Systemowe podejście do wsparcia innowacji i protechnologicznego rozwoju regionu Śląskie Forum Innowacji 2011 Innowacyjny Śląsk mgr inż. Jan BONDARUK 16 czerwca 2011r.

WYZWANIA Warunkiem osiągnięcia przez Polskę szybkiego i wszechstronnego rozwoju jest gospodarka oparta na wiedzy, w której rzeczywiste bogactwo – rozumiane jako efektywność gospodarowania, konkurencyjność gospodarki i nowe miejsca pracy – pochodzi nie tylko z produkcji dóbr materialnych, ale też z wytwarzania, transferu i wykorzystania wiedzy Komunikat Komisji Europejskiej dla Rady Europy, Parlamentu Europejskiego i Europejskiego Komitetu Społeczno-Ekonomicznego w sprawie polityki innowacyjnej, Bruksela 11 marca 2003 r. Koncepcja gospodarki opartej na wiedzy przypisuje większą niż dotychczas rolę wiedzy i technologii w procesach ekonomicznych i konkurencji między przedsiębiorstwami, poszczególnymi sektorami gospodarki czy krajami.

SYSTEM TRANSFERU TECHNOLOGII I KOMERCJALIZACJI Opracowanie własne wg K.B. Matusiak, J.Guliński, Rekomendacje zmian w polskim systemie transferu technologii i komercjalizacji wiedzy, PARP, Warszawa, wrzesień 2010 Instytucje sfery nauki i badań Ośrodki innowacji Innowatorzy Wyspecjalizowane fundusze finansowania innowacji Tworzą podstawy nowej wiedzy i kreują podaż pomysłów, idei, rozwiązań technologicznych, organizacyjnych Zapewniają wysoką dynamikę procesów komercjalizacji wiedzy oraz kształtują zdrowe relacje na linii nauka - biznes

MODEL SYSTEMU INNOWACJI K.B. Matusiak, J.Guliński, „Rekomendacje zmian…”, PARP, Warszawa, wrzesień 2010

REGIONALNY SYSTEM INNOWACJI Regionalne systemy innowacji generują elastyczne układy sieciowe o jak najszerszych powiązaniach, który jest w stanie wykorzystać lokalne zasoby i atrybuty determinujące procesy produkcyjne, produkty oraz usługi stosownie do specyfiki lokalnego/regionalnego rynku. Główną przesłanką budowy regionalnych systemów innowacji jest nowe podejście do strategii rozwoju gospodarczego, ukierunkowane na poszukiwaniu bezpiecznych i trwałych podstaw rozwoju wewnątrz regionów, przy szerokim zaangażowania środowisk lokalnych. Wydolny system innowacji nie funkcjonuje bez narzędzi oceny skuteczności prowadzonej polityki (ex-post) oraz możliwości reformułowania celów strategicznych (evidence-based policy)

PROTECHNOLOGICZNY WYMIAR ROZWOJU REGIONALNEGO Technologia stała się kluczem do konkurencyjności w gospodarce i rozwoju ekonomicznego państwa/regionów. Już wiele lat temu środowiska ekonomistów uznały inwestowanie w rozwój nowych technologii i ich upowszechnianie za siłę napędową wzrostu gospodarczego. Nowe technologie zapewniają wydajniejsze metody pracy i otwierają nowe perspektywy działalności człowieka. Umożliwiają także poprawę jakości i zwiększenie wydajności, skrócenie czasu wprowadzenia produktu na rynek. Cel polityki innowacyjnej (wg. założeń do strategii innowacyjności i efektywności gospodarki – projekt MG) Rozwój krajowego oraz regionalnych systemów innowacji tzn. systemu instytucji, umiejętności i zachęt służących […] zwiększeniu wzajemnych powiązań między nauką, technika, rynkiem, administracją państwową i terytorialną, organizacjami pozarządowymi, edukacją

ZAŁOŻENIA PROGRAMU ROZWOJU TECHNOLOGII Spójny z wyznaczonymi kierunkami rozwoju regionu określonymi w dokumentach strategicznych/planistycznych, Rzetelna diagnoza potencjału innowacyjnego regionu, Element budowania konsensusu pomiędzy środowiskami gospodarczymi, naukowo – badawczymi, okołobiznesowymi i administracją odnośnie strategicznych kierunków rozwoju technologicznego regionu oraz wzmacniania pozycji konkurencyjnej regionu, Dokument strategiczny wyznaczający kierunki aplikacji technologicznych oraz potencjalnych inicjatyw klastrowych, Plan technologicznego rozwoju regionu wraz z rekomendacjami w zakresie działań organizacyjnych i zmian w systemie wspierania i finansowania innowacji w regionie. Ukierunkowany na wprowadzenie zmian systemowych służących lepszej dystrybucji środków publicznych na innowacje w nowym okresie programowania 2014-2020

LOGIKA OCENY POTENCJAŁU PROTECHNOLOGICZNEGO REGIONU Sektor B+R Przedsiębiorcy i instytucje otoczenia Lista technologii/ kierunków/ obszarów technologicznych Klasyfikacja technologii wg OECD/PKD Zarząd Województwa Śląskiego Identyfikacja potencjału technologicznego w regionie Obszary technologiczne Identyfikacja stanu - analiza strony popytowej Nakłady finansowe

LISTA KLUCZOWYCH OBSZARÓW TECHNOLOGICZNYCH Technologie medyczne (ochrony zdrowia) 1 biotechnologie medyczne; technologie inżynierii medycznej Technologie dla energetyki i górnictwa 2 technologie spalania węgla; czyste technologie węglowe, ogniwa paliwowe; wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych i odpadów; składowanie CO2; technologie procesowania gazów; rozpoznanie i ochrona zasobów węgla Technologie dla ochrony środowiska biotechnologie dla ochrony środowiska; inteligentne i energooszczędne budownictwo; technologie ochrony i rekultywacji środowiska; technologie odpadowe, technologie procesowania wody i gazów, gromadzenie i uzdatnianie wody; technologie ochrony powietrza; technologie wspomagające zarządzanie środowiskiem 3 Technologie informacyjne i telekomunikacyjne 4 technologie telekomunikacyjne; informacyjne; modelowanie i symulacje procesów i zjawisk; optoelektronika Źródło: Uchwała Komitetu Sterującego RIS: Lista kierunków rozwoju technologicznego Województwa Śląskiego do roku 2020 (Regionalna Strategia Innowacji. Województwa Śląskiego na lata 2003-2013); Analiza sektorów wzrostowych województwa śląskiego” opracowana w ramach projektu “Stworzenie regionalnego monitoringu innowacji w województwie śląskim INNOBSERVATOR SILESIA I”; Foresight regionalny pn. „Priorytetowe technologie dla zrównoważonego rozwoju województwa śląskiego”; Foresight branżowy pn. "Foresight technologiczny rozwoju sektora usług publicznych w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym"

5 6 7 8 LISTA KLUCZOWYCH OBSZARÓW TECHNOLOGICZNYCH Produkcja i przetwarzanie materiałów 5 tworzywa metaliczne; polimerowe; ceramiczne Transport i infrastruktura transportowa 6 zintegrowane, inteligentne systemy transportowe; nowoczesne rozwiązania napędów środków transportu Przemysł maszynowy, samochodowy, lotniczy i górniczy 7 automatyka przemysłowa, sensory i roboty; technologie projektowania i wytwarzania maszyn i urządzeń górniczych oraz energetycznych, przemysł obronny i zbrojeniowy Nanotechnologie i nanomateriały 8 technologie tworzenia struktur o rozmiarach nanometrycznych Źródło: Uchwała Komitetu Sterującego RIS: Lista kierunków rozwoju technologicznego Województwa Śląskiego do roku 2020 (Regionalna Strategia Innowacji. Województwa Śląskiego na lata 2003-2013); Analiza sektorów wzrostowych województwa śląskiego” opracowana w ramach projektu “Stworzenie regionalnego monitoringu innowacji w województwie śląskim INNOBSERVATOR SILESIA I”; Foresight regionalny pn. „Priorytetowe technologie dla zrównoważonego rozwoju województwa śląskiego”; Foresight branżowy pn. "Foresight technologiczny rozwoju sektora usług publicznych w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym"

NARZĘDZIA WSPIERAJĄCE REALIZACJĘ CELÓW PRT Audyt technologiczno - innowacyjny poszczególnych obszarów technologicznych przedmiotem audytu technologiczno – innowacyjny jest okresowy monitoring oraz ewaluacja wartości wskaźników w odniesieniu do obszarów technologicznych. Wielowymiarowe analizy z wykorzystaniem mapy potencjału innowacyjno-technologicznego regionu narzędzie prezentujące graficznie i statystycznie potencjał innowacyjno-technologiczny województwa w ujęciu krajowym i wewnątrzregionalnym. Analizy potencjału endogenicznego regionu z wykorzystaniem profilowanych ankiet profilowane ankiety dedykowane do sektora przedsiębiorstw oraz B+R analizujące ich potencjału technologiczny i innowacyjny oraz stopień współpracy pomiędzy sektorami.

KONCEPCJA AUDYTU TECHNOLOGICZNO-INNOWACYJNEGO Etap 1: Identyfikacja przedmiotu audytu technologiczno-innowacyjnego (obszary technologiczne) Etap 2: Ustalenie parametrów pomiaru Etap 3: Wybór metody zbierania danych Etap 4: w roku 0 – Zebranie danych w kolejnych latach – Ustalenie odchyleń parametrów pomiaru Etap 5: Określenie poziomu wyników Etap 6: Odniesienie do poprzednich wyników Etap 7: planowanych wyników (mapa potencjału technologicznego, wskaźniki PRT) Etap 8: Ocena i wskazanie kluczowych obszarów technologicznych Etap 9: Plan dziania Plan Analiza Integracja Rekomendacje Lista obszarów technologicznych Kryteria priorytetyzacji Lista kluczowych obszarów technologicznych (technologii)

ROLA WYNIKÓW AUDYTU Celem badania audytu technologiczno – innowacyjnego jest dostarczenie instrumentu do pomiaru i oceny obszarów technologicznych w kontekście rozwoju regionu. Instrument ma ukierunkować podejmowane w przyszłości działania związane z opracowaniem i wdrożeniem strategii wsparcia obszarów technologicznych i dostarczyć decydentom politycznym i ekspertom wiarygodnych danych o dynamice rozwoju technologii. Audyt technologiczno – innowacyjny będąc elementem Programu Rozwoju Technologii Województwa Śląskiego na lata 2010-2020 umożliwi monitorowanie przemian zachodzących między obszarami technologicznymi i wskaże obszary najbardziej dynamiczne, które decydują o rozwoju i osiąganiu przewagi konkurencyjnej regionu. Docelowo wyniki audytu posłużą do okresowej weryfikacji poprawności regionalnego systemu dystrybucji środków dotacyjnych na innowacje.

MIEJSCE PRT W ŁAŃCUCHU PROGRAMOWANIA CELÓW ROZWOJOWYCH REGIONU Monitoring i skwantyfikowana ocena na poziomie obszarów technologicznych (co rok) Strategia rozwoju Foresight Strategia Innowacji PRT Programy Operacyjne WSL STATYSTYKA REGIONALNA WYNIKI AUDYTU TECHNOLOGICZNO- INNOWACYJNEGO Monitoring i (skwantyfikowana) ocena celów rozwojowych (od 1 roku do 5 lat)

REKOMENDACJE STRATEGICZNE PRT […] Wdrożenie w ramach programów operacyjnych Województwa Śląskiego ustaleń Programu Rozwoju Technologii Województwa Śląskiego na lata 2010 – 2020 i wskazanych obszarów specjalizacji technologicznych jako kryterium przyznawania dofinansowania w ramach działań, określonych w programach operacyjnych, mających na celu realizację szerokiej palety projektów, programów oraz przedsięwzięć o charakterze innowacyjnym. Monitorowanie i prognozowanie rozwoju technologicznego w oparciu o cyklicznie realizowany foresight mający na celu wyznaczenie czynników warunkujących strategiczne kierunki rozwojowe oraz scenariusze uwarunkowań dla rozwoju priorytetowych technologii zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju województwa.

REKOMENDACJE W ZAKRESIE FINANSOWANIA W OKRESIE 2007-2013 Wdrożone Działanie 6.1. Poddziałanie 6.1.1 Wsparcie osób pozostających bez zatrudnienia na regionalnym rynku pracy PO KL WSL Działanie 8.1. Poddziałanie 8.1.1 Wspieranie rozwoju kwalifikacji zawodowych i doradztwo dla przedsiębiorstw Poddziałanie 8.1.2 Wsparcie procesów adaptacyjnych i modernizacyjnych w regionie Działanie 8.2. Poddziałanie 8.2.1 Wsparcie dla współpracy sfery nauki i przedsiębiorstw Rekomendowane Działanie 1.1. Poddziałanie 1.1.2. Promocja inwestycyjna RPO Działanie 1.2. Poddziałanie 1.2.3. Innowacje w mikroprzedsiębiorstwach i MŚP, Poddziałanie 1.2.4. Mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa Działanie 1.3. Działanie 2.1 PO IG PO IG I - VIII

PODRĘCZNIK DOBRYCH PRAKTYK I MODELOWYCH ROZWIĄZAŃ Program Wykonawczy 2009-2013 dla RIS Program Rozwoju Technologii Województwa Śląskiego na lata 2010-2020 Protechnologiczny rozwój województwa śląskiego Podręcznik dobrych praktyk i modelowych rozwiązań Regionalna Strategia Innowacji Województwa Śląskiego na lata 2013-2020 Założenia podręcznika dobrych praktyk i modelowych rozwiązań: Przegląd i analiza porównawcza regionalnych programów rozwoju technologii, Modelowe rozwiązania w zakresie branżowej specjalizacji regionów, Modele współpracy sektora B+R i przedsiębiorstw na wybranych przykładach, Dobre praktyki efektywnego wdrażania regionalnych programów rozwoju technologii, Rola PRT jako element regionalnego systemu wparcia dla sektora przedsiębiorczości.

CELE NA PRZYSZŁOŚĆ Wypracowanie mechanizmów i modelu wdrożeniowego Programu Rozwoju Technologii Województwa Śląskiego na lata 2010-2020 Badania ankietowe potencjału technologiczno – innowacyjnego przedsiębiorstw i sektora B+R oraz realizacja badań w zakresie audytu technologiczno-innowacyjnego Opracowanie rocznego raportu z analizy potencjału technologiczno – innowacyjnego Mapa wdrażania innowacji w województwie śląskim (kompetencje kluczowych aktorów otwartego rynku innowacji) Sformułowanie ramowych kryteriów wyboru projektów innowacyjnych Określenie strategii funkcjonowania i rozwoju sieci obserwatoriów specjalistycznych Poszerzenie zakresu monitorowania i sprawozdawczości realizacji RIS (ocena projektowa)

Audyt technologiczno-innowacyjny MODEL WDROŻENIA PRT Audyt technologiczno-innowacyjny Mapa potencjału Profilowane ankiety Analiza Innobservator Silesia Wdrożenie Komitet Sterujący RIS Władze województwa Władze samorządowe Rada Konsultacyjna środowisk nauki i biznesu Śląska Rada Innowacji Grona eksperckie Marszałka Województwa B+R IOB MŚP Duże przedsiębiorstwa Regionalne i specjalistyczne obserwatoria Statystyka regionalna Roczne raporty o oceny potencjału technologicznego regionu Cykliczny proces foresight Monitoring

Przedsiębiorcy i instytucje otoczenia Zarząd Województwa Śląskiego PODSUMOWANIE Realizacja PRT przyczynia się do praktycznego wdrożenia postulatu szerokiego dialogu różnych środowisk i współkształtowania kierunków rozwojowych regionu na zasadzie sprzężenia zwrotnego w układzie: Implementacja mechanizmu cyklicznej oceny oraz weryfikacji rezultatów PRT zapewni warunki integracji celów rozwojowych środowisk naukowo - badawczych i gospodarczych a tym samym poprawę konkurencyjności regionu. Sektor B+R Przedsiębiorcy i instytucje otoczenia Zarząd Województwa Śląskiego

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Jan BONDARUK Główny Instytut Górnictwa jbondaruk@gig.eu 32 259 24 66 512 293 850