Departament Wsparcia Programów Infrastrukturalnych MRR Zasady finansowania z funduszy UE projektów w zakresie pasażerskiego transportu publicznego Kacper Sampławski Radca prawny Departament Wsparcia Programów Infrastrukturalnych MRR Szkolenie współfinansowane ze środków Unii Europejskiej – Europejskiego Funduszy Rozwoju Regionalnego w ramach Pomocy Technicznej Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007 – 2013

Program szkolenia Zakres wsparcia ze środków funduszy UE Podstawowe zasady pomocy publicznej Usługi publiczne ze szczególnym uwzględnieniem transportu miejskiego - Rozporządzenie 1191/69 i 1370/07 Wytyczne w zakresie zasad dofinansowania z programów operacyjnych podmiotów realizujących obowiązek świadczenia usług publicznych w transporcie zbiorowym

Rozporządzenie 1083/2006 Cele - pkt 22 Preambuły Działalność funduszy oraz operacje, które pomagają one sfinansować, powinny być spójne z innymi politykami Wspólnoty oraz przestrzegać prawodawstwa Wspólnoty. Zasada spójności - Art. 9 ust. 5 Operacje finansowanie z funduszy są zgodne z postanowieniami Traktatu i aktów przyjętych na jego podstawie Pomoc publiczna to obszar uregulowany na szczeblu Traktatu i należy zapewnić zgodność wydatkowania funduszy UE z prawem wspólnotowym w tym zakresie

Ogólne zasady pomocy publicznej

Co to jest pomoc publiczna? Art. 87 ust. 1 TWE Wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna ze wspólnym rynkiem w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi. System pomocy publicznej oparty jest na zasadzie wyjątku od reguły. Regułą jest zakaz!

Zasady wynikające z art. 87 ust. 1 TWE Transfer zasobów przypisywalny władzy publicznej, o ile kumulatywnie spełnione są następujące warunki: Transfer ten skutkuje przysporzeniem dla danego podmiotu na warunkach korzystniejszych niż rynkowe Transfer jest selektywny – uprzywilejowuje określone podmioty lub wytwarzanie określonych dóbr (towarów, usług) Skutkiem transferu jest zakłócenie lub zagrożenie zakłócenia konkurencji Transfer wpływa na wymianę gospodarczą między krajami członkowskimi

Dysponenci środków publicznych Administracja centralna Administracja samorządowa Agencje rządowe Przedsiębiorcy publiczni (przedsiębiorstwa państwowe, spółki skarbu państwa, spółki komunalne) Inne jednostki (m.in. fundacje, stowarzyszenia, agencje rozwoju regionalnego) Oceny, czy dana transakcja jest przypisywalna władzy publicznej, dokonuje się poprzez zastosowanie tzw. „testu prywatnego inwestora” .

Korzyść ekonomiczna Przekazywanie wsparcia o charakterze bezzwrotnym Udzielanie pożyczek/kredytów o oprocentowaniu poniżej stopy rynkowej Dokonywanie rozłożenia na raty/odroczenia płatności po stopie niższej od stopy rynkowej Poziom zabezpieczenia spłaty, w przypadku pożyczki/kredytu, jest niższy od standardów przyjętych na rynku (np. gwarancje Skarbu Państwa)

Selektywność Konkretny podmiot gospodarczy Grupa podmiotów działających w konkretnym sektorze gospodarki Podmioty działające w konkretnym regionie kraju Produkcja lub obrót konkretnymi rodzajami towarów i usług

Zakłócenie konkurencji i wpływ na wymianę handlową ETS wskazuje, że dla uznania, że występują zakłócenia konkurencji i wpływ na wymianę handlową nie jest konieczne wykazanie ich faktycznego występowania, wystarczy wskazanie możliwości ich wystąpienia. Za zakłócenie konkurencji i wpływ na wymianę handlową bywa uznawane już samo wzmocnienie pozycji rynkowej wspomaganego przedsiębiorstwa (zob. wyrok ETS z 17.09.1980 r. w sprawie Philip Morris- Holland BV i Komisja Europejska C-730/79), a stopień wpływu na handel i stopień zakłócenia konkurencji nie ma znaczenia dla dokonania oceny, czy w danym przypadku wchodzi w grę pomoc publiczna. Zdaniem Komisji Europejskiej przesłanka ta nie występuje, gdy wsparcie jest udzielane podmiotowi działającemu w lokalnej skali, który nie świadczy usług na terenach przygranicznych i gdy kwota wsparcia jest niewielka. Zdaniem ETS nawet niewielka kwota pomocy na rzecz podmiotu działającego w lokalnej skali nie wyklucza zakłócenia konkurencji ( zob. orzeczenie z 24.07.2003r. w sprawie Altmark Trans GmbH i Regierungspräsidium Magdeburg (C-280/00).

Wyjątki od zakazu pomocy publicznej Art. 87 ust. 1 TWE – generalny zakaz udzielania przez Państwo Członkowskie pomocy publicznej, za wyjątkiem… Pomocy uznanej w Traktacie za zgodną ze wspólnym rynkiem (art. 87 ust. 2): pomoc socjalna przyznana indywidualnym konsumentom, pod warunkiem że jest przyznawana bez dyskryminacji związanej z pochodzeniem produktów, pomoc na naprawienie szkód spowodowanych m.in. klęskami żywiołowymi, pomoc dla niektórych regionów Republiki Federalnej Niemiec dotkniętych podziałem Niemiec, w zakresie w jakim jest niezbędna do skompensowania niekorzystnych skutków gospodarczych spowodowanych tym podziałem; Pomocy, która może być uznana za zgodną ze wspólnym rynkiem (ust. 3): pomoc przeznaczona na sprzyjanie rozwojowi gospodarczemu regionów, w których poziom życia jest nienormalnie niski lub regionów, w których istnieje poważny stan niedostatecznego zatrudnienia, pomoc przeznaczona na wspieranie ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego zainteresowania lub mającymi na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce danego Państwa Członkowskiego pomoc na ułatwianie rozwoju niektórych działań gospodarczych lub dziedzin gospodarczych (pomoc o znaczeniu horyzontalnym np. badania i rozwój) pomoc przeznaczona na wspieranie kultury i zachowanie dziedzictwa kulturowego, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej i konkurencji we Wspólnocie w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem (np. Hala Ludowa we Wrocławiu) Inne kategorie pomocy, jakie Rada może określić większością kwalifikowaną, na wniosek Komisji (np. sektor stoczniowy, sektor górnictwa itp.)

Podstawowe zasady Transferowane zasoby – nie tylko bezzwrotne przekazanie środków z budżetu Przypisywalność transferu władzy publicznej – transfer nie musi być dokonywany bezpośrednio przez podmioty publiczne Nie każdy transfer stanowi przysporzenie (np. gdy całość korzyści przenoszona jest na ostatecznego odbiorcę), nie każde przysporzenie następuje na warunkach korzystniejszych niż rynkowe Forma podmiotu otrzymującego transfer (wsparcie) nie ma znaczenia dla oceny, czy stanowi on pomoc publiczną – beneficjentem pomocy publicznej może i bardzo często jest podmiot publiczny

Beneficjent pomocy publicznej Podmiot prowadzący działalność gospodarczą do której mają zastosowanie reguły konkurencji określone w przepisach części trzeciej tytułu IV rozdziału 1 TWE. Zgodnie z art. 87 ust. 1 TWE zasady dotyczące pomocy publicznej mają zastosowanie wyłącznie do podmiotów prowadzących działalność w warunkach konkurencji (przedsiębiorców). Okoliczność, czy działalność podmiotu ma charakter gospodarczy oceniana jest z punktu widzenia prawa wspólnotowego, a nie prawa krajowego.

Przedsiębiorca w prawie UE Wszystkie kategorie podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Nie ma znaczenia forma prawna i źródła finansowania. Nie ma znaczenia fakt, czy są nastawione na zysk (istotny jest fakt osiągania przychodu) Podmioty sektora publicznego, w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej.

Działalność gospodarcza w prawie UE Wszelka działalność polegająca na oferowaniu towarów i usług za odpłatnością na relewantnym rynku (określonym geograficznie i asortymentowo) Usługą w rozumieniu Traktatu WE (art. 50) są świadczenia wykonywane za wynagrodzeniem.

Warunki rynkowe Nadrzędnym celem przepisów wspólnotowych dotyczących pomocy publicznej jest ochrona konkurencji na Jednolitym Rynku Europejskim (JRE) Mechanizm zapewniające warunki rynkowe (wyłączające co do zasady wystąpienie pomocy publicznej): otwarty/ bezwarunkowy przetarg Chodzi o tryb przetargu, który umożliwia udział KAŻDEGO zainteresowanego podmiotu Tryby, które nie zapewniają warunków rynkowych – nie wyłączają wystąpienia pomocy publicznej: np. zamówienie z wolnej ręki, negocjacje bez ogłoszenia, zapytanie o cenę. 16

Projekty z funduszy – kiedy nie wystąpi pomoc publiczna? Projekt dotyczy podmiotu działającego w warunkach monopolu naturalnego (brak konkurencji wynikającej z barier ekonomicznych, technologicznych np. sieci ciepłownicze, sieci wodno-kanalizacyjne) czy prawnego (np. część usług Poczty Polskiej), które uniemożliwiają wejście na rynek konkurenta, Projekt dotyczy realizacji inwestycji w infrastrukturę, która jest lub będzie udostępniana w sposób otwarty na zasadach niedyskryminacyjnych, Projekt związany jest z realizacją zadań publicznych (np. krajowy system oświaty) lub zadań w ogólnym interesie gospodarczym (rekompensata z tytułu realizacji zadania publicznego),

Brak obowiązku notyfikacji W pewnych przypadkach nie ma obowiązku notyfikacji do KE: Kiedy pomoc publiczna nie występuje (np. spełnienie warunków Altmark, państwo działające jako prywatny inwestor, środek o charakterze ogólnym, brak zagrożenia wymiany handlowej WE…) Kiedy pomoc jest udzielana w ramach tzw. wyłączeń blokowych (np. MŚP, szkolenia, …) Pomoc de minimis

Pomoc publiczna - sektory KE wydała szereg wytycznych w poszczególnych sektorach, m.in.: Na ochronę środowiska 2008 Innowacyjność, badania i rozwój 2006 Restrukturyzację przedsiębiorstw 2004 Regionalna 2006 - …

Wytyczne kolejowe Wspólnotowe wytyczne dotyczące pomocy państwa na rzecz przedsiębiorstw kolejowych z 30.4.2008 (2008/C 184/07) Przepisy szczególne w zakresie pomocy regionalnej Tylko tabor dla przewozów pasażerskich Inwestycje początkowe jak i wymiana/modernizacja

Usługi publiczne Brak jednolitej definicji na szczeblu wspólnotowym i krajowym Pojęcie – usługi niezbędne z punktu widzenia bieżących potrzeb obywateli Cechy: Powszechność (obowiązkowy charakter dla wszystkich odbiorców) Ciągłość świadczenia Równość traktowania odbiorców Świadczenie przy jak najniższym poziomie kosztów

Usługi publiczne – sektory Dostarczanie wody i usuwanie ścieków Energia Gaz Gospodarka odpadami Transport publiczny

Usługi publiczne w prawie UE Art. 16 TWE Bez uszczerbku dla artykułów 73, 86 i 87 oraz zważywszy na miejsce, jakie usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym zajmują wśród wspólnych wartości Unii, jak również ich znaczenie we wspieraniu jej spójności społecznej i terytorialnej, Wspólnota i Państwa Członkowskie, każde w granicach swych kompetencji i w granicach stosowania niniejszego Traktatu, zapewniają, aby te usługi funkcjonowały na podstawie zasad i na warunkach, które pozwolą im wypełniać ich zadania. Art. 86 ust. 2 TWE Przedsiębiorstwa zobowiązane do zarządzania usługami świadczonymi w ogólnym interesie gospodarczym lub mające charakter monopolu skarbowego podlegają normom niniejszego Traktatu, zwłaszcza regułom konkurencji, w granicach, w jakich ich stosowanie nie stanowi prawnej lub faktycznej przeszkody w wykonywaniu poszczególnych zadań im powierzonych. Rozwój handlu nie może być naruszony w sposób pozostający w sprzeczności z interesem Wspólnoty.

Usługi publiczne w transporcie Art. 73 Zgodna z niniejszym Traktatem jest pomoc, która odpowiada potrzebom koordynacji transportu lub stanowi zwrot za wykonanie pewnych świadczeń nierozerwalnie związanych z pojęciem usługi publicznej. W okresie do 2.12.2009 r. rozporządzenie Rady (EWG) nr 1191/69 z dnia 26 czerwca 1969 r. w sprawie działania Państw Członkowskich dotyczących zobowiązań związanych z pojęciem usługi publicznej w transporcie kolejowym, drogowym i w żegludze śródlądowej Od daty 3.12.2009 r. rozporządzenie z dnia 3 grudnia 2007 r. w sprawie usług publicznych w zakresie kolejowego i drogowego transportu pasażerskiego oraz uchylającego rozporządzenia Rady (EWG) nr 1191/69 i 1107/70.

Formy działania samorządu W zakresie organizacji usług publicznych na poziomie prawa wspólnotowego możemy mieć do czynienia z następującymi modelami i związanym z nimi obowiązkiem stosowania przepisów o zamówieniach publicznych lub jego brakiem: gmina samodzielnie wykonuje zadania doktryna Teckal – podmiot wewnętrzny wyłączenie na podstawie art. 86 TWE zlecenie wykonywania usług podmiotom zewnętrznym

Neutralność w odniesieniu do własności przedsiębiorstw Zgodnie z wykładnią art. 295 TWE, z perspektywy prawa wspólnotowego nie ma znaczenia, czy usługi publicznego transportu pasażerskiego świadczone są przez przedsiębiorstwa publiczne, czy prywatne.

Finansowanie taboru – dotychczasowa praktyka Dotacje na zakup środków transportu zakazane. Uznane jako pomoc operacyjna Przykłady: Wytyczne regionalne (2006): środki ruchome nie są kwalifikowane dla inwestycji początkowych; Rozporządzenie 70/2001 MŚP: poza środkami transportu kolejowego, środki ruchome nie są kwalifikowane.

Finansowanie taboru – nowe podejście Przyczyny nowego podejścia 2007-2013 nowa perspektywa, strategiczny okres dla nowych państw członkowskich UE (fundusze UE); Przestarzały tabor w wielu państwach członkowskich; Koleje jako priorytet polityki transportowej UE; Specyficzne potrzeby tego sektora, infrastruktura; Przystosowanie do konkurencyjnych zasad w kolejowych przewozach towarowych w związku z liberalizacją.