OPRACOWANIE I UPOWSZECHNIANIE KRAJOWYCH STANDARDÓW KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH dr Krzysztof Symela KONFERENCJA Znaczenie monitoringu zawodów nadwyżkowych i deficytowych na rynku pracy 28-29 wrzesień 2006, Rzeszów

CO OZNACZA STANDARD? W encyklopediach i słownikach standard określa się jako: typ, model, norma, wzorzec, poziom, skala potrzeb, gwarancja jakości odnoszący się do jakiegoś wyrobu, efektu, usługi lub procesu.

CZYM JEST STANDARD KWLAIFIKACJI ZAWODOWYCH? STANDARD KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH jest rodzajem normy opisującej kwalifikacje pracownicze, konieczne do wykonywania typowych zadań zawodowych, zgodnie z wymaganiami stanowisk pracy w danym zawodzie

KLUCZOWE POJĘCIA OPISUJĄCE STANDARD Zawód – to zbiór zadań wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy wymagających od pracownika odpowiednich kwalifikacji. Kwalifikacje zawodowe to układ umiejętności (U), wiadomości (W), i cech psychofizycznych (P) niezbędny do wykonywania zestawu zadań zawodowych.

? DO CZEGO POTRZEBNE SĄ STANDARDY KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH? ZAPEWNIENIE PRZEJRZYSTOŚCI KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH WYSTĘPUJĄCYCH NA RYNKU PRACY ZAPEWNIENIE PORÓWNYWALNOŚCI KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH POTWIERDZANYCH ŚWIADECTWAMI I DYPLOMAMI WSPARCIE DLA ZAPEWNIENIA JAKOŚCI USŁUG EDUKACYJNYCH ORAZ OCENY ICH EFEKTYWNOŚCI I SKUTECZNOŚCI WSPARCIE DLA TWORZENIA OFERTY PROGRAMOWEJ W ZAKRESIE KSZTAŁCENIA I SZKOLENIA ZAWODOWEGO WSPARCIE DLA UZNAWANIA ORAZ POTWIERDZANIA KWALIFIKACJI FORMALNYCH, NIEFORMALNYCH ORAZ INCYDENTALNYCH WSPARCIE DLA TWORZENIA OPISÓW PRACY, WARTOŚCIOWANIA PRACY, SELEKCJI I REKRUTACJI PRACOWNIKÓW, OCEN PRACOWNICZYCH, PLANOWANIA ROZWOJU ZAWODOWEGO, DORADZTWA, PORADNICTWA, ORIENTACJI ZAWODOWEJ itp. ? DOSTOSOWANIE KRAJOWYCH SYSTMÓW KWALIFIKACJI DO EUROPEJSKICH RAM KWALIFIKACJI W UCZENIU SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE

STANDARYZACJA KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH W POLSCE KSKZ 2006-2007 1993-1997 2001-2005 ETAP-4 Opracowanie i upowszechnianie krajowych standardów kwalifikacji zawodowych (200 standardów) ETAP-1 Poszukiwania i badania rozpoznawcze 1998-2000 ETAP-3 Opracowanie zbioru krajowych standardów kwalifikacji zawodowych oraz informatycznej bazy danych (45 standardów) ETAP-2 Opracowanie i testowanie metodologii tworzenia standardów kwalifikacji zawodowych (8 standardów)

USTAWA 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia Podstawa prawna funkcjonowania standardów kwalifikacji zawodowych Polsce USTAWA 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2004 r. Nr 99, poz.1001, Nr 273, poz. 2703, 2005 r. Nr 64, poz. 565, Nr 94, poz. 788)

PODSTAWA PRAWNA FUNKCJONOWANIA STANDARDÓW KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH POLSCE (Art. 4 Ustawy): „… Minister właściwy do spraw pracy realizuje zadania na rzecz rynku pracy przez dążenie do uzyskania wysokiego poziomu i rozwoju zasobów ludzkich, w szczególności przez: prowadzenie badań i analiz rynku pracy, ustalanie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy, koordynowanie opracowywania standardów kwalifikacji zawodowych dla zawodów występujących w klasyfikacji zawodów i specjalności oraz prowadzenie baz danych o standardach kwalifikacji …”

Struktura klasyfikacji zawodów i specjalności Lp. Nazwa grupy wielkiej Liczba grup w ramach grupy wielkiej Liczba zawodów specjalności Poziom kwalifikacji dużych średnich elementarnych 1 Parlamentarzyści, wyżsi urzędnicy i kierownicy 3 6 33 43 - 2 Specjaliści 4 20 65 440 Technicy i inny średni personel 17 69 313 Pracownicy biurowi 7 51 2 lub 3 5 Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy 21 77 Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy 8 13 40 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 74 318 Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 72 338 9 Pracownicy przy pracach prostych 10 83 Siły zbrojne RAZEM: 30 116 392 1707 Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dn. 8 grudnia 2004 (Dz. U. Nr 265, Poz. 2643 i 2644)

MODEL KSKZ Y Odzwierciedlają stopień złożoności i trudności zadań zawodowych oraz odpowiedzialności za ich wykonanie (Poziomy od 1 do 5) P-5 POZIOMY KWALIFIKACJI P-4 Określają nazwy uznanych na rynku pracy zakresów kwalifikacyjnych (zakresów pracy) w danym zawodzie 1. Kwalifikacje ponadzawodowe 2. Kwalifikacje ogólnozawodowe 3. Kwalifikacje podstawowe dla zawodu 4. Kwalifikacje specjalistyczne dla zawodu P-3 SKŁADOWE KWALIFIKACJI Określają zakres przygotowania do działalności ponadzawodowej, ogólnozawodowej, zawodowej oraz specjalistycznej P-2 X P-1 K-4 K-n K-1 K-2 K-3 TREŚĆ ZADANIA ZAWODOWEGO: Umiejętności (U) Wiadomości (W) Cechy psychofizyczne (P) RODZAJE KWALIFIKACJI Z

RODZAJE KWALIFIKACJI W KSKZ Specyficzne dla zawodu Specjalistyczne Typowe dla zawodu Podstawowe dla zawodu Wspólne dla grupy zawodów pokrewnych Ogólnozawodowe Wspólne dla wszystkich zawodów Ponadzawodowe

POZIOMY KWALIFIKACJI W KSKZ Wykonywanie złożonych zadań często w sytuacjach problemowych V Samodzielne wykonywanie wielu skomplikowanych zadań IV Wykonywanie typowych i bardziej złożonych zadań wymagających samodzielności III Rośnie poziom złożoności zadań oraz odpowiedzialności za ich wykonanie II Wykonywanie zadań w sytuacjach typowych Proste prace wykonywane pod nadzorem przełożonego I

SKŁADOWE KWALIFKACJI I ZADANIA ZAWODOWE W STANDARDZIE - PRZYKŁAD ZAWÓD Malarz-Tapeciarz (714103) Składowe kwalifikacji wyodrębnione w standardzie kwalifikacji zawodowych Wykonywanie powłok malarskich (K-1) Tapetowanie powierzchni ścian i sufitów (K-2) Naprawianie uszkodzonych tynków  (K-3) Malowanie konstrukcji stalowych i urządzeń przemysłowych (K-4) Przykłady zadań zawodowych (Razem 19 zadań) Posługiwanie się dokumentacją techniczną (Z-1) Przygotowanie podłoża ścian i sufitów do malowania (Z-2) Malowanie farbami wodnymi podłoży różnych rodzajów (Z-5) Malowanie olejne powierzchni drewnianych, metalowych i tynkowych (Z-6)

INFORMACJE ZAWARTE W OPISIE KSKZ NAZWA ZAWODU ZGODNIE Z KLASYFIKACJĄ INFORMACJA O PODMIOTACH UCZESTNICZĄCYCH W OPRACOWANIU STANDARDÓW SŁOWNIK POJĘĆ PODSTAWY PRAWNE WYKONYWANIA ZAWODU SYNTETYCZNY OPIS ZAWODU STANOWISKA PRACY ZADANIA ZAWODOWE SKŁADOWE KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH SPECYFIKACJA KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH (wg grup i poziomów)

PROJEKT EFS SPO-RZL OPRACOWANIE I UPOWSZECHNIANIE KRAJOWYCH STANDARDÓW KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH Priorytet 1 – Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej Działanie 1.1 – Rozwój i modernizacja instrumentów i instytucji rynku pracy Schemat a) – Wzmocnienie potencjału publicznych służb zatrudnienia Odbiorca ostateczny projektu: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej - Departament Rynku Pracy

KONSORCJUM REALIZUJĄCE PROJEKT KSKZ Okres realizacji (2006-2007) Wykonawcy: DORADCA Consultants Ltd. - Gdynia Instytut Technologii Eksploatacji - Państwowy Instytut Badawczy - Radom DEMOS Polska, Warszawa Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego - Łódź Podwykonawcy: Instytut Badań Edukacyjnych - Warszawa Instytut Pracy i Spraw Socjalnych - Warszawa Pracowania Badań Społecznych - Sopot

CELE PROJEKT KSKZ Określenie krajowych norm (standardów) wymaganych przez pracodawców w zakresie kwalifikacji zawodowych dla zapewnia wysokiej jakości kształcenia zawodowego i ustawicznego oraz jego powiązania z rynkiem pracy. Budowa systemu przejrzystości i uznawania kwalifikacji uzyskiwanych w sposób formalny i na drodze doświadczenia zawodowego.

PODSTAWOWE KOMPONENTY PROJEKTU KSKZ DZIAŁANIE - 1 Opracowanie opisów 200 krajowych standardów kwalifikacji dla zawodów/specjalności wybranych w oparciu o rozpoznanie potrzeb i przygotowanych na podstawie badań przeprowadzonych w przedsiębiorstwach DZIAŁANIE - 2 Upowszechnianie informacji o standardach kwalifikacji zawodowych (także w wersji angielskojęzycznej) w formie broszur, artykułów publikacji książkowych, zoorganizowanie konferencji DZIAŁANIE – 3 Przeprowadzenie badania wykorzystania standardów kwalifikacji zawodowych przez potencjalnych użytkowników (na początku i na końcu realizacji projektu)

? ? ODBIORCY REZULTATÓW PROJEKTU KSKZ KTO JEST ODBIORCĄ REZULTATÓW PROJEKTU? Publiczne służby zatrudnienia (WUP, PUP, CIiPKZ) Centralna i Okręgowe Komisje Egzaminacyjne ODBIORCY REZULTATÓW PROJEKTU KSKZ Agencje zatrudnia Instytucje odpowiedzialne za „zawody regulowane” Szkoły i publiczne placówki kształcenia ustawicznego (m.in.: CKU, CKP, szkoły zawodowe i wyższe) Ministerstwa, urzędy centralne i ich agendy Niepubliczne instytucje szkoleniowe (m.in.: ZDZ i inne) Ogólnopolskie organizacje pracodawców Jednostki organizacyjne Ochotniczych Hufców Pracy ? ? Ogólnopolskie organizacje związkowe Stowarzyszenia zawodowe

KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH WDRAŻANIE I PRZYKŁADY DOBRYCH PRAKTYK PUBLIKACJE O KSSK Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Departament Rynku Pracy KRAJOWE STANDARDY KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH WDRAŻANIE I PRZYKŁADY DOBRYCH PRAKTYK Warszawa 2007 Pełny wykaz publikacji związanych ze standardami kwalifikacji zawodowych został zamieszczony w broszurze Pliki PDF www.mpips.gov.pl/index.php?gid=502

INFORMATYCZNA BAZA DANYCH

NAJPILNIESZE POTRZEBY Szacuje się, że należy opracować ok. 300÷400 standardów, aby zbudować system pokrywający najważniejsze obszary zawodowe, w szczególności mając na wglądzie ich wartość dla systemu edukacji zawodowej i mobilności zatrudnia.

Rynkowe postrzeganie standardu kwalifikacji zawodowych SKZ to pewien uzgodniony „wzorzec” dla porównań w wymiarze krajowym i międzynarodowym, a „standaryzacja kwalifikacji” oznacza wprowadzanie jednolitych norm wymagań, które są respektowane na rynku pracy oraz w sektorze edukacji.

Rynkowe postrzeganie standardu kwalifikacji zawodowych SKZ określa poziom wymagań w danym zawodzie, poniżej którego zejść nie można, bo oznaczałoby to, że pracownik jest niekompetentny, a rezultaty jego pracy pozbawione są cech o uznanej jakości.

RYNEK PRACY RYNEK USŁUG EDUKACYJNYCH KSKZ JAKO ELEMENT ŁĄCZĄCY EDUKACJĘ Z RYNKIEM PRACY RYNEK USŁUG EDUKACYJNYCH RYNEK PRACY KRAJOWE STANDARDY KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH

PRZEMIANY W KULTURZE PRACY RYNEK PRACY 80% nowych technologii pojawi się do 2025 r. Kultura kompetencji Kultura jakości Kultura produkcji Lata siedemdziesiąte Lata osiemdziesiąte Lata współczesne

Mechatronika – nowe możliwości zatrudnienia OBSZARY ZASTOSOWAŃ MECHATRONIKI Kamery wideo Skanery lotnictwo motoryzacja inżynieria chemiczna informatyka telekomunikacja elektronika ochrona zdrowia przemysł maszynowy przemysł spożywczy inne dziedziny Fotokopiarki System ABS Mikofalówka Mikropompy medyczne Winda Elektroniczny wtrysk paliwa INŻYNIER TECHNIK MONTER

CZTERY „FILARY” EDUKACJI KSZTAŁCENIE FORMALNE KWALIFIKACJE ZAWODOWE UMIEJĘTNOŚCI - WIEDZA - POSTAWY KSZTAŁCENIE NIEFORMALNE KSZTAŁCENIE INCYDENTALNE UCZYĆ SIĘ ABY WIEDZIEĆ UCZYĆ SIĘ ABY DZIAŁAĆ UCZYĆ SIĘ ABY ŻYĆ WSPÓLNIE UCZYĆ SIĘ ABY BYĆ KOMPETENCJE KLUCZOWE Edukacja jest w niej ukryty skarb. Raport dla UNESCO pod przewodnictwem Jacques’a Delorsa. SOP, Warszawa 1998

KLUCZOWE KOMPETENCJE W UCZENIU SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE EUROPEJSKIE RAMY REFERENCYJNE 1. Porozumiewanie się w języku ojczystym 5. Zdolność uczenia się 2. Porozumiewanie się w językach obcych 6. Kompetencje interpersonalne, międzykulturowe, społeczne i obywatelskie 3. Kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne 7. Przedsiębiorczość 4. Kompetencje informatyczne 8. Ekspresja kulturowa Zalecenia Parlamentu Europejskiego i Rady 10.11.2005 COM(2005)548

RELACJE KWALIFIKACJE-KOMPETENCJE SKŁADNIKI KOMPETENCJI ZAWODOWYCH (KWALIFIKACJE RZECZYWISTE) KWALIFIKACJE ZAWODOWE WIADOMOŚCI Pracownik/uczeń zna: … UMIEJĘTNOŚCI Pracownik/uczeń potrafi wykonać: … CECHY PSYCHOFIZYCZNE Pracownik/uczeń posiada: … wykazuje: ... przejawia: ... DOŚWIADCZENIE UPRAWNIENIA DO DZIAŁANIA MOTYWACJA, WARTOŚCI, WŁASNY WIZERUNEK

CZY ZNAM ODPOWIEDZI NA PYTANIA? 1. Czym jest Krajowy Standard Kwalifikacji Zawodowych (KSKZ)? 2. Dlaczego standardy są tak ważne dla społeczeństwa i rynku pracy? 10. Gdzie można znaleźć informacje o standardach kwalifikacji zawodowych? 9. Czy częstotliwość aktualizacji KSKZ nie będzie uciążliwa dla ich użytkowników? 3. Co stanowi podstawę prawną funkcjonowania standardów kwalifikacji zawodowych w Polsce? STANDARDY KWALIFIAKCJI ZAWODOWYCH 8. Czy standardy kwalifikacji zawodowych mogą być „przenoszone” pomiędzy krajami? 4. W jaki sposób tworzone są standardy kwalifikacji zawodowych? 5. Kto bierze udział w opracowywaniu, ocenianiu i zatwierdzaniu KSKZ? 7. Kto i w jakim zakresie może korzystać ze standardu kwalifikacji zawodowych? 6. Czy standard kwalifikacji zawodowych jest obligatoryjnym dokumentem?

Dziękuję za uwagę krzysztof.symela@itee.radom.pl www.itee.radom.pl