadzoru w tym obszarze. Inspektorzy Inspekcji Ochrony Środowiska nie posiadają uprawnienia do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego za wykroczenia przeciwko obowiązkom, określonym w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.

OBOWIĄZKI W GOSPODARCE ODPADAMI KOMUNALNYMI Kompetencje administracji samorządowej w gospodarce odpadami komunalnymi: W oparciu o art. 379 ust. 1 ustawy – Prawo ochrony środowiska marszałek województwa, starosta, organ wykonawczy gminy sprawują kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska w zakresie objętym właściwością tych organów, Organy mogą upoważnić do wykonywania funkcji kontrolnych pracowników podległych im urzędów lub funkcjonariuszy straży gminnych (art. 379 ust. 2 ustawy), Organy samorządowe występują do WIOŚ o podjęcie działań, będących w jego kompetencji (wymierzenie kary, wstrzymanie działalności), po stwierdzeniu w wyniku kontroli, naruszenia lub podejrzenia naruszenia, przepisów o ochronie środowiska. Do wystąpienia organ samorządowy dołącza dokumentację sprawy (art. 379 ust. 5 ustawy).

KOMPETENCJE WIOŚ Uprawnienia WIOŚ określone ustawą o Inspekcji : Kompetencje Inspekcji Ochrony Środowiska dotyczą przede wszystkim nadzoru nad wytwarzaniem i postępowaniem z odpadami przemysłowymi, które stanowią około 92% wszystkich rodzajów odpadów powstających w Polsce. Uprawnienia WIOŚ określone ustawą o Inspekcji : kontrola podmiotów korzystających ze środowiska, w tym gospodarujących odpadami: wytwarzających odpady, prowadzących działalność w zakresie zbierania, unieszkodliwiania i odzysku odpadów, działania pokontrolne: zastosowanie pouczenia w trybie art. 41 ustawy – Kodeks wykroczeń, nakładanie grzywny w drodze mandatu karnego, kierowanie wniosku do sądu grodzkiego lub zawiadomienie organów ścigania o popełnieniu przestępstwa, wydawanie zarządzeń pokontrolnych, kierowanie wystąpień do organów administracji rządowej oraz organów samorządu terytorialnego,

KOMPETENCJE WIOŚ Uprawnienia WIOŚ określone ustawą o Inspekcji Ochrony Środowiska: wydawanie decyzji: - nakładających administracyjną karę pieniężną za naruszenie warunków decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska lub decyzji określającej miejsce i sposób magazynowania odpadów, wstrzymujących działalność, powodującą zagrożenie życia lub zdrowia albo zniszczenie środowiska w znacznych rozmiarach (art. 364 ustawy Prawo ochrony środowiska; art. 13 ust. 6 ustawy o odpadach), wstrzymujących użytkowanie instalacji (art. 367 ust.1 ustawy Prawo ochrony środowiska), nakładających na podmiot do tego zobowiązany tzw. opłatę sankcyjną: za brak selektywnej zbiórki 10 - 40 tys. zł, od 2011r. za brak ograniczenia w składowaniu odpadów biodegradowalnych 40 – 200 tys. zł.

KOMPETENCJE WIOŚ Zamierzone działania WIOŚ w Warszawie na rok 2010: „Ogólnopolski cykl kontrolny, dotyczący składowisk odpadów komunalnych w oparciu o Kpgo 2010” - kontynuacja wcześniejszych etapów cyklu, kontrole wszystkich składowisk odpadów, które podlegały do 31 grudnia 2009 r. obowiązkowi dostosowania do wymogów technicznych, określonych w decyzjach organów ochrony środowiska, wydawanie przez MWIOŚ odpowiednich decyzji; kontynuacja „mobilizacji” gmin poprzez kolejne wystąpienia, dotyczące zużytego sprzętu, wydawania zezwoleń na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, nadzoru nad realizacją wydawanych zezwoleń oraz sposobu pozbywania się nieczystości stałych i płynnych przez osoby fizyczne.

KOMPETENCJE WIOŚ Zamierzone działania WIOŚ w Warszawie na rok 2010: kontrole wszystkich zakładów, przetwarzających zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny w ramach realizacji celu: „Ograniczanie negatywnego oddziaływania na środowisko w zakresie postępowania z odpadami”, „Ogólnopolski cykl kontrolny przestrzegania przepisów ochrony środowiska przez podmioty prowadzące gospodarkę odpadami opakowań szklanych” - kontrola organizacji odzysku oraz recyklerów, między innymi w aspekcie współpracy z gminami w zakresie selektywnego zbierania opakowań szklanych; „Ogólnopolski cykl kontrolny podmiotów prowadzących odzysk i unieszkodliwianie odpadów komunalnych ze szczególnym uwzględnieniem instalacji do zagospodarowania odpadów biodegradowalnych” - kontrola instalacji do zagospodarowania odpadów komunalnych, takich jak sortownie i kompostownie;

KOMPETENCJE WIOŚ Podejmowane dotychczas działania mobilizujące Mazowieckiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska adresowane do gmin: opracowanie i zamieszczenie na stronie internetowej listy kontrolnej gmin, ułatwiającej gminom dokonanie samooceny, co do realizacji zadań, dotyczących gospodarki odpadami komunalnymi, opracowanie i rozpowszechnianie publikacji i ulotek na temat postępowania z odpadami, wystąpienie do 314 gmin z pytaniem, dotyczącym informowania mieszkańców o zasadach zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego.

KOMPETENCJE WIOŚ WSPÓŁPRACA Z SAMORZĄDEM Zapytanie rozesłano do 314 gmin; Odpowiedzi przysłało 286 gmin (91 %),  w tym: gminy, które umieściły informację o zbierających zużyty sprzęt na stronie internetowej - 212 (75% odpowiadających; 68% wszystkich gmin Mazowsza), deklarowana inna forma informowania mieszkańców lub inna informacja na stronie niż wymagana w ustawie - 25. ponadto: brak informacji na stronie - 66 gmin, brak informacji w ogóle - 49 gmin. MWIOŚ ponownie wystąpił do gmin, wyznaczając 31 stycznia 2010 r. jako termin, po upływie którego zostaną podjęte działania sankcyjne.

KOMPETENCJE WIOŚ Działalność edukacyjna

ODPADY KOMUNALNE W MAZOWIECKIM W województwie mazowieckim w 2008 r. zebrano 1,56 mln ton niesegregowanych odpadów komunalnych, średnio na jednego mieszkańca 324 kg/rok, przy szacowanej ilości wytworzonej 394 kg/mieszkańca/rok. Pomnożona przez około 5,2 mln mieszkańców różnica 70 kg między ilością wytworzoną a zebraną daje 364 tys. ton odpadów w skali roku. To są te odpady, które trafiają do środowiska w postaci dzikich wysypisk, lub w postaci emisji z palenisk domowych. Obszar Odpady zebrane [kg/M/rok]   2008 UE-27* 522 Polska 263 woj. mazowieckie 324 Warszawa 476,8 * Wytworzone w 2007 r. Ilość zebranych odpadów komunalnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca [kg/rok] w 2008 roku (wg danych GUS)

ODPADY KOMUNALNE W MAZOWIECKIM Polska Woj. mazowieckie Odpady w 2008 r. [tys. Mg] Polska woj. mazowieckie składowane 8 700 1 370 przetworzone termicznie 62,7 przetworzone biologicznie i metodami mechaniczno-biologicznymi 385 126

ODPADY KOMUNALNE W MAZOWIECKIM Liczba „dzikich” wysypisk na Mazowszu Wysypiska "dzikie" obszar 2007 2008 woj. mazowieckie 307 287 miasto 167 148 wieś 140 139 Polska 2828 3481 miasto 838 1090 wieś 1990 2391 W województwie mazowieckim liczba dzikich wysypisk w 2008r. zmalała o 6,5 %. Wysypiska w miastach stanowiły 51,6 % wszystkich dzikich wysypisk (w 2007r. - 54,4 %). Tereny, gdzie najczęściej spotyka się dzikie wysypiska, to miejsca w pobliżu zakładów gospodarki odpadami, nieużytki, pobocza dróg, boczne drogi, tereny prywatne (szczególnie na obrzeżach miast) i cieki wodne.

PODSTAWY PRAWNE Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, w szczególności art. 74 określa, że władze publiczne prowadzą politykę, zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom, a ochrona środowiska jest ich obowiązkiem. Obowiązek ochrony środowiska spoczywa zarówno na organach administracji publicznej jak i na użytkownikach środowiska. Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie w art. 22. ust 2. stanowi, że Wojewoda odpowiada za wykonywanie polityki Rady Ministrów w województwie, a w szczególności zapewnia współdziałanie wszystkich organów administracji rządowej i samorządowej działających w województwie i kieruje ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia oraz zagrożeniom środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich, a także zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków, na zasadach określonych w odrębnych ustawach;

PODSTAWY PRAWNE W razie nie rokującego nadziei na szybką poprawę USTAWA z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym: W razie nie rokującego nadziei na szybką poprawę i przedłużającego się braku skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych przez organy gminy, Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, może zawiesić organy gminy i ustanowić zarząd komisaryczny na okres do dwóch lat, nie dłużej jednak niż do wyboru rady oraz wójta na kolejną kadencję.

PROPOZYCJE WSPÓŁDZIAŁANIA Kowalski jako osoba fizyczna – kontrole upoważnionego pracownika urzędu gminy, Straży Miejskiej, Policji, Przedsiębiorca, odbierający odpady komunalne - kontrole upoważnionego pracownika urzędu gminy, w transporcie kontrole ITD, Policji, Instalacje do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych – kontrole WIOŚ, Zgodność z prawem uchwał Rady Gminy – nadzór Wojewody, Zgodność z prawem decyzji / zezwoleń na odbieranie odpadów komunalnych – Samorządowe Kolegium Odwoławcze, Dzikie wysypiska – kontrole Straży Miejskiej, Policji, PSP, PSR.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ