SOCJOLOGIA ORGANIZACJI Wykład II Metafory organizacji Organizacja a otoczenie Organizacja formalna i nieformalna

Lektura podstawowa Gareth Morgan: „Obrazy organizacji”

„Wszystko działa jak w zegarku”

Metafora przedstawia specyficzny czy fundamentalny sposób postrzegania, myślenia i mówienia o organizacji; ujmuje istotę utrwalonego typu doświadczenia porządkującego inne doświadczenia w postać jednej perspektywy;

Metafory organizacji Organizacja jako: maszyna organizm mózg kultura system polityczny więzienie psychiczne przepływ i transformacja instrument dominacji

Metafora maszyny: organizacje jako narzędzia zarządzania perfekcyjna maszyna produkcyjna, złożona z ludzi i środków wytwórczych; podejście mechanistyczne do zarządzania; zakłada się możliwość przewidzenia przyszłych efektów i sposób ich mierzenia. Organizacja jako maszyna zaprojektowana i zbudowana przez kierownictwo w celu osiągania wcześniej określonych celów.

Metafora organizmu (organiczna): organizacje jako żywe organizmy Organizacje zależą od otoczenia będącego źródłem potrzebnych im do życia zasobów; Otoczenie dostarcza organizacji surowców, wiedzy, siły roboczej i kapitału; Podejście sytuacyjne: postrzeganie organizacji jako systemu otwartego

Metafora kultury: organizacje jako kultury Metafora kultury podkreśla zwyczaje i tradycje, opowieści i mity, artefakty i symbole organizacji (np. gołębica symbolizuje pokój); wspólna wiedza kultura organizacyjna = system wyznawanych wartości i ich wspólne pojmowanie przez członków organizacji.

Metafora mózgu Cechy wyróżniające organizacji uczącej się uczenie się na błędach, ciągły trening personelu oraz planowe szkolenia, rozwój personelu kierowany przez kierownictwo, delegowanie uprawnień i decentralizacja, podejmowanie ryzyka, zachęcanie do eksperymentowania, częste przeglądy procedur działania, poszukiwanie sposobów zwiększenia skuteczności pracy, podejmowanie decyzji na podstawie faktów, ścisła współpraca między wydziałami. Organizacja jest zdolna do rozumnego działania i uczenia się (organizacje uczące się) nacisk na gromadzenie i przetwarzanie informacji, będącej podstawą procesu uczenia się.

Metafora systemu politycznego Organizacja jako luźna sieć ludzi mających sprzeczne interesy; Współdziałanie podejmowane jest dla osiągnięcia indywidualnych korzyści; Władza jest narzędziem rozwiązywania konfliktów lub koordynacji różnych interesów

Kluczowe charakterystyki METAFORA Widzenie organizacji Kluczowe charakterystyki MASZYNA Organizacja jako zespół dobrze ustrukturyzowanych części o ściśle określonych rolach i zadaniach. Nacisk na sprawność, wydajność. Ludzie widziani jako elementy mechanizmu, działające w sposób określony przez ich zadania. ORGANIZM Organizacja jako byt podatny na upływ czasu (narodziny, rozwój, dojrzałość, starzenie się, śmierć), działający w otoczeniu i od niego zależny. Nacisk na otoczenie. Organizacja to całość, elastyczne dostosowywanie się do otoczenia, zaspokajanie własnych potrzeb. MÓZG Organizacja jako twór rozumnie działający i uczący się. Nacisk na zdolność uczenia się. Ludzie jako najważniejszy zasób organizacji. KULTURA Organizacja jako rodzaj symbolicznego sposobu porozumiewania się i działania, odmiennego od działania innych. Nacisk na indywidualny charakter organizacji na zewnątrz i jednoznaczne, wspólne wartości oraz postawy wewnątrz.  SYSTEM POLITYCZNY Organizacja jako sieć ludzi działających razem, by osiągać indywidualne cele. Nacisk na władzę, jako sposób reagowania na konflikty oraz zapobiegania sprzecznym działaniom

OTOCZENIE ORGANIZACJI

Otoczenie organizacji Otoczenie zewnętrzne - Otoczenie zewnętrzne składa się z dwóch warstw: jednej nazywanej otoczeniem ogólnym i drugiej zwanej otoczeniem celowym. Otoczenie wewnętrzne, w skład którego wchodzą pracownicy, zarząd i kultura organizacyjna. Wzajemne oddziaływanie

OTOCZENIE ORGANIZACJI OTOCZENIE WEWNĘTRZNE Pracownicy Zarząd Kultura organizacyjna OTOCZENIE ZEWNĘTRZNE OTOCZENIE OGÓLNE Wymiar ekonomiczny Wymiar techniczny Wymiar socjokulturowy Wymiar prawno-polityczny Wymiar międzynarodowy Wymiar środowiskowy OTOCZENIE CELOWE Konkurenci Klienci Dostawcy Kandydaci (potencjalni) do pracy Jednostki kontrolujące Właściciele

Sektor (wymiar) społeczny Struktura klasowa Względy demograficzne Wzorce mobilności Style życia Systemy edukacji, praktyki religijne, handel Struktura zawodów Np. starzenie się ludności, udział kobiet w rynku pracy, nowe formy pracy, etc.

Sektor (wymiar) kulturowy Historia, tradycje, oczekiwania i wartości społeczeństwa, w którym działa dana organizacja; Np. wzrost wartości praw człowieka.

Sektor (wymiar) prawny Konstytucje i systemy prawne w krajach, w których działa dana organizacja: szczególnie ustawodawstwo dotyczące spółek, regulacje antymonopolowe, podatkowe, dotyczące inwestycji; Trendy w sektorze prawnym

Sektor polityczny Podział i koncentracja władzy Charakter ustroju politycznego (rządy demokratyczne czy autokratyczne)  silne powiązane z sektorem prawnym

Sektor ekonomiczny rynki pracy rynki finansowe rynki towarów i usług własność publiczna i prywatna polityka fiskalna system bankowości wzorce konsumpcji kwestie walutowe, kontrola cen.

Sektor technologiczny Dostarcza wiedzy i informacji poprzez osiągnięcia naukowe Nowoczesne technologie

Sektor środowiska naturalnego Przyroda i jej zasoby (np. węgiel, ropa naftowa, gaz ziemny, zatoki, poziom zanieczyszczeń, warunki pogodowe)

Organizacja formalna i nieformalna

DWA TYPY ORGANIZACJI organizacje formalne, w której zarówno poszczególne pozycje (urzędy, stanowiska), jak relacje między nimi (droga służbowa, struktura dowodzenia) są bardzo dokładnie określone, a nawet skodyfikowane (w regulaminach, kodeksach, itp.); organizacje nieformalne, czyli takie, w których wyróżnione są pozycje (przywódcy, eksperta, animatora), ale powiązane z nimi role są luźno zdefiniowane, a wzajemne relacje określone jedynie ramowo (lojalność, zaufanie, pomoc w potrzebie).

CECHY ORGANIZACJI FORMALNEJ sztuczność - organizacja formalna jest stworzona zamierzonym a nie spontanicznym działaniem ludzi, racjonalność - w organizacji formalizuje się tylko takie jej elementy, które są funkcjonalne z punktu widzenia celu organizacji, modelowość - struktura formalna nie opisuje rzeczywistych stosunków w organizacji lecz stanowi dla nich wzór idealny, według którego są one kształtowane, bezosobowość- - formalna struktura organizacji nie zależy od cech osobowości uczestników organizacji, jest ona bezosobowa i istnieje obiektywnie, ludzie się zmieniają a organizacja formalna pozostaje niezmieniona, o ile nie zostanie zmieniona w sposób formalny.

Elementy organizacji formalnej struktura organizacyjna hierarchia władzy system łączności system bodźców

Organizacja nieformalna nieformalne grupy społeczne przywództwo nieformalne nieformalny system łączności nieformalne cele grupowe nieformalna kontrola społeczna

Konsekwencje istnienia struktur nieformalnych w organizacji Konsekwencje pozytywne Konsekwencje negatywne Wzajemne mobilizowanie do efektywnej pracy Powstawanie klik Bliskość i więź między uczestnikami Nepotyzm Obrona własnych interesów Działania grup mafijnych Współpraca, koleżeńskość Zakłócenia w komunikacji poprzez działanie plotki czy „poczty pantoflowej

STRUKTURA SPOŁECZNA ORGANIZACJI

Struktura dotyczy stosunków zachodzących pomiędzy częściami zorganizowanej całości. Struktura społeczna organizacji oznacza stosunki między elementami społecznymi: ludzie, stanowiska i jednostki organizacyjne.

Rodzaje struktur organizacyjnych: Struktura funkcjonalna Struktura konglomeratowa Struktura wielobranżowa Struktura macierzowa Struktury hybrydowe Struktury sieciowe

Pytania kontrolne Jakie są cechy i elementy organizacji formalnej? Jakie są pozytywne i negatywne konsekwencje istnienia struktur nieformalnych dla uczestników organizacji? Co to jest ogólne otoczenie organizacji? Wskaż i omów każdy z głównych wymiarów (sektorów) ogólnego otoczenia. Co to jest celowe otoczenie organizacji? Jakie są główne wymiary tego otoczenia? Czym jest struktura organizacji? Jakie można wyróżnić struktury społeczne organizacji?