PERSPEKTYWA STRATEGICZNA – POLSKA 2030 (wybrane elementy) Dr Michał Boni Szef Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa Rady Ministrów PERSPEKTYWA STRATEGICZNA – POLSKA 2030 (wybrane elementy) Warszawa, 18 lipca 2008r.

WZROST I ROZWÓJ

WARUNKI DOBROBYTU Cyt. za: dr Ch. Ketels, Competitiveness: The New Learning, Warszawa 2008r.

WARUNKI DLA WZROSTU KONKURENCYJNOŚCI Orientacja na rynki globalne i eksport Zaufanie do mechanizmów rynkowych (brak obaw związanych z prywatyzacją/zdolność do ryzyka) Długookresowy wzrost (prymat przyszłości nad teraźniejszością – solidarność pokoleń) – stabilne 5% Inwestycje w infrastrukturę (2 – 3% PKB 5%-8%PKB) Skala inwestycji (20% PKB długoterminowo, corocznie, z udziałem oszczędności prywatnych i publicznych oraz importem oszczędności - FDI) Transfer technologii a FDI Zmiana modelu polityki społecznej (Aktywna Polityka Społeczna Równych Szans – zapobiegliwość/praca przed transferami i konsumpcją)

KONKURENCYJNOŚĆ

KONKURENCYJNOŚĆ

OTWARTOŚĆ POLSKIEJ GOSPODARKI

PORTFOLIO - EKSPORT Cyt. za: dr Ch. Ketels, Competitiveness: The New Learning, Warszawa 2008r.

Share of total trade(Imp+Exp) in GDP

INTENSYWNOŚĆ INWESTYCJI Cyt. za: dr Ch. Ketels, Competitiveness: The New Learning, Warszawa 2008r.

ROZWÓJ A INFRASTRUKTURA POLSKIE AUTOSTRADY: 2015 (90% potrzebnych autostrad, 70% dróg ekspresowych) Koleje – stan infrastruktury SIEĆ ENERGETYCZNA SIEĆ INTERNETOWA

ZMIANA STRUKTURY PRZEWOZÓW TOWAROWYCH W POLSKIM TRANSPORCIE LĄDOWYM W LATACH 1980 – 2005 (tkm) Źródło: Raport społeczny o stanie rynku kolejowego w Polsce, zespół pod kier. J. Piechocińskiego, Warszawa 2008r.

DOPUSZCZALNE PRĘDKOŚCI JAZDY POCIĄGÓW NA SIECI LINII ZARZĄDZANYCH PRZEZ PKP PLK Źródło: Raport społeczny o stanie rynku kolejowego w Polsce, zespół pod kier. J. Piechocińskiego, Warszawa 2008r.

ZALEŻNOŚĆ POLSKIEJ ENERGETYKI OD WĘGLA JEST NAJWYŻSZA W UE Fuel mix of power sector (%) EU-25 average ~30% No other large country in the EU is so dependent on coal for its power generation Source: Eurostat *Bituminous shale

POLSKA PILNIE POTRZEBUJE NOWYCH MOCY, BY UCHRONIĆ SIĘ OD KRYZYSU ENERGETYCZNEGO Reserve margin in the national energy system Capacity deficit risk* (GW) Capacity deficit 6-7 GW Reserve below safe margin 31.12.2007 1.1. 2008 2.1. 2008 3.1. 2008 * Comparison of peak electricity demand and net peak capacity of system power plants and CHP units

Unit emissions from Polish power sector Ash emissions reduction by 94% BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNO - KLIMATYCZNE MAJOR POLLUTANTS UNIT EMISSIONS HAVE BEEN ALREADY SIGNIFICIANTLY REDUCED Unit emissions from Polish power sector SO2, NOx, Ash (kg / MWh) CO2 (t / MWh) NOx emissions reduction by 46% CO2 emissions reduction by 16% Ash emissions reduction by 94% SO2 emission reduction by 62%

Information Society performance by ESPON 123 IS Index INFRASTRUKTURA ICT Indeks SI składa się z trzech indeksów składowych. Polska lepiej wypada na indeksie intensywności SI (mierzącym dostępność internetu w gosp. domowych i przedsiębiorstwach) oraz indeksie oddziaływania SI (mierzącym zatrudnienie w sektorach IT i liczbę patentów) – a gorzej w indeksie gotowości (mierzącym dochody rozporządzalne, dostępność telefonów oraz zasoby ludzkie w nauce i technologii). Zróżnicowanie wskaźnika SI pomiędzy regionami jest w Polsce zbliżone do średniej europejskiej. Information Society performance by ESPON 123 IS Index Źródło: Spatial aspects of the Information Society, ESPON Project 1.2.3

Gospodarstwa domowe z dostępem do internetu (według podregionów NUTS)‏ INFRASTRUKTURA ICT Gospodarstwa domowe z komputerem (według podregionów NUTS)‏ Gospodarstwa domowe z dostępem do internetu (według podregionów NUTS)‏ Wymiar regionalny nierówności: nieco gorszy dostęp na ścianie wschodniej – jednak kluczowy podział przebiega między mieszkańcami miast i wsi. Źródło: Adam Płoszaj (2008), Przestrzenne aspekty dostępności i wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych w Polsce na tle europejskim.

INFRASTRUKTURA Indeks eEurope 2005 (wykorzystanie internetu + e-usługi publiczne + e-biznes + bezpieczeństwo infrastruktury IT + zasięg internetu szerokopasmowego) Polska jest w grupie krajów wyrównujących poziom wykorzystania ICT w porównaniu z EU15. Wskaźniki ICT są nadal niskie, jednak należy odnotować wzrost, który miał miejsce w ostatnich latach.

WYZWANIA KLIMATYCZNE Harmonizacja polityki na rzecz ochrony klimatu z prorozwojową polityką bezpieczeństwa energetycznego Inwestycje w energetykę: skala – tempo – źródła finansowania (znaczenie prywatyzacji) Rozwój technologii czystego węgla (relatywnie długi proces inkubacji technologicznej) Alternatywne źródła energii a efektywność

WARUNKI DLA RÓWNOWAGI DEMOGRAFICZNEJ Generacja seniorów a „silver economy” (portfele 60/65+ w 2030, 2 mln osób 80+) Model rodziny (deinstytucjonalizacja) a dzietność (Prognozy dzietności do 2030 (warianty: 1,45 – 1,6)) Problem spójności etnicznej (?) Długość kariery zawodowej a bezpieczny system emerytalny (65 – 67 lat wspólny wiek emerytalny) Oczekiwana długość życia – 80 (w tym – „w zdrowiu”) Liczba osób w wieku produkcyjnym a na emeryturach Charakterystyka grupy kluczowej (aktywnej: 30 – 50 lat), czyli tych, którzy dzisiaj są między: zaczynającymi szkołę, a kończącymi studia)

OCZEKIWANA DŁUGOŚĆ ŻYCIA (wg płci w Polsce 1990-2006) Źródło: Sytuacja demograficzna Polski, raport 2006 – 2007, Warszawa 2007

LUDNOŚCI POLSKI w latach 2008 i 2030 PIRAMIDA WIEKU I PŁCI LUDNOŚCI POLSKI w latach 2008 i 2030 kobiety mężczyźni mężczyźni kobiety Źródło: obliczenia własne na podstawie prognozy KE.

Źródło: obliczenia własne na podstawie prognozy KE.

WSPÓŁCZYNNIK DZIETNOŚCI OGÓLNEJ w latach 2000 – 2006 (Polska) Źródło: I. E. Kotowska, Analiza płodności oraz założenia prognostyczne, Warszawa, styczeń 2008r.

ŚREDNI WIEK MATEK W CHWILI RODZENIA DZIECI W POLSCE (w latach 1980 – 2006) Źródło: Sytuacja demograficzna Polski, raport 2006 – 2007, Warszawa 2007

URODZENIA ŻYWE NA 1000 KOBIET, wg grup wieku, 1970-2006 0,0 , 20,0 40,0 60,0 80,0 100,0 120,0 140,0 160,0 180,0 200.0 1 9 7 3 6 8 2 5 4 15 - 19 20 24 25 29 30 34 35 39 40 44 Źródło: GUS ZMIANY WSPÓŁCZYNNIKA PIERWSZYCH MAŁŻEŃSTW NA 1000 KOBIET WG WIEKU, 1993-2006

PRACA ZAROBKOWA KOBIET A DZIETNOŚĆ - POSTAWY

ZMIANY AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ I DZIETNOŚCI Źródło: D’Addio A.C., d’Ercole M.M., (2005), Trends and Determinants of Fertility Rates in OECD Countries: The Role of Policies, OECD Social, Employment and Migration Working Papers, no.27. s. 34

URODZENIA POZAMAŁŻEŃSKIE W POLSCE (w latach 1980 – 2006) Źródło: Sytuacja demograficzna Polski, raport 2006 – 2007, Warszawa 2007

LICZBA GODZIN PRZEZNACZANYCH NA PRACE DOMOWE – ŚREDNIA TYGODNIOWA Ramey V.A., Francis N., A century of work and leisure, Cambridge 2006

WZROST A RYNEK PRACY Propodażowe czynniki wzrostu (zatrudnienie) Wzrost zatrudnienia Wydajność pracy

WSKAŹNIKI ZATRUDNIENIA W GRUPACH WIEKU (2006)

WSKAŹNIKI ZATRUDNIENIA OSÓB w wieku 55 – 64 lata w Polsce i w UE w latach 1997 – 2006 Źródło: CIOP, PIB, Określenie możliwości aktywności zawodowej w warunkach szczególnych i szczególnym charakterze, prezentacja 2008.

EMERYTURY POMOSTOWE – PORÓWNANIE KOSZTÓW

BEZPIECZEŃSTWO SYSTEMU EMERYTALNEGO Skala problemu – warto przyjrzeć się proporcjom pomiędzy poziomem konsumpcji i dochodów w różnych grupach wiekowych. Rosnące wydatki na edukację w wieku wczesnym i na zdrowie w wieku podeszłym. Kluczowe wydłużenie czasu trwania aktywności zawodowej (production span) Mason, 2006

BEZPIECZEŃSTWO SYSTEMU EMERYTALNEGO Jaka powinna być strategia Polski? Polska@2030? Polska dziś? Mason, 2006

PRODUKTYWNOŚĆ W UE

WYDAJNOŚĆ I PŁACE Zmiany wydajności pracy pracownika i płacy realnej Źródło: Dynamika przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń w gospodarce narodowej oraz wydajności pracy (dynamika realna) dane GUS

WYNAGRODZENIA A NIERÓWNOŚCI DOCHODOWE Źródło: Rybiński K., Opala P., Hołda M., Gordian knots of the 21st century, Warszawa 2008 (abstract)

WZROST A KAPITAŁ INTELEKTUALNY Rozwój wczesnej edukacji Jakość wykształcenia Boom edukacyjny a deficyt edukacji dorosłych Mobilność i pracowitość

WCZESNA EDUKACJA DZIECI W Polsce dostęp do edukacji przedszkolnej ma tylko 42% dzieci w wieku 3 – 5 lat. Udział polskich dzieci w edukacji jest najniższy w Europie¹ (% 3-5-latków w instytucjach edukacyjnych) Źródła danych: ¹ EUROSTAT; 2 Fundacja Komeńskiego na podstawie danych GUS, ³ GUS .

Wczesne uczenie się ulsory but neither is survival. W. Edwards Deming I do not teach my pupils. I provide conditions in which they can learn. - Albert Einstein Heckmann, J „Invest in the very young”, University of Chicago, 2006

JAKOŚĆ WYKSZTAŁCENIA Cyt. za: dr Ch. Ketels, Competitiveness: The New Learning, Warszawa 2008r.

LICZBA STUDENTÓW W POLSCE W TYSIĄCACH W LATACH 1990 - 2006 Cyt. Za: Czapiński j., Kapitał ludzki i kapitał społeczny a dobrobyt materialny: polski paradoks

LICZBA GODZIN PRZEPRACOWANYCH W PRZEDSIĘBIORSTWACH Ramey V.A., Francis N., A century of work and leisure, Cambridge 2006

LICZBA GODZIN SPĘDZONYCH W SZKOŁACH Ramey V.A., Francis N., A century of work and leisure, Cambridge 2006

KSZTAŁCENIE USTAWICZNE

ŚREDNIA LICZBA GODZIN PRZEPRACOWANYCH W ROKU w krajach OECD, 2005 Źródło: OECD, Going for Growth 2008

Polskie uczelnie produkują małą liczbę doktorantów; niewystarczający procent studentów kończy kierunki ścisłe i inżynieryjne. Polska ma również niski wskaźnik liczby badaczy. Dyplomy z nauk ścisłych i inżynierii jako % wszystkich dyplomów uniwersyteckich Liczba badaczy na 1000 osób zatrudnionych Liczba doktorantów (% danej kohorty)

Polscy naukowcy tworzą relatywnie mało prac naukowych Polscy naukowcy tworzą relatywnie mało prac naukowych. Duża ilość naukowców polskich zatrudnionych w USA może być dowodem odpływu kadr naukowych z Polski. Liczba artykułów naukowych na milion mieszkańców Liczba obcokrajowców pracujących w USA jako naukowcy

…a ponieważ w sumie nie wydaje na nią wiele… Polskie przedsiębiorstwa nie są chętne do finansowania nauki więc budżet pełni nadmierną rolę w jej finansowaniu….. …a ponieważ w sumie nie wydaje na nią wiele… Polska, 17 EUR per capita Średnio w UE 167 EURO per capita …więc ogólny poziom wydatków na B+R jest u nas na jednym z najniższych poziomów w Europie. Polska

Nakłady na B+R w Polsce są skoncentrowane w kilku większych miastach Nakłady na B+R w Polsce są skoncentrowane w kilku większych miastach. W sumie ponad 50% nakładów ulokowane jest w województwach Mazowieckim i Wielkopolskim. Całość wydadków na naukę można porównać do średniej europejskiej firmy…. 13,5% Pozostałe 7,72% Wielkopolskie 8,41% Śląskie 5,21% Pomorskie 41,79% Mazowieckie 12,33% Małopolskie 6,03% Łódzkie 5,06% Dolnośląskie 100,00% Polska % Województwo

MOBILNOŚĆ ZAWODOWA Tylko 29% Polaków uważa, że zmiana pracy co kilka lat jest dobra dla człowieka. To znacznie poniżej średniej europejskiej (40%) i dużo poniżej krajów wiodących, jak Szwecja, czy Dania, gdzie ponad 70% obywateli uważa tam, że zmiana pracy służy człowiekowi. Polacy nie widzą korzyści w zmianie pracy i rzadko decydują się na jej zmianę. Nawet wśród wysoko wykwalifikowanych pracowników nauki i techniki – tylko 4,7% z nich zdecydowało się zmienić pracę w latach 2004-2005. Jest to jeden z najniższych wskaźników w Europie. Źródło: Raport o kapitale intelektualnym, Diagnoza – wersja robocza, Zespół doradców strategicznych Premiera, pod kier. P. Bochaniarza, Warszawa 2008r.

WZROST A LOKOMOTYWY ROZWOJU Regiony – konwergencja/dywergencja Drenaż kapitału intelektualnego Metropolie a klasa kreatywna Liderzy rozwoju: 3T (technologie, talenty, tolerancja)

ROZWÓJ REGIONALNY I LOKALNY (PKB per capita)

WSM DLA WYKSZTAŁCENIA WYŻSZEGO (Niemcy i Wielka Brytania) Źródło: Okólski M., Kaczmarczyk P., Współczesne migracje z i do Polski – szanse i zagrożenia, 23.04.2008r.

Nowy ustrój metropolitarny POTENCJAŁ METROPOLII 7 Warszawa Łódź Kraków Wrocław Poznań Szczecin Gdańsk Gdynia Sopot Katowice (z innymi) Bydgoszcz Lublin Białystok Toruń Rzeszów 13,3% PKB 36% PKB 22% ludności 25% pracujących 40% pracujących w usługach 16% hoteli 65% studentów Nowy ustrój metropolitarny 5 12 metropolii

POTENCJAŁ METROPOLII c.d. Dodatnie saldo migracji, tylko: Warszawa, Kraków, Wrocław, Gdańsk Wynagrodzenie wyższe znacznie (10% ) od regionalnego: Katowice, Poznań, Gdańsk, Warszawa, Kraków, Lublin Studenci: powyżej 500 na 10 tys. mieszkańców: Warszawa, Kraków, Wrocław, Łódź, Poznań Znajomość języka angielskiego (powyżej 40%): Gdańsk, Poznań, Wrocław Dodatni przyrost naturalny: Poznań, Lublin, Białystok, Toruń

Problemy rolnictwa Po wejściu Polski do UE wyraźnie poprawiła się sytuacja dochodowa rolników. Jednak tylko ok. 14% gospodarstw (pow. 1ha) osiągało dochody z rodzinnego gospodarstwa rolnego w przeliczeniu na pełnozatrudnionego zbliżone do przeciętnych wynagrodzeń netto w gospodarce narodowej. Relacja dochodów rozporządzalnych rolników do dochodów pracowników wzrosła z 65% w 2003 r. do 83% w 2006 r. W 2006 r. ok. 50% dochodów rolnych pochodziło ze wsparcia środkami publicznymi (głównie unijnymi). Udział pracujących w rolnictwie wśród ogółu pracującej ludności Polski spada systematycznie od ponad 20% w połowie lat 1990-tych do poniżej 15% w 2007 r. Zwiększa się udział osób starszych wśród pracujących w rolnictwie co wskazuje na utrzymanie trendu spadku znaczenia rolnictwa w zatrudnieniu ogółem. Większość (58%) osób pełnozatrudnionych w rolnictwie odnotowano w gospodarstwach najsłabszych ekonomicznie (do 4 ESU). Według ekspertów IERiGŻ gospodarstwa o wielkości 2-4 ESU i 4-8 ESU prawdopodobnie nie podejmą próby modernizowania i będą tracić szansę na utrzymanie zdolności konkurencyjnej. Żródło: GUS Pod względem wielkości ekonomicznej większość gospodarstw (pow. 1 ha) to gospodarstwa małe i bardzo małe (poniżej 8 ESU, czyli takie, których nadwyżka bezpośrednia to mniej niż ok. 37 tys. zł rocznie). Takich gospodarstw jest w Polsce ok. 1,5 mln czyli ponad 86% gospodarstw rolnych (pow. 1 ha). Średnia wielkość ekonomiczna gospodarstwa indywidualnego o powierzchni pow. 1 ha UR to 4,4 ESU, podczas gdy w UE ok. 10 ESU. Najwięcej rodzin wiejskich utrzymuje się głównie z własnego gospodarstwa rolnego w woj.: kujawsko-pomorskim, lubelskim, łódzkim, mazowieckim, podlaskim i świętokrzyskim. Najmniej w woj.: dolnośląskim, lubuskim śląskim, i zachodniopomorskie.

Przemiany polskiej wsi Polską wieś cechuje relatywnie szybki proces dezagraryzacji. Obszary wiejskie są coraz mniej zależne od rolnictwa i coraz lepiej zintegrowane z krajowym rynkiem pracy. W dziedzinie infrastruktury technicznej obszary wiejskie w Polsce dokonały w ostatnich latach skoku cywilizacyjnego. Dzięki wysiłkowi inwestycyjnemu gmin w ciągu dekady długość sieci wodociągowej na wsi wzrosła o blisko 60%, a długość sieci kanalizacyjnej – sześciokrotnie. Obecnie prawie 90% gospodarstw domowych na wsi jest podłączone do wodociągu, a 75% posiada łazienkę. Prawie 2/3 posiada centralne ogrzewanie. Ponad 50% gospodarstw domowych na wsi to gospodarstwa bezrolne. Ok. 38% dochodów ludności wiejskiej jest pozyskiwanych z pracy najemnej, ok. 8% z dochodów z pracy na własny rachunek poza rolnictwem a ok. 40% ze świadczeń społecznych. Młodzi ludzie co raz częściej wybierają pracę poza rolnictwem. Według BAEL w latach 2000-2007 udział rolników wśród młodych (15-34 lata) osób mieszkających na wsi spadł z 19% do 13%. Rósł w tym czasie udział młodzieży pracującej poza rolnictwem – z 34% do 39% oraz podejmującej naukę - z 25% do 29%. Osoby młode coraz rzadziej są też bezrobotne – udział bezrobotnych w tej kategorii wiekowej wyniósł 7% w roku 2007 w porównaniu do 13% w 2000. Dzięki własnym inwestycjom gmin, a także wielu programom pomocowym, poprawia się dostęp wsi do ICT. Co trzecie gospodarstwo jest wyposażone w stacjonarny komputer, skomputeryzowana jest także większość szkół. W dalszym ciągu jednak mniej niż 20% gospodarstw wiejskich korzysta z internetu. Od 2000 r. saldo migracji z miasta na wieś jest dodatnie (w latach 2000-2006 wyniosło ok. +168 tys., podczas gdy w latach 1990-1999 było to –480 tys.). Wynika to głównie z procesu suburbanizacji. . Obszary wiejskie przechodzą powoli z etapu nadrabiania cywilizacyjnych zaległości, do tworzenia atrakcyjnego miejsca do życia.

WZROST A KAPITAŁ SPOŁECZNY Zaufanie społeczne – polskim problemem Kapitał społeczny, spójność społeczna a transfery społeczne Czy polityka społeczna jest właściwie zaadresowana? Solidarność pokoleń

KAPITAŁ SPOŁECZNY A DOBROBYT MATERIALNY (w przekroju 19 miast) Źródło: Diagnoza społeczna 2007, Warunki życia Polaków, pod red. Czapiński J., Panek T., Warszawa 2007r.

ZAUFANIE INTERPERSONALNE A DOCHÓD NA MIESZKAŃCA (w USD wg parytetu siły nabywczej) Źródło: Diagnoza społeczna 2007, Warunki życia Polaków, pod red. Czapiński J., Panek T., Warszawa 2007r.

ZAUFANIE INTERPERSONALNE A ZADOWOLENIE Z ŻYCIA Źródło: Diagnoza społeczna 2007, Warunki życia Polaków, pod red. Czapiński J., Panek T., Warszawa 2007r.

ODSETEK OSÓB UFAJĄCYCH LUDZIOM Cyt. Za: Czapiński j., Kapitał ludzki i kapitał społeczny a dobrobyt materialny: polski paradoks

WARTOŚĆ WSKAŹNIKA KAPITAŁU SPOŁECZNEGO Cyt. Za: Czapiński j., Kapitał ludzki i kapitał społeczny a dobrobyt materialny: polski paradoks, Warszawa

TRANSFERY SOCJALNE A ADRESACI Źródło: The Social Situation in the European Union 2007, European Commission, kwiecień 2008

STOPA UBÓSTWA WEDŁUG GRUP WIEKOWYCH W UE (2004) źródło: EU-SILC 2005

NASZA SZANSA SOLIDARNOŚĆ CZTERECH POKOLEŃ Stworzenie dzieciom „ery cyfrowej” warunków dla ich szansy rozwojowej – udział w gospodarce opartej na wiedzy Wsparcie dla generacji drugiego powojennego wyżu demograficznego (start zawodowy, migracje-powroty, dzietność) Program 50+ (pierwszy powojenny wyż demograficzny) Budowanie zrębów „silver economy” Aktywność życiowa seniorów Bezpieczny system emerytalny Opieka pielęgnacyjna

EFEKTYWNOŚĆ RZĄDZENIA Skuteczna, mądra deregulacja Jakość debaty publicznej (od nieefektywnego dialogu społecznego do platformy uzgodnień dla interesariuszy) Zmiana horyzontu rządzenia (perspektywa strategiczna/długoterminowa) Od welfare state do workfare state i welfare society przywództwo

KLUCZOWE WYZWANIA STABILNY, WYSOKI WZROST GOSPODARCZY RÓWNOWAGA DEMOGRAFICZNA WYSOKA AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA ORAZ ADAPTACYJNOŚĆ ZASOBÓW PRACY ODPOWIEDNI POTENCJAŁ INFRASTRUKTURY (technicznej, transportowej, cyfrowej, teleinformatycznej) BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNO – KLIMATYCZNE GOSPODARKA OPARTA NA WIEDZY I ROZWÓJ KAPITAŁU INTELEKTUALNEGO (nowy potencjał rozwojowy Polski, nowe przewagi konkurencyjne) SOLIDARNOŚĆ I KONWERGNECJA REGIONALNA (miasto – wieś; Polska A – Polska B; spójność – niespójność terytorialna) POPRAWA SPÓJNOŚĆI SPOŁECZNEJ SPRAWNE PAŃSTWO I EFEKTYWNE RZĄDZENIE WZROST KAPITAŁU SPOŁECZNEGO (ZAUFANIE I DUMA)