Andrzej Majkowski 1 informatyka +

2 „Choroby” informacyjne Paweł Perekietka

Informacje w Internecie. Szanse i zagrożenia „Każde źródło informacji wydaje się być dobrym pod warunkiem, że wiadomo: –jaka jest jego zawartość –i wartość w nim zgromadzonej informacji –oraz jak z niego korzystać”. „To nie informacje same w sobie stanowią zagrożenie, lecz nierozsądny i nieodpowiedzialny ich wybór oraz ich używanie i wykorzystywanie”. prof. Wiesław Babik 3

Homeostaza informacyjna Informacje docierające do człowieka stanowią bodźce, na które on odpowiada w sposób mniej lub bardziej czynny. Mówimy o homeostazie (równowadze) informacyjnej, która jest inna dla każdej osoby (zależy m.in. od cech charakteru). Informacje mają wpływ zarówno na stan fizyczny, jak i stan psychiczny człowieka. O „chorobie” informacyjnej możemy mówić wówczas, gdy zostaje naruszona homeostaza informacyjna. 4

Czynniki chorobotwórcze Do ujawnienia „choroby” niezbędny jest udział: zewnętrznego czynnika chorobotwórczego (przyczyny chorób), wewnętrznego stanu organizmu, czyli reakcji obronnych. Przyczyną „choroby” może być informacja, posiadająca jedną lub wiele następujących cech: –jest nieprawdziwa, –jest niewiarygodna, –jest niekompletna, –jest nieaktualna. 5

„Choroby” informacyjne „Choroby” informacyjne można pogrupować w następujący sposób: ze strony nadawcy informacji: –brak poczucia odpowiedzialności za komunikat, –brak troski o prawdziwość komunikatu, –nieprzekazywanie komunikatu w całości (wraz ze wszystkimi towarzyszącymi mu informacjami, które mogą być potrzebne odbiorcy do pełnego i poprawnego odbioru komunikatu), –urojenia informacyjne (generowanie informacji w oparciu o własne domysły niepoparte faktami (na przykład plotki), 6

„Choroby” informacyjne „Choroby” informacyjne można pogrupować w następujący sposób: ze strony poszukującego informacji: –frustracja informacyjna, –stres informacyjny, –przeciążenie informacyjne, 7

„Choroby” informacyjne „ Choroby” informacyjne można pogrupować w następujący sposób: ze strony odbiorcy informacji: –bezkrytyczny odbiór i przekazywanie informacji, często bez jej zrozumienia i internalizacji, –tendencyjny (życzeniowy) odbiór informacji, –selektywny odbiór tylko tych informacji, których spodziewa się odbiorca, czyli intencjonalne nastawienie na odbiór informacji, –ignorowanie tych informacji, które są w konflikcie z doświadczeniami odbiorcy, –kompletny brak zaufania do nadawcy komunikatu, –niewłaściwe rozumienie komunikatów, –przeciążenie informacyjne. 8

„Choroby” informacyjne Sytuację chorobliwą (patologię) stanowi też: samotność informacyjna, czyli brak wsparcia (dostępu) do informacji ze strony innych źródeł informacji, podawanie informacji bez ujawniania jej źródła, wyolbrzymianie znaczenia (wagi) informacji, pomniejszanie znaczenia (wagi) informacji, tzw. bulimia informacyjna, oraz takie zjawiska związane z inżynierią informacji, jak: manipulowanie informacją oraz sterowanie informacją. 9

Kultura informacyjna Najwłaściwszym sposobem obrony przed chorobami informacyjnymi jest profilaktyka (informacyjna), którą zapewnia właściwa kultura informacyjna. Za przejawy kultury informacyjnej można uznać: posiadanie wiedzy na temat istoty informacji i jej funkcji, świadomość roli i znaczenia informacji, umiejętność poprawnego posługiwania się pojęciami i terminami odnoszącymi się do procesów informacyjnych, zdolność właściwego interpretowania informacji, umiejętność selekcji informacji pochodzących z różnych, często niespójnych i zróżnicowanych źródeł informacji, umiejętność doboru właściwych środków w procesie gromadzenia, przechowywania i udostępniania informacji, poszanowanie informacji jako (cudzej) własności i dobra prywatnego i ogólnoludzkiego. 10

Kultura informacyjna Osoba „biegła” w umiejętnościach informacyjnych: rozpoznaje potrzeby informacyjne i określa istotę i zakres potrzebnej informacji, znajduje potrzebne informacje sprawnie i efektywnie, krytycznie ocenia informacje i sam proces jej poszukiwania, zarządza zgromadzoną informacją, wykorzystuje zdobyte i przetworzone informacje do tworzenia nowych koncepcji lub wiedzy, wykorzystuje informacje ze zrozumieniem i uznaniem kulturowych, etycznych, ekonomicznych, prawnych i społecznych problemów związanych z jej stosowaniem. Australijskie standardy umiejętności informacyjnych (ANZIL) 11