ISTOTA OBRONNOŚCI RP WYKŁAD Temat 1: tel.: 504 600 452 h.szafran@wp.pl WARSZAWA – Listopad 2009 r. Temat 1: ISTOTA OBRONNOŚCI RP WYKŁAD dr Hieronim SZAFRAN tel.: 504 600 452 h.szafran@wp.pl

Zagadnienia : 1. Cele strategiczne w dziedzinie obronności. 2. Podstawowe założenia Obronności RP. 3. Obronność państwa w czasie pokoju. 4. Reagowanie na zagrożenia kryzysowe. 5. Obrona przed agresją zbrojną.

Literatura: Balcerowicz B., Siły zbrojne w państwie i stosunkach międzynarodowych, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2006. Huzarski M., Zmienne podstawy bezpieczeństwa i obronności państwa, AON, Warszawa 2009. Obrona narodowa w tworzeniu bezpieczeństwa III RP. Podręcznik dla studentek i studentów, red. R. Jakubczak, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2007. Strategia obronności Rzeczypospolitej Polskiej (projekt), MON Departament Strategii i Planowania Obronnego, Warszawa 2009.

OBRONNOŚĆ jedna z podstawowych dziedzin działalności państwa, mająca na celu przeciwdziałanie wszelkiego rodzaju zagrożeniom. Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, wyd. 4, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2002, s. 83. - jedna z podstawowych dziedzin działalności państwa, realizowana przez system obronny państwa, mająca na celu zapewnienie przyjętego poziomu zdolności obronnych (zabezpieczenia żywotnych interesów) przed zagrożeniami zewnętrznymi i możliwości wspierania realizacji interesów narodowych przy wykorzystaniu instrumentów wojskowych i niemilitarnych

ZAKRESY ZNACZENIOWE Bezpieczeństwo narodowe Obronność Wojskowość

EWOLUCJA MYŚLENIA O OBRONNOŚCI PAŃSTWA wiele zmian w organizacji obrony narodowej jest ona postrzegana w szerszych niż tradycyjnie kategoriach, jest traktowana jako suma wszystkich cywilnych i wojskowych przedsięwzięć mających na celu przeciwstawienie się wszelkim potencjalnym zagrożeniom żywotnych interesów narodowych, zarówno militarnym, jak i niemilitarnym wynika to przede wszystkim ze zmiany istoty zagrożeń bezpieczeństwa narodowego (i międzynarodowego), a także z konsekwentnych przeobrażeń w zakresie i procedurach reagowania na nie

EWOLUCJA MYŚLENIA O OBRONNOŚCI PAŃSTWA łączenie globalnego oglądu i wszechstronnego kontekstu ze zintegrowanym podejściem do bezpieczeństwa w skali międzynarodowej i narodowej umiejętne wykorzystanie synergii oddziaływania instrumentów dyplomatycznych, wojskowych i ekonomicznych, w celu zidentyfikowania, zapobiegania i rozwiązania konfliktów w ich wstępnej fazie potrzeba modyfikacji klasycznie pojmowanego bezpieczeństwa i oparcie go nie tylko na zdolnościach wojskowych i wysiłkach politycznych, ale również na nietradycyjnych składnikach bezpieczeństwa, takich jak pomoc gospodarcza, technologiczna czy edukacyjna

1. Cele strategiczne w dziedzinie obronności

NADRZĘDNY CEL STRATEGICZNY RP - zapewnienie korzystnych i bezpiecznych warunków realizacji interesów narodowych poprzez eliminację zewnętrznych i wewnętrznych zagrożeń, redukowanie ryzyka oraz odpowiednie oszacowanie podejmowanych wyzwań i umiejętne wykorzystanie pojawiających się szans

STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE OBRONNOŚCI obrona niepodległości i suwerenności Rzeczypospolitej Polskiej, jej integralności i nienaruszalności granic; zapewnienie bezpieczeństwa obywateli, praw człowieka i podstawowych wolności, a także umacniania demokratycznego porządku publicznego; zapewnienie bezpieczeństwa, ochrony i opieki nad obywatelami polskimi przebywającymi poza granicami kraju; zapewnienie możliwości aktywnego kształtowania stosunków w otoczeniu międzynarodowym i zdolności skutecznego działania na rzecz realizacji interesów narodowych; rozwijanie partnerskiej współpracy wojskowej z innymi państwami, zwłaszcza sąsiednimi;

STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE OBRONNOŚCI realizacja zobowiązań sojuszniczych, wynikających z członkostwa Polski w NATO i Unii Europejskiej; zaangażowanie w międzynarodowe operacje reagowania kryzysowego, prowadzone przez NATO, UE oraz ONZ i OBWE, zgodnie ze Strategią udziału Sił Zbrojnych RP w operacjach międzynarodowych.

2. Podstawowe założenia Obronności RP

Podstawowe założenia Obronności RP wynikają z wartości i zasad zapisanych w Konstytucji RP oraz z wytycznych przyjętych w narodowych dokumentach strategicznych, w tym w Strategii Bezpieczeństwa Narodowego RP oraz Polityczno-Strategicznej Dyrektywie Obronnej RP prymat bezpieczeństwa nad innymi sferami życia, wyrażający się dbałością o bezpieczeństwo państwa i obywateli. Bezpieczeństwo ma charakter niepodzielny – jego wymiar wewnętrzny jest współzależny z zewnętrznym, a narodowy z sojuszniczym obrona państwa i udział w obronie sojuszniczej, pozostają powinnością konstytucyjną i zobowiązaniem wynikającym z ratyfikowanego przez RP Traktatu Waszyngtońskiego

Podstawowe założenia Obronności RP państwo polskie utrzymuje ciągłą zdolność do obrony, wykorzystując do tego wszystkie dostępne środki i podporządkowując działania polityczne, gospodarcze, wojskowe i dyplomatyczne sprawnie działający i permanentnie doskonalony system obronny państwa (SOP), składający się z podsystemu kierowania bezpieczeństwem narodowym, w tym obroną państwa oraz dwóch podsystemów wykonawczych – militarnego i niemilitarnego architektura bezpieczeństwa i obronności RP opiera się na dwóch filarach – atlantyckim i europejskim. Polska rozwija swoje zdolności obronne z uwzględnieniem koncepcji kolektywnej obrony, wsparcia ze strony sił sojuszniczych oraz współpracy koalicyjnej. Ważnym elementem wzmacniającym bezpieczeństwo i obronność państwa jest strategiczny sojusz ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki

Podstawowe założenia Obronności RP działania na rzecz bezpieczeństwa i obrony są i będą prowadzone przede wszystkim w układzie sojuszniczym, choć nie wyklucza się działań samodzielnych zagrożenia bezpieczeństwa będą zwalczane u ich źródeł, także poza granicami Polski. Udział w operacjach poza granicami kraju jest wyrazem sojuszniczej solidarności oraz ma charakter prewencyjny wobec zagrożeń o charakterze asymetrycznym i globalnym naczelnym zadaniem Sił Zbrojnych RP jest obrona państwa i udział w obronie sojuszników profesjonalizacja i transformacja Sił Zbrojnych RP ukierunkowane są na zwiększanie potencjału militarnego i zdolności operacyjnych sił oraz wzmacnianie ich obronno-ekspedycyjnego charakteru

Podstawowe założenia Obronności RP poziom zdolności obronnych RP jest wypadkową potrzeb narodowych i zobowiązań sojuszniczych skuteczne przeciwstawienie się współczesnym zagrożeniom wymaga integracji reagowania obronnego i zarządzania kryzysowego. Konieczne jest skorelowanie procedur i przedsięwzięć planistycznych oraz doskonalenie koordynacji działań organów właściwych w tych obszarach nieprzewidywalność współczesnego świata wymaga wyprzedzającego planowania w stosunku do hipotetycznych wariantów zagrożeń, elastyczności reagowania odpowiednio do charakteru, skali i miejsca zagrożeń oraz kompleksowego podejścia do spraw bezpieczeństwa i obronności państwa koncepcja obronności zakłada podejmowanie określonych zadań strategicznych, odpowiednio do stanów funkcjonowania państwa: pokoju, kryzysu i wojny

STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE OBRONNOŚCI realizacja zobowiązań sojuszniczych, wynikających z członkostwa Polski w NATO i Unii Europejskiej; zaangażowanie w międzynarodowe operacje reagowania kryzysowego, prowadzone przez NATO, UE oraz ONZ i OBWE, zgodnie ze Strategią udziału Sił Zbrojnych RP w operacjach międzynarodowych.

3. Obronność państwa w czasie pokoju

OBRONNOŚĆ PAŃSTWA W CZASIE POKOJU sprowadza się do realizacji dwóch rodzajów działań strategicznych: utrzymywania sprawności i doskonalenia SOP, zintegrowanego z sojuszniczym systemem bezpieczeństwa oraz kształtowania środowiska międzynarodowego na rzecz realizacji interesów narodowych

ZADANIA W RAMACH UTRZYMYWANIA SPRAWNOŚCI I DOSKONALENIA SOP prowadzenie analiz i ocen zagrożeń bezpieczeństwa międzynarodowego i narodowego; wyprzedzające planowanie obronne obejmujące planowanie strategiczno-operacyjne i programowanie obronne; doskonalenie wspólnych (narodowych i sojuszniczych) procedur działania w sytuacjach kryzysowych i w czasie wojny oraz udział w planowaniu obronnym NATO; - zwiększanie zdolności Sił Zbrojnych RP do szybkiego reagowania na bezpośrednie zagrożenie bezpieczeństwa państwa, w tym zwiększenie ich zdolności do prowadzenia samodzielnych działań;

ZADANIA W RAMACH UTRZYMYWANIA SPRAWNOŚCI I DOSKONALENIA SOP - utrzymywanie i doskonalenie zintegrowanego systemu kierowania bezpieczeństwem narodowym, w tym obroną państwa; utrzymywanie zdolności do wprowadzania stosownych do skali i charakteru zagrożeń wyższych stanów gotowości obronnej państwa; zapewnienie warunków do przyjęcia na swoim terytorium Sojuszniczych Sił Wzmocnienia (SSW) poprzez realizację zadań militarnego i niemilitarnego wsparcia państwa gospodarza (HNS); zapewnienie ochrony ludności, w tym przed pozamilitarnym użyciem środków masowego rażenia;

ZADANIA W RAMACH UTRZYMYWANIA SPRAWNOŚCI I DOSKONALENIA SOP zapewnienie ochrony infrastruktury krytycznej, środowiska naturalnego i dziedzictwa narodowego; utrzymanie gotowości do realizacji zadań produkcyjnych i usługowych określonych w Programie Mobilizacji Gospodarki (PMG); utrzymywanie niezbędnego poziomu rezerw państwowych i osobowych na potrzeby SZ RP; - edukację w zakresie bezpieczeństwa i obronności oraz patriotyczne wychowanie społeczeństwa.

ZADANIA KSZTAŁTOWANIA ŚRODOWISKA MIĘDZYNARODOWEGO NA RZECZ REALIZACJI INTERESÓW NARODOWYCH zapewnienie Polsce silnej pozycji międzynarodowej oraz możliwości skutecznego promowania polskich interesów na arenie międzynarodowej, poprzez usprawnianie działania mechanizmów sojuszniczych, skuteczności instytucji międzynarodowych i prawa międzynarodowego, rozwój przyjaznych stosunków z partnerami i sąsiadami, wspieranie procesów transformacji w Europie Środkowej i Wschodniej; umacnianie mechanizmów kontrolnych w dziedzinie nieproliferacji BMR, materiałów i technologii podwójnego zastosowania oraz w obszarze kontroli zbrojeń, udział w działaniach na rzecz promocji demokracji i poszanowania praw człowieka oraz zaangażowanie w międzynarodowe wysiłki na rzecz ochrony środowiska;

ZADANIA KSZTAŁTOWANIA ŚRODOWISKA MIĘDZYNARODOWEGO NA RZECZ REALIZACJI INTERESÓW NARODOWYCH wydzielenie i utrzymywanie sił i środków do udziału w sojuszniczych operacjach reagowania kryzysowego, operacjach humanitarnych i poszukiwawczo-ratowniczych, a także w możliwych operacjach koalicyjnych, bilateralnych i narodowych; - aktywne oddziaływanie na potencjalne źródła zagrożeń związanych z globalnym terroryzmem, poprzez prewencyjną politykę zagraniczną i społeczno-ekonomiczną, włącznie z gotowością do uczestnictwa w akcjach antyterrorystycznych i kontrterrorystycznych.

4. Reagowanie na zagrożenia kryzysowe

REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE RP podejmie działania zmierzające do jak najszybszego opanowania kryzysu/konfliktu w celu zminimalizowania jego skutków i przywrócenia stanu sprzed kryzysu, a w szczególności zapobieżenia przerodzenia się kryzysu w bezpośrednie zagrożenie wojenne dla Polski lub jej sojuszników władze państwowe podejmują decyzje o rozpoczęciu realizacji określonych przedsięwzięć zawartych w Planie Reagowania Obronnego RP lub stosownych planach zarządzania kryzysowego osiągnięcie stosownego do skali zagrożenia poziomu gotowości obronnej państwa oraz stworzy warunki do uruchomienia sił i środków, w tym Sił Zbrojnych RP w celu wsparcia działań reagowania kryzysowego

REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE w przypadku wystąpienia kryzysu w dalszym otoczeniu międzynarodowym, gdy dojdzie do zaangażowania NATO lub UE, RP jest gotowa do udziału w operacji w ramach działań prewencyjno‑stabilizacyjnych w składzie sił sojuszniczych zaangażowanie Sił Zbrojnych RP zgodnie z Strategią udziału Sił Zbrojnych RP w operacjach międzynarodowych użycie sił zbrojnych w połączeniu z instrumentami dyplomatycznymi, gospodarczymi oraz organizacjami pozarządowymi

REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE w razie pojawienia się sytuacji kryzysowej w bezpośrednim otoczeniu Rzeczypospolitej Polskiej podjęte zostaną – zarówno w wymiarze narodowym, jak i w ramach reagowania sojuszniczego – kompleksowe działania polityczno- militarne i niemilitarne, mające na celu zmniejszenie napięcia i rozładowanie kryzysu uruchomione zostaną mechanizmy reagowania NATO, w tym procedury konsultacyjne, zdolności wojskowe oraz środki reagowania kryzysowego w ramach NCRS. NA TERYTORIUM RP wprowadzony zostanie, adekwatny do skali zagrożenia, stopień alarmowy oraz/lub stan gotowości obronnej państwa czasu kryzysu organy administracji publicznej oraz Siły Zbrojne RP realizują rekomendowane przedsięwzięcia i procedury podwyższania zdolności do działania oraz wskazane zadania z planów operacyjnych

REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE W RAZIE ESKALACJI KRYZYSU wprowadzony zostanie w państwie stan wyjątkowy, a w ostateczności – stan wojenny, wraz z przewidzianymi dla niego postanowieniami, w tym z ogłoszeniem częściowej lub powszechnej mobilizacji i powołaniem Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych RP dążyć będzie do osiągnięcia pełnej gotowości sił osłony strategicznej, a także sił i środków przeznaczonych do zabezpieczenia działań sił zbrojnych własnych i sojuszniczych w ramach HNS

REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE W PRZYPADKU WYSTĄPIENIA WEWNĄTRZKRAJOWEJ SYTUACJI KRYZYSOWEJ, gdy użycie innych sił i środków jest niemożliwe lub może okazać się niewystarczające, Minister Obrony Narodowej może przekazać do dyspozycji wojewody pododdziały lub oddziały Sił Zbrojnych RP. Działają one zgodnie ze swym przygotowaniem specjalistycznym, realizując zadania z zakresu zarządzania kryzysowego, w tym: zadania poszukiwawczo-ratowniczych, ewakuacji, likwidacji skażeń chemicznych i biologicznych, prac z użyciem specjalistycznego sprzętu technicznego lub materiałów wybuchowych znajdujących się na wyposażeniu Sił Zbrojnych. przekazane pododdziały lub oddziały funkcjonują w swoim składzie etatowym lub jako doraźnie tworzone zgrupowania zadaniowe

REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE W RAMACH DZIAŁAŃ PROWADZONYCH W OBRONIE PRZED TERRORYZMEM RP podejmie – zarówno samodzielnie, jak i w ramach reagowania sojuszniczego – kompleksowe działania militarne i niemilitarne, mające na celu przeciwdziałanie zagrożeniu, zmniejszenie lub likwidację jego skutków W PRZYPADKU POZYSKANIA INFORMACJI O POTENCJALNYM ZAGROŻENIU W POLSCE, uruchomione zostaną narodowe procedury zarządzania kryzysowego, w tym wprowadzone będą odpowiednie stopnie gotowości alarmowej dla sił i środków zarządzania kryzysowego

REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE W PRZYPADKU WYSTĄPIENIA ATAKU TERRORYSTYCZNEGO NA OBIEKTY I SYSTEMY INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ PAŃSTWA, uruchomione zostaną procedury realizacji zadań zawartych w NSPK, planach reagowania kryzysowego i planach ochrony infrastruktury krytycznej organy właściwe do spraw zarządzania kryzysowego uruchomią niezbędne siły i środki w celu likwidacji skutków ataków terrorystycznych, wzmocnienia ochrony obiektów infrastruktury krytycznej państwa oraz przeciwdziałania kolejnym atakom terrorystycznym działania służb państwowych odpowiedzialnych za zwalczanie terroryzmu mogą być wspierane przez siły i środki wydzielane przez siły zbrojne w zależności od skali zagrożenia terrorystycznego lub zaistniałej sytuacji kryzysowej, Rada Ministrów podejmie uchwałę o skierowaniu do Prezydenta RP wniosku o wprowadzenie stanu wyjątkowego na części lub całym obszarze RP

REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE POLSKA GOTOWA BĘDZIE DO UDZIAŁU W SOJUSZNICZYCH I MIĘDZYNARODOWYCH DZIAŁANIACH ANTYTERRORYSTYCZNYCH I KONTRTERRORYSTYCZNYCH POZA OBSZAREM KRAJU będą one mogły przybrać formę operacji wojskowej lub wsparcia udzielonego władzom państwowym w łagodzeniu skutków ataku terrorystycznego

5. Obrona przed agresją zbrojną

OBRONA PRZED AGRESJĄ ZBROJNĄ Dla Polski każda wojna będzie miała charakter obronny i odbywać się będzie w układzie sojuszniczym. działania SZ RP prowadzone będą od samego początku w składzie wielonarodowych zgrupowań sojuszniczych rozwiniętych na terytorium RP. W PRZYPADKU GWAŁTOWNEJ ESKALACJI KRYZYSU, SZ RP będą prowadziły samodzielne działania obronne do czasu przybycia wsparcia sojuszniczego, koncentrując się na opóźnianiu działań przeciwnika i zatrzymaniu jego natarcia najdalej na strategicznej rubieży obrony ZADANIA STRATEGICZNE: - uruchomienie systemu mobilizacyjnego rozwinięcia SZ RP, - przegrupowanie ich do rejonów operacyjnego przeznaczenia podjęcie stosownych działań w celu zapobieżenia konfliktowi i doprowadzenia do rozwiązania kryzysu

OBRONA PRZED AGRESJĄ ZBROJNĄ we wczesnym stadium konfliktu wykorzystanie jednostek Sił Wysokiej Gotowości do zademonstrowania determinacji państwa i społeczeństwa oraz politycznej woli przeciwstawienia się zaistniałemu zagrożeniu. Poziom zaangażowania jednostek Sił Niższej Gotowości zależeć będzie od rozwoju sytuacji w przypadku stwierdzenia symptomów agresji i konieczności wzmocnienia obrony narodowej przez Sojusznicze Siły Wzmocnienia, SZ RP wejdą w skład zgrupowania obronnego połączonych sił sojuszniczych pod dowództwem koalicyjnym w celu jej odparcia i uniemożliwienia rozwinięcia działań ofensywnych na terytorium Polski; przegrupowanie i włączenie SSW do SOP nastąpi po decyzji właściwych władz NATO, które realizować będą uprzednio przedsięwzięcia wynikające ze strategii odstraszania

OBRONA PRZED AGRESJĄ ZBROJNĄ działania Narodowych Sił Rezerwowych będą wspierać siły sojusznicze, wykonując zadania obronne na terenie kraju (w tym zabezpieczenie funkcjonowania infrastruktury krytycznej państwa) i współdziałając z elementami podsystemu niemilitarnego SOP Podsystem niemilitarny SOP podejmie działania ukierunkowane na: utrzymanie potencjału obronnego państwa poprzez ochronę ludności i majątku narodowego, zapewnienie skutecznego funkcjonowania administracji i gospodarki w warunkach wojny, zaspakajanie podstawowych potrzeb ludności udzielanie wszechstronnego wsparcia siłom zbrojnym (własnym i sojuszniczym).

OBRONA PRZED AGRESJĄ ZBROJNĄ Nastąpi realizacja militarnych i niemilitarnych przedsięwzięć, prowadzonych na rzecz: podnoszenia gotowości Sił Zbrojnych RP, przejścia na wojenny system kierowania, przejścia gospodarki do funkcjonowania w czasie wojny, w tym realizacji zadań wynikających z Programu Mobilizacji Gospodarki; zapewnienia ochrony ludności, podnoszenia zdolności obronnej państwa, utrzymania pozycji państwa w systemie bezpieczeństwa międzynarodowego Powyższe zadania mogą być realizowane równolegle w trybie nakazowym lub stosownie do przygotowanych zestawów zadań ujętych w planach operacyjnych. Dla ich realizacji niezbędne będzie zapewnienie wszechstronnego współdziałania na wszystkich szczeblach organizacyjnych poszczególnych elementów SOP.