Fundacja Rozwoju Dzieci im. Jana Amosa Komeńskiego Dlaczego edukacja małych dzieci jest ważna Pawłosiów 01.12.2009 Fundacja Komeńskiego 1

Fundacja Komeńskiego Jesteśmy organizacją pozarządową działającą od 2003 roku. Dążymy do zapewnienia optymalnych warunków rozwoju i wyrównania szans edukacyjnych wszystkim dzieciom od urodzenia do 10 roku życia. Chcemy stwarzać dzieciom jak najlepsze warunki do budowania poczucia własnej wartości, rozbudzania ciekawości, rozwijania samodzielności i kreatywności. Szczególnie dbamy o dobro tych dzieci, które mają mniejsze szanse na udany start w dorosłe życie: z małych miejscowości, ze środowisk zaniedbanych ekonomicznie i kulturowo. Fundacja Komeńskiego

Fundacja Komeńskiego - priorytety Zapewnienie wszystkim dzieciom dostępu do wysokiej jakości wczesnej edukacji Ośrodki Przedszkolne, Grupy Zabawowe, Centra Dziecka i Rodziny Podnoszenie jakości edukacji elementarnej w Polsce Akademia Komeńskiego - Ośrodek Ustawicznej Edukacji Nauczycieli i Rodziców Uspołecznianie zarządzania edukacją Lokalne Strategie Edukacji/ Wyrównywania szans edukacyjnych Partnerstwo na rzecz Rozwoju i Edukacji Małych Dzieci (PREMD) Zwiększenie świadomości społecznej na temat znaczenia wczesnej edukacji dla równości szans i rozwoju kapitału ludzkiego Konferencje, seminaria, publikacje Fundacja Komeńskiego

Dlaczego należy inwestować w rozwój i edukację małych dzieci I. Wczesne doświadczenia dzieci mają długofalowy i formujący wpływ na rozwój mózgu, umiejętności i zachowań człowieka. Okresem krytycznym jest czas między urodzeniem a 5 – 6 rokiem życia, czyli przed rozpoczęciem formalnej nauki. Wtedy właśnie najdynamiczniej rozwijają się umiejętności językowe, matematyczne, społeczno-emocjonalne, buduje się poczucie własnej wartości i ciekawość świata – fundamenty nieodzowne do osiągnięcia sukcesu w życiu. Fundacja Komeńskiego

Rozwój i edukacja małych dzieci The Council for Early Child Development - Putting Science into Action for Children Rozwój i edukacja małych dzieci Gęstość synaps Po urodzeniu 6 lat 14 lat Argumenty neurologiczne Połączenia między komórkami nerwowymi w mózgu i ich gęstość . W momencie urodzenia gęstość połączeń miedzy neuronami jest stosunkowo niewielka. Od urodzenia do 6 roku życia z każdą sekundą powstaje 700 nowych połączeń. Dlatego w wieku lat 6 – jest ich najwięcej a w wieku lat 14 juz znowu nieco rzadsza- ale oczywiście gęstsza niż przy urodzeniu. W wieku 6 lat jest ich najwięcej ponieważ mózg jest do tego procesu odpowiednio przygotowany – „powstające w każdej sekundzie nowe połączenia w mózgu maja do tego odpowiednio przygotowane rusztowanie” Kiedy porównuje się gęstość neuronów dzieci wychowywanych w rodzinach i mających regularne kontakty społeczne i dzieci z domu dziecka, które mają znacznie mniej regularne kontakty społeczne, różnica w obrazie tkanki mózgowej jest bardzo znaczna. Słabe połączenia, te, które nie są używana –zamierają. Ten proces nazwany jest sieciowaniem i rzeźbieniem mózgu. Stymulacja bodźcami ma ogromny wpływ na sieci w mózgu. Im jesteśmy starsi, tym więcej nieużywanych połączeń zanika. (Rethinking the Brain, Families and Work Institute, Rima Shore, 1997). Im większa gęstość połączeń nerwowych w mózgu tym łatwiej jest się dziecku rozwijać i przyswajać informacje z jego środowiska. Łatwiej się uczy, szybciej reaguje na bodźce, Rethinking the Brain, Families and Work Institute, Rima Shore, 1997. From: Founders’ Network, slide 03-012 Fundacja Komeńskiego 5 Created: August 24, 2005

Wrażliwość Edukacja małych dzieci – moment krytyczny The Council for Early Child Development - Putting Science into Action for Children Lata przed-szkolne Lata szkolne Wysoka Matematyka Umiejętności społeczne Wrażliwość Tworzenie znaczeń Język Sposoby reagowania Kontrola emocji Okresy krytyczne rozwoju mózgu- Wczesne doświadczenia dzieci mają długofalowy i formujący wpływ na rozwój mózgu i zachowań człowieka. Okresem krytycznym dla rozwoju funkcji mózgu odpowiadających za podstawowe funkcjonowanie jednostki jest okres miedzy urodzeniem a 5 – 6 rokiem życia, czyli przede rozpoczęciem formalnej nauki. Tworzą się wówczas zręby rozwoju poznawczego, umiejętności społecznych i emocjonalnych, językowych. Badania potwierdzają, istnienie krytycznych momentów wrażliwości mózgu. Na przykład: Dzieci urodzone z kataraktą, której nie wyleczy się wkrótce po urodzeniu nigdy nie będą potrafiły normalnie widzieć – okres krytyczny dla rozwoju widzenia mija bardzo szybko Dzieci urodzone głuche nigdy nie osiągną tych samych umiejętności językowych jak dzieci, które stracą słuch nieco pózniej w trakcie lat dziecinnych. Dzieci głuche od urodzenia „przegapią” okres wrażliwości w rozwoju językowym (mija on ok. 2 roku życia) Dzieci, które maja do czynienia z co najmniej 2 językami zanim osiągną wiek 7 miesięcy będą zdolne do mówienia w obu językach tak samo dobrze i i łatwiej będą uczyć się dodatkowych języków. Wiadomo, że kiedy w latach szkolnych uczymy się drugiego języka raczej aktywowane są partie mózgu odpowiedzialne za pamięć a nie za język. Nasza fizjologia uniemożliwi nam formowanie prawidłowych dźwięków i raczej będziemy mówić z obcym akcentem. Dzieciom, które nie mają regularnych kontaktów z innymi dziećmi zanim osiągną 4 lata trudniej rozwijają umiejętności społeczno- emocjonalne niż dzieci wlączone w grupę rówieśnicczą w wieku 2 czy 3 lat. Nash, 1997; Early Years Study, 1999; Shonkoff, 2000.) Wniosek: Główne wysiłki powinny być skierowane na najwcześniejsze lata, gdy system nerwowy jest najbardziej plastyczny i najłatwiej jest pokonać ograniczenia ‘Sensitive periods’ in early brain development – this slide is based on the following references: Doherty, G. (1997). Zero to Six: the Basis for School Readiness. Applied Research Branch R-97-3E Ottawa: Human Resources Development Canada. McCain & Mustard (1999). Early Years Study. Toronto, Ontario: Publications Ontario. Shonkoff, Jack (Ed) (2000). From Neurons to Neighborhoods: The Science of Early Childhood Development. Washington, D.C.: National Academy Press. Widzenie Słyszenie Niska 1 2 3 4 5 6 7 Lata życia Graph developed by Council for Early Child Development (ref: Nash, 1997; Early Years Study, 1999; Shonkoff, 2000.) 6 Created: August 24, 2005

Dlaczego należy inwestować w rozwój i edukacje małych dzieci II. Wspieranie edukacji małych dzieci to najlepsza inwestycja. Stopa zwrotu z inwestowania w rozwój małych dzieci jest bardzo wysoka. Jak dowodzi laureat ekonomicznej Nagrody Nobla James Hackmann, inwestowanie w rozwój i edukację dzieci do 6 roku życia, daje zwrot w wysokości co najmniej czterokrotnej. Stopa zwrotu inwestycji maleje bardzo znacząco w miarę wzrastania dzieci. Inwestowanie w przygotowanie zawodowe jest już nieopłacalne z ekonomicznego punktu widzenia. Fundacja Komeńskiego

Edukacja małych dzieci jako inwestycja przedszkole szkoła Zwrot z każdego zainwestowanego $ przygotowanie zawodowe Argumenty ekonomiczne Edukacja małych dzieci jako inwestycja Stopa zwrotu w inwestycję jaką jest wczesna edukacja jest bardzo wysoka. Zgodnie z badaniami laureata Nagrody Nobla Jamesa J.Hackmana inwestowanie we wczesna edukaję (dzieci do 6 roku zycia) daje zwrot w wysokości co najmniej 4 krotnej stopa zwrotu inwestycji maleje bardzo znacząco w miarę wzrostu wieku dzieci. Inwestowanie w przygotowanie zawodowe jest nieopłacalne ekonomicznie Według wyników ponad 30-letnich badań amerykańskich* po wkroczeniu w dorosłość dzieci korzystające w wieku przedszkolnym z dobrych programów edukacyjnych: Więcej zarabiają (miesięcznie 2000 USD i więcej) – 29% vs 7% Cieszą się wyższym standardem życia (większa liczba właścicieli domów) – 36% vs 13% Są lepiej wykształcone – 71% vs 54% Znacząco mniej korzystały z pomocy społecznej w ciągu ostatnich 10 lat – 59% vs 80% Zanotowano wśród nich znacząco mniejszą liczbę aresztowań – 7% vs 35% *Więcej informacji patrz: E. Putkiewicz, M. Żytko, Znaczenie edukacji przedszkolnej…, w: M. Zahorska (red.), Edukacja przedszkolna w Polsce – szanse i zagrożenia, ISP, Warszawa 2003, s.62-63 wiek Inwestycja w edukację przedszkolną zwraca się w przyszłości – lepiej wykształcone społeczeństwo to większe wpływy z podatków oraz mniejsze koszty pomocy społecznej. Fundacja Komeńskiego

Dlaczego należy inwestować w rozwój i edukację małych dzieci III. Dobre środowisko rozwojowo-edukacyjne dla małych dzieci umożliwia dobrą współpracę z rodzicami. Wsparcie rodziców w wychowywaniu małych dzieci to najlepsza profilaktyka. Dobre środowisko pozwala wcześnie wykrywać i eliminować deficyty i prowadzić – wspólnie z rodzicami - efektywne działania wspierające prawidłowy rozwój dzieci. Fundacja Komeńskiego

Dlaczego należy inwestować w rozwój i edukację małych dzieci IV. Wczesna profilaktyka zachowań agresywnych – szansą na dobrą edukację w przyszłości  Badania wykazują, że dzieci o wysokim poziomie agresji prezentowanej w wieku 5 lat wielokrotnie częściej nie kończą edukacji na poziomie ponadgimnazjalnym (80% prawdopodobieństwa przerwania nauki ws 25% prawdopodobieństwa). Jeżeli dzieci nigdy nie zachowywały się agresywnie to prawdopodobieństwo że skończą szkołę jest prawie 80% dużo bardziej zagrożone wypadnięciem z systemu edukacji są dzieci które bardzo często zachowują się agresywnie. Fundacja Komeńskiego

Edukacja małych dzieci - profilaktyka The Council for Early Child Development - Putting Science into Action for Children Edukacja małych dzieci - profilaktyka Profilaktyka zachowań agresywnych – szansą na dobrą edukację w przyszłości Inne badania wykazują, że dzieci o wysokim poziomie agresji prezentowanej w wieku 5 lat wielokrotnie częściej nie kończą edukacji na poziomie ponadgimnazjalnym (80% prawdopodobieństwa przerwania nauki ws 25% prawdopodobieństwa). – konieczne jest więc identyfikacja problemów dzieci i interwencja na poziomie przedszkola zanim problemy dziecka uniemożliwią mu prawidłowe funkcjonowanie w szkole. Tremblay 1999 Jeżeli dzieci nigdy nie zachowywały się agresywnie to prawdopodobieństwo że skończą szkołę jest prawie 80% dużo bardziej zagrożone wypadnięciem z systemu edukacji są dzieci które bardzo często zachowują się agresywnie. Zdiagnozowanie dziecka które zachowuje się agresywnie to początek pracy – trzeba zlikwidować źródło agresji i bardzo ważna jest tu rola i postawa rodziców oraz całego otoczenia rodziny. Badania polskie dotyczące związków pomiędzy uczęszczaniem do przedszkola a umiejętnościami na progu szkoły podstawowej pokazują, że poziom wskaźników czytania, pisania i umiejętności matematycznych uczniów wzrasta wraz z długością stażu przedszkolnego. Szczególnie widoczne jest to w przypadku dzieci z rodzin o niskim statusie społeczno– ekonomicznym. Najlepsze wyniki osiągają dzieci, które zaczęły uczęszczać do przedszkola w wieku 3 lat, (Por. B. Murawska, Segregacja na progu szkoły podstawowej, ISP, Warszawa 2004). Tremblay 1999 Fundacja Komeńskiego 11 Created: August 24, 2005

Dlaczego należy inwestować w rozwój i edukację małych dzieci V. Wczesne doświadczenia edukacyjne najefektywniej pomagają wyrównywać szanse życiowe dzieci. Wczesne dzieciństwo jest pierwszym i zasadniczym etapem tworzenia się nierówności edukacyjnych ponieważ w tym okresie możliwości rozwojowe dzieci są największe i najsilniejszy jest wpływ środowiska, w którym są wychowywane. Pozytywne zmiany relacji wychowawczych w rodzinach i wsparcie specjalistyczne  dla dzieci poniżej 5 roku życia może przełamać schemat społecznego dziedziczenia biedy i problemów społecznych. Dlatego dostęp do jakościowej edukacji jest szczególnie ważny dla dzieci wychowujących się w środowiskach zaniedbanych kulturowo i ekonomicznie. Fundacja Komeńskiego

Jakość edukacji małych dzieci Wysoka jakość edukacji przekłada się na dobry start szkolny dziecka. Wysoka jakość edukacji to przede wszystkim: dobra, relacja nauczyciela z dzieckiem dobry program pracy z dziećmi dobra współpraca nauczyciela z rodzicami Fundacja Komeńskiego

– inwestowanie w małe dzieci Unia Europejska – inwestowanie w małe dzieci  Państwowe subwencje na edukację małych dzieci prowadzoną przez różne podmioty (publiczne, pozarządowe, prywatne)  Obniżanie wieku obowiązku szkolnego/przedszkolnego  Tworzenie systemów podnoszenia kwalifikacji pedagogicznych osób pracujących z małymi dziećmi  Wprowadzanie do ustawodawstwa oświatowego różnorodnych form wspierających rozwój dzieci. OECD - Organisation for Economic Co-operation and Development John Bennet – ekspert z dziedziny edukacji pracujący w OECD - organizacja zrzeszająca państwa dobrze rozwinięte gospodarczo John Bennet – prawdziwe wyrównywanie szans będzie skuteczne gdy podział środków przeznaczonych na ten cel będzie rozdzielony na zasadach – mniej dla terenów dobrze rozwiniętych a więcej dla tych bardziej potrzebujących np. nauczyciel na wsi pracuje z mniejszą liczbą dzieci niż nauczyciel z miasta. Misja OECD OECD zrzesza rządy krajów zobowiązały się do demokracji i gospodarki rynkowej na całym świecie: Wsparcie zrównoważonego wzrostu gospodarczego Zwiększenia zatrudnienia Podniesienie standardu życia Utrzymania stabilności finansowej Gospodarczej pomóc innym w państwach rozwijających się Przyczynić się do wzrostu w światowym handlu Fundacja Komeńskiego

Unia Europejska – inwestowanie w małe dzieci Zgodnie z postanowieniami Strategii Lizbońskiej państwa członkowskie Unii Europejskiej powinny dołożyć wszelkich starań aby do 2010 r.:  90% dzieci miało zapewnioną edukacje przedszkolną  33% dzieci poniżej 3 lat miało zapewniony dostęp do edukacji różnych form opieki i wychowania.

Różnorodne formy opieki i edukacji Anglia * Dla dzieci w wieku 0-5 lat  Grupy zabawowe Dzienne placówki oświaty Ośrodki dla dzieci Ośrodki rodzinne Przedszkola Klasy zerowe przy szkołach podstawowych (od 3 lat) Świetlice rekreacyjne Świetlice rodzinne Opiekunki do dzieci Świetlicobusy Wypożyczalne zabawek I inne * Zgodnie z ustawą „The Children Act” Polska Dla dzieci w wieku 0-5 lat Żłobki  Przedszkola * Inne formy wychowania przedszkolnego* * Na podstawie Ustawy o systemie oświaty Francja * Dla dzieci w wieku 0-5 lat Opiekunki pracujące we własnych domach Opiekunki zajmujące się dziećmi w domu rodziców Publiczne żłobki Żłobki rodzinne Ogniska dziecięce École maternelle * powszechna edukacja dla dzieci 3-5 letnich (99% dzieci) * Na podstawie Ustawy o szkolnictwie z 1886 r. Tutaj dodajemy, że aktualnie jest w przygotowaniu ustawa ( przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej ) na podstawie, którego będzie można tworzyć Inne formy opiek Żłobkowej (Projekt z dnia 5 sierpnia 2009 r) KLUB DZIECIĘCY – od 1 roku do 4 lat – okres opieki, jeden opiekun na 8 dzieci, max- 5 godzin dziennie i 25 tygodniowo DZIENNY OPIEKUN - od 20 tygodnia do 4 lat – okres opieki ( max- 8 dzieci pod opieką w jej własnym domu lub innym lokalu) NIANIA – indywidualne zatrudnienie w gospodarstwie domowym ( relatywnie potrzebne wysokie zarobki rodziny ) Wejście w życie projektowanej ustawy zaplanowane jest na 1 czerwca 2010 roku. Fundacja Komeńskiego

Małe dziecko w Polsce - statystyki Dysproporcja w edukacji małych dzieci pomiędzy miastem a wsią. Źródło danych: Główny Urząd Statystyczny (GUS) 2008 Fundacja Komeńskiego

Małe dziecko w Polsce - statystyki Liczba dzieci w/w 3-5 lat 1064153 Miasto 611 644 Wieś 452 509 Liczba dzieci w przedszkolach lub oddziałach przedszkolnych 556552 Miasto 429 986 Wieś 126 250 Ogółem w Polsce w wieku 3-5 lat jest 1 064 153 dzieci. W mieście 611 644 Na wsi 452 509 Do przedszkola chodzi ogółem 556 552 W mieście 429 986 Na wsi 126 250 Źródło danych: Główny Urząd Statystyczny (GUS) 2008 Fundacja Komeńskiego

Małe dziecko w Polsce - statystyki Liczba dzieci w/w 0-3 lat 1534735 Miasto 891954 Wieś 642781 Liczba dzieci w żłobkach i oddziałach żłobkowych 30187 Miasto 30173 Wieś 14 Razem około 2% Liczba dzieci w/w 0-3 lat 1534735 Miasto 891954 Wieś 642781 Liczba dzieci w żłobkach i oddziałach żłobkowych 30187 Miasto 30173 Wieś 14 Razem około 2% Źródło danych: Główny Urząd Statystyczny (GUS) 2008 Fundacja Komeńskiego

Wspieranie rozwoju i edukacji małych dzieci - kierunki zmian I. Podnoszenie jakości instytucji zajmujących się małymi dziećmi  wyższe kwalifikacje nauczycieli II. Dywersyfikacja form pracy z dziećmi  korzystanie z dobrych praktyk organizacji pozarządowych III. Uspołecznianie zarządzania edukacją  większy wpływ rodziców  długofalowe strategie edukacyjne wypracowywane w dialogu społecznym  uwzględnienie potrzeb i opinii najmłodszych obywateli Fundacja Komeńskiego

Projekt – „Wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci wiejskich” Podnoszenie jakości instytucji zajmującymi się małymi dziećmi – szkolenia dla nauczycieli, rodziców, pracowników urzędu gminy, zespoły nauczycielsko – rodzicielskie podejmujące działania na rzecz dzieci. Dywersyfikacja form opieki – nowa forma zajęć Grupy Zabawowe dla dzieci i rodziców, możliwość prowadzenia zajęć przez wyszkolonego Animatora (nauczyciele, rodzice, pracownicy świetlic i bibliotek). Uspołecznianie zarządzania edukacją – strategie wyrównywania szans edukacyjnych opracowywane z udziałem społeczności lokalnej, organizacja pozarządowa jako partner lokalnych instytucji edukacyjnych podejmujący działania na rzecz małych dzieci. Fundacja Komeńskiego

Sponsor Projektu Wsparcie udzielone przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię poprzez dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego, a także ze środków budżetu Rzeczpospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych Fundacja Komeńskiego

Dziękuję za uwagę! www.frd.org.pl „Bo jakie początki takie będzie wszystko” - Jan Amos Komeński www.frd.org.pl