The Norwegian Confederation of Trade Unions Norweska Konfederacja Związków Zawodowych Robert R. Hansen Kierownik Spraw Europejskich Departament Zagraniczny

Dialog społeczny i współpraca trójstronna w Norwegii Tematy: Historyczny punkt widzenia - droga w kierunku dialogu społecznego Norweskie związki zawodowe dzisiaj Norweska gospodarka dzisiaj Nordycki model Zagrożenia dla modelu nordyckiego Niektóre przykłady dialogu społecznego i współpracy trójstronnej EØSside 2

Droga w kierunku dialogu społecznego Powstanie ruchu robotniczego w Norwegii Związki zawodowe i Partia Pracy Zarówno Partia Pracy jak i organizacje pracy zostały założone w Norwegii 1907 Pierwszy krajowy układ zbiorowy - przebłysk dialogu społecznego? Utworzono płacę minimalną w sektorze przemysłowym Ale związek zawodowy był nadal niewielki i starał się wzmocnić oraz osiągnąć lepsze rezultaty EØSside 3

Droga w kierunku dialogu społecznego Rozwój członkostwa był na początku bardzo powolny EØSside 4

Droga w kierunku dialogu społecznego Lata walki i konfliktu konflikt Menstad Liczba konfliktów pracowniczych była wysoka przez wiele lat Umowa podstawowa Zarówno pracodawcy jak i związki zawodowe widziały potrzebę stworzenia wspólnej platformy współpracy i zaufania EØSside 5

EØSside 6 Droga w kierunku dialogu społecznego Liczba utraconych dni roboczych (w mln) ze względu na konflikty w pracy w Norwegii

Podstawowe porozumienie Podstawowe porozumienie zapewnia : Wolność zrzeszania się Zobowiązanie do powstrzymania się od działań branżowych Prawo do negocjowania i do podjęcia działań prawnych Spory branżowe Wybory „mężów zaufania” Prawa i obowiązki pracodawców i „mężów zaufania” Zwolnienia Informacja, współpraca i współdecydowanie Odliczenie należności związkowych EØSside 7

Droga w kierunku dialogu społecznego Lata współpracy i tworzenia państwa opiekuńczego Wprowadzenie szeregu reform społecznych - na przykład cztery tygodnie płatnego urlopu 1977 Nowe i rozszerzone prawo o środowisku pracy 1978 Ustawa o chorobowym i ustawa o równym statusie 1986 Godziny pracy oparte na umowie - 37,5 h na tydzień 1998 Przełom w negocjacjach z partnerami społecznymi w sprawie dalszego i ustawicznego szkolenia 2000 Oparte na umowie, pięć tygodni płatnego urlopu 2001 Trójstronna umowa na rzecz bardziej wyłącznego życia zawodowego 2004 Emerytura wynikająca z porozumienia od 62 lat 2007 Reforma emerytalna EØSside 8

Norweskie związki zawodowe dzisiaj Istnieją 4 konfederacje związkowe w Norwegii LO - głównie pracownicy fizyczni 52% YS - głównie pracownicy umysłowi 13% UNIO - specjaliści (częściowo) w sektorze publicznym 18% Pracownicy naukowi - specjaliści i naukowcy 10% Łączna liczba zorganizowanych pracowników(członków związków) wynosi (2012) Wzrost o prawie w ciągu jednego roku EØSside 9

Członkostwo w Norwegii EØSside 10 całość 51 ¾ % 20 ½ % 26 ¼ %

Norweskie związki zawodowe dzisiaj Członkostwo wg sektorów: 61% w sektorze prywatnym 71% w sektorze publicznym Istnieją duże różnice w obrębie sektora publicznego i prywatnego EØSside 11

Norweskie związki zawodowe dzisiaj Nasze wyzwania: Rosnąca liczba pracowników migrujących ze względu na uczestnictwo w jednolitym rynku UE Wzrost zatrudnienia jest wyższy niż ogólny wzrost członkostwa Prywatny sektor usług okazuje sie trudny do tworzenia związków (sprzątanie, ochrona, transport, restauracje i hotele) Młodzi ludzie nie widzą potrzeby, aby być członkami związków ale niekoniecznie jest to ich wina EØSside 12

Norweskie związki zawodowe dzisiaj Nasze wyzwania: Migracja do krajów nordyckich z krajów UE EØSside 13

Norweskie związki zawodowe dzisiaj Nasze wyzwania: 10 głównych „krajów migrujących” do Norwegii EØSside 14

Norweska gospodarka dzisiaj Ludność 5 milionów, roczny wzrost o 1,2% 2 na 3 osoby są z imigracji, głównie w związku z wykonywaną pracą (UE) PKB na mieszkańca wynosi 86%, powyżej średniej UE Mała i otwarta gospodarka, eksport 40 do 50% PKB, import 30 do 35% PKB Zasoby naturalne (energia) Członek Europejskiego Obszaru Gospodarczego w pełni zintegrowany w jednolitym rynku UE EØSside 15

Model nordycki Czy możemy mówić o modelu nordyckim? Istnieją znaczne różnice między krajami skandynawskimi jeśli chodzi na przykład o rynek pracy, sektory przemysłowe i poziom interwencji publicznych (prawo i polityka) Ale są też podobieństwa, co uzasadnia stosowanie terminu; model nordycki Norwegia, Dania, Finlandia i Szwecja: podatki, usługi publiczne i transfery Państwo opiekuńcze - uniwersalne systemy Regulowany rynek pracy, silne podmioty zbiorowe i silna rola związków zawodowych Wysoki poziom scentralizowanych i skoordynowanych negocjacji płacowych Małe różnice w dochodach i niskie bezrobocie EØSside 16

Wzorowy model? Według Światowego Forum Ekonomicznego model nordycki jest globalnym zwycięzcą Według Banku Światowego model nordycki może być rozwiązaniem dla krajów rozwijających się Według UE model nordycki może być rozwiązaniem dla krajów Europy południowej EØSside 17 Model nordycki

Wzorowy model? Model amerykańskiModel nordycki Stawka godzinowa, średnia Najniższy poziom płac 3060 Najwyższy poziom płac Ubóstwo20 %5 % Członkostwo w związkach12 %50 – 75 % Regulacja rynku pracyniskiwysoki Sektor publiczny30 %50 % EØSside 18 Model nordycki

Model rynku pracy: Ambitne strategie zatrudnienia– celem politycznym jest całkowite zatrudnienie Silne organizacje pracowników i pracodawców Centralne instytucje negocjacji płacowych i rozwiązania konfliktu Trójstronna współpraca Prowadzi do: Wysokie bezrobocie– 75, 3 % Niskie bezrobocie– 3.3 % Niskie zróżnicowanie wynagrodzeń EØSside 19

Stopa bezrobocia – 15 do 64 lat (2011) EØSside 20 Model nordycki

Procent pracowników w organizacjach Norwegia 52 procent Szwecja 73 procent Dania70 procent Finlandia 74 procent Różnica między krajami skandynawskimi może dotyczyć systemu Ghent, gdy zasiłki dla bezrobotnych są związane z przynależnością do związków zawodowych. side 21 Model nordycki

Kraje nordyckie są małe i dobrze uzwiązkowione SWE DEN FIN ICE NOR UK GER 9 5 ½ 5 1/ populacja Członkostwo w związkach 70-80% 52% 25% 20%

Znaczenie struktury „sprężonych” płac EØSside 23 Model nordycki Pracownicy najlepiej wynagradzani Pracownicy najgorzej wynagradzani

Znaczenie struktury „sprężonych” płac: Tworzy równość dochodów Usuwanie „starych” miejsc pracy i tworzenie nowych miejsc pracy Zwiększona wydajność Ale prowadzi to również do innych pośrednich wyników! EØSside 24 Model nordycki

Czy istnieje korelacja między poziomem dobrobytu w społeczeństwie i poziomem nierówności płac? EØSside 25 Model nordycki Poziom nierówności płac Poziom "hojności”

Zagrożenia modelu nordyckiego Z gospodarczego punktu widzenia istnieje wiele wad modelu nordyckiego: Wysokie podatki Duży sektor publiczny Małe zróżnicowanie dochodów Silne związki zawodowe Hojne państwo opiekuńcze Wszystkie te czynniki powodują problemy gospodarcze-tak twierdzą ekonomiści, wciąż jednak model jest silny i funkcjonuje. Dlaczego? Zaufanie Współpraca Wydajność Równość EØSside 26

Zagrożenia dla modelu nordyckiego Z politycznego punktu widzenia Konserwatywny wizerunek modelu nordyckiego: Zaniedbanie związków zawodowych i federacji pracodawców i innych instytucji związanych z rynkiem pracy Kiedy konserwatywny magazyn "The Economist" napisał specjalny raport na temat modelu nordyckiego nigdy nie wspomniał układów zbiorowych Określenie rynku, instytucjonalne określenie płac Centralne, lokalne negocjacje płacowe EØSside 27

Niektóre przykłady dialogu społecznego i współpracy trójstronnej Ważne koordynujące mechanizmy negocjacji płacowych Wysoka liczba związków i zakres negocjacji Umiarkowane konflikty związkowe Równoległe warunki umowy (dwa lata) Równoległe daty wygaśnięcia Silna pozycja moderatora państwa Sąd pracy Obowiązkowy arbitraż EØSside 28

Niektóre przykłady dialogu społecznego i współpracy trójstronnej Alternatywa solidarności (1992 – 1997) Kryzys w krajowym sektorze bankowym i sektorze mieszkaniowym, szybko rosnące bezrobocie Dewaluacja waluty krajowej Komisja Trójstronna uzgodniła kompleksowy pakiet Celem były umiarkowane porozumienia płacowe, które miały zmniejszyć bezrobocie i zapewnić bezpieczny rozwój Zostały też zrealizowane programy rządowe na rzecz szkolenia i kwalifikacji oraz polityka finansowa w celu stymulowania wzrostu Wynikiem był zwiększony wzrost i zmniejszenie bezrobocia EØSside 29

Niektóre przykłady dialogu społecznego i współpracy trójstronnej Trójstronne porozumienie dla bardziej „zintegrowanego” życia zawodowego Grupa powstała w latach 90-tych w celu zmniejszenia wzrostu zwolnień lekarskich i renty Trójstronne porozumienie zostało podpisane w 2001 zobowiązując strony do jego przestrzegania Zmniejszenie urlopu chorobowego o co najmniej 20%.Urlop chorobowy w Norwegii 2004 wynosi około 8% Podniesienie średniej rzeczywistego wieku emerytalnego. Średni wiek emerytalny w Norwegii 2004 wynosi 58 lat EØSside 30

Niektóre przykłady dialogu społecznego i współpracy trójstronnej Trójstronne porozumienie dla bardziej „zintegrowanego” życia zawodowego Umowa jest instrumentem mającym na celu redukcję zwolnień lekarskich, zwiększając nacisk na obecność miejsc pracy, zapobieganie "wypędzeniu" z życia zawodowego i zwiększenie rekrutacji osób z zaburzeniami funkcjonowania W umowie położono nacisk na zmniejszenie urlopu chorobowego i rosnącą liczbę ludzi na rencie inwalidzkiej, podwyższenie wieku emerytalnego oraz zapewnienie zatrudniania osób z zaburzeniami funkcjonowania i innych „słabszych” grup Rząd i partnerzy społeczni zgodzili się na szeroki pakiet bodźców gospodarczych w celu zmniejszenia urlopu chorobowego i na nowej, bardziej zorientowanej na cel umowie Nowa umowa na okres od 1 marca 2010 r grudnia 2013 EØSside 31

Niektóre przykłady dialogu społecznego i współpracy trójstronnej Trójstronne porozumienie dla bardziej „zintegrowanego” życia zawodowego Firmy objęte umową o współpracy otrzymają lepszą opiekę i nadzór przez krajową administrację ubezpieczeń Pracownicy takich firm będą mieć prawo do "rozszerzonego raportowania dot. zwolnień lekarskich" pozwalając im zaprzestać pracy na okres do 8 dni (maksymalnie 24 dni w roku) bez konieczności skonsultowania się z lekarzem Aktywny dialog między pracodawcą a pracownikiem Składka na ubezpieczenie społeczne wypłacana przez pracodawcę dla pracowników powyżej 62 roku życia zmniejsza się o cztery punkty procentowe EØSside 32

Niektóre przykłady dialogu społecznego i współpracy trójstronnej Trójstronne porozumienie dla bardziej „zintegrowanego” życia zawodowego Odpowiedzialność partnera społecznego i rządu Miejsce pracy jako arena dla współpracy i osiągnięcia celów Lokalne zaangażowanie związków zawodowych, pracodawców i przedstawicieli rządu Lokalna, regionalna i krajowa współpraca i zaangażowanie Partnerzy społeczni składają wspólne sprawozdania dwa razy w roku EØSside 33

Niektóre przykłady dialogu społecznego i współpracy trójstronnej Współpraca na poziomie sektorowym Oczyszczanie przedsiębiorstw: trójstronny program sektorowy w celu zapobiegania dumpingowi społecznemu, poprawie warunków pracy i zapobieganiu przestępczości Dumpingu socjalny: rząd wdrożył trzy krajowe plany działania, aby zapobiec społecznemu dumpingowi Obowiązkowe upoważnienie firm Karta identyfikacyjna dla pracowników Płaca minimalna w porozumieniach zbiorowych w niektórych sektorach obowiązkowa EØSside 34

Niektóre przykłady dialogu społecznego i współpracy trójstronnej Pozostałe dziedziny współpracy «Grupa kontaktowa» PM i partnerzy społeczni spotykają się i dyskutują na temat rozwoju gospodarki narodowej «Techniczne grupa kalkulacji» roczne raporty na temat krajowego rozwoju wynagrodzeń itp. Raporty te stanowią punkt startowy dla negocjacji płacowych «Rada dla rynku pracy i polityki emerytalnych» trójstronne rozmowy i możliwości rozwiązywania problemów w zakresie polityki rynku pracy i rent Partnerzy społeczni są reprezentowani w komitetach które przygotowują pytania dotyczące prawa pracy i polityki edukacyjnej EØSside 35

Dialog społeczny i współpraca trójstronna Dobre rezultaty, lecz łatwiej powiedzieć niż zrobić? Współpraca może dać lepsze wyniki Trudne do zrealizowania w praktyce Wieloletnia współpraca pomaga Budowanie zaufania istotne (na wszystkich poziomach) Ciężka praca Różnice zdań muszą być dozwolone EØSside 36

Dialog społeczny i współpraca trójstronna Przyszłe wyzwania Presja ze zwiększonej konkurencji w kraju i na świecie Zmiany w strukturze zawodowej Utrzymanie i reformy modelu kształtowania płac Makroekonomiczne wyzwania w perspektywie średnio i długoterminowej Wsparcie polityczne i publiczne EØSside 37

Dialog społeczny i współpraca trójstronna Przyszłe wyzwania “The danger is not NAFTA opponent Ross Perot’s “giant sucking sound” of jobs leaving advanced countries from trade, but of failing to find the most beneficial way of adjusting to the new economic reality” Richard B. Freeman EØSside 38