Cz. 3 MECHANIZMY I PROCEDURY Zdzisław Kędzia PREZENTACJA NA PRAWACH RĘKOPISU PRZEZNACZONA JAKO POMOC DLA SŁUCHACZY STUDIUM ADMINISTRACJI WPiA UAM PRAWA CZŁOWIEKA Cz. 3 MECHANIZMY I PROCEDURY Zdzisław Kędzia

ZASADY MECHANIZMÓW OCHRONY Prawa człowieka są uniwersalne Promocja i ochrona praw człowieka stanowi uprawniony przedmiot troski społeczności międzynarodowej Państwa Członkowskie są zobowiązane do rozwoju międzynarodowej współpracy, włączając w to współpracę z Narodami Zjednoczonymi, dla promocji i ochrony praw człowieka Prawa człowieka są niepodzielne, wzajemnie od siebie zależne i powiązane Mechanizmy praw człowieka powinny działać w obiektywny i politycznie neutralny sposób

PODSTAWOWA STRUKTURA MECHANIZMÓW CHRONIĄCYCH PRAWA CZŁOWIEKA ONZ ORGANY POLITYCZNE organy międzyrządowe ustanowione na podstawie Kart NZ Zgrom. Ogólne Rada Bezpieczeństwa Rada Praw Człowieka Rada Gospodarczo- Społeczna ORGANY TRAKTATOWE 10 komitetów ustanowionych przez podstawowe traktaty praw człowieka RAPORTY, PROCEDURY SKARGOWE I ŚLEDCZE ustanowione przez organy polityczne i traktatowe TRYBUNAŁY Międz. Trybunał Sprawiedliwości Międz. Sąd Karny Międz. Trybunał dla b. Jugosławii Międz. Trybunał dla Rwandy Sekretariat Narodów Zjednoczonych SEKRETARZ GENERALNY WYSOKI KOMISARZ ONZ DS. PRAW CZŁOWIEKA SYSTEM ONZ: ILO, UNESCO, UNHCR, UNICEF, UNDP, UNCPCTO

ZGROMADZENIE OGÓLNE Kompetencja generalna do podejmowania wszelkich spraw, do których odnosi się Karta NZ, chyba że mieszczą się one w ramach wyłącznej kompetencji innych organów III Komitet – Rada Praw Człowieka V Komitet (Administracja i Budżet) VI Komitet (Prawny) – ustanawianie standardów Ciała pomocnicze ZO – Komisja Prawa Międzynarodowego; specjalne komitety – np. ds. dekolonizacji i praw Ludności Palestyńskiej Porządek obrad III Komitetu: (a) tematyczne kwestie praw człowieka; (b) “sytuacje praw człowieka” (naruszenia praw człowieka na wielką skalę); (c) przyjmowanie konwencji lub deklaracji; i d) sprawy organizacyjne

Rezolucje Zgromadzenia Ogólnego Rekomendacje wspólnoty międzynarodowej jako całości adresowane do rządów, organizacji systemu NZ, organizacji pozarządowych i szerzej społeczeństwa obywatelskiego 67 sesja Niemal 40 rezolucji - rezolucje odnoszące się do sytuacji w pięciu państwach (podczas 56 sesji: 11 rezolucji tego typu) Większość rezolucji przyjęta bez głosowania; rezolucje dotyczące państw zwykle wymagają głosowania Dorobek Ustanawianie standardów Wypracowywanie programów politycznych (włączając w to zwoływanie konferencji na szczycie i ustanawianie programów implementacyjnych, proklamowanie dekad tematycznych) Podejmowanie działań w sytuacjach kryzysowych praw człowieka Ustanawianie organów ONZ ds. praw człowieka – Rada Praw Człowieka, Wysoki Komisarz ds. Praw Człowieka

RADA BEZPIECZEŃSTWA Art. 24 Karty NZ nakłada na Radę Bezpieczeństwa “… podstawową odpowiedzialność za zachowanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa” – podstawowe gremium decyzyjne w tym zakresie Historia omijania praw człowieka Ewolucja ostatniej dekady – Szczyt Światowy 2005 Uznanie praw człowieka za jedno z podstawowych źródeł konfliktów Uznanie ochrony praw człowieka za jeden z podstawowych elementów rozwiązywania konfliktów i budowania pokoju Źródła ewolucji: Rwanda, Bałkany, walka z terroryzmem itd. Światowy Szczyt z 2005r. Integracja praw człowieka Traktaty pokojowe - konstytucje Komisje prawdy i pojednania Budowanie państwa prawnego Prawa człowieka komponentem operacji pokojowych Analiza dot. praw człowieka w raportach S-G Rada Bezpieczeństwa i Wysoki Komisarz ds. Praw Człowieka Formuła Arria Wysoki Komisarz na posiedzeniach RB Prośby o dochodzenia w dziedzinie praw człowieka

RADA GOSPODARCZO-SPOŁECZNA Historycznie ważna rola – promocja i ochrona praw człowieka jednym z głównych zadań Rady Rada formułuje “… rekomendacje w celu promocji poszanowania i przestrzegania praw i fundamentalnych wolności dla wszystkich”, przygotowuje projekty konwencji w celu przedstawienia ich Zgromadzeniu Ogólnemu i zwołuje międzynarodowe konferencje – art. 62 (2) Karty Komisja Praw Człowieka Niejasna przyszłość w dziedzinie praw człowieka Komisje tematyczne Komisja ds. Statusu Kobiet Komisja ds Zapobiegania Przestępczości i wymiaru Sprawiedliwośći w Sprawach Karnych, Komisja ds Zrównoważonego Rozwoju Komisja ds Rozwoju Społecznego Regionalne Komisje Ekonomiczne Koordynacja między- agencyjna ECOSOC rezolucje o procedurach skargowych Procedura ECOSOC dot. przyznawania statusu konsultatywnego organizacjom pozarządowym

ORGANY TRAKTATOWE

Komitet Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych (CESCR) Komitet Praw Człowieka Komitet ds. Eliminacji Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej Komitet ds. Eliminacji Wszelkich Form Dyskryminacji wobec Kobiet Komitet przeciwko Torturom Podkomitet ds. Zapobiegania Torturom Komitet Praw Dziecka Komitet ds. Pracowników Migrantów Komitet Praw Osób z Niepełnosprawnościami Komitet ds. Przymusowych Zaginięć

Generalne zadanie – monitorowanie wykonania traktatów w dziedzinie praw człowieka Historyczny moment – ustanowienie organów monitorujących wykonanie traktatów, skomponowanych z niezależnych ekspertów, wybieranych przez Państwa-Strony i działających niezależnie (nie jako przedstawiciele rządów) było przełomem w podejściu do mechanizmów kontrolnych w dziedzinie praw człowieka na poziomie międzynarodowym

Mandat Rozpatrywanie periodycznych sprawozdań przedstawianych przez rządy z wykonania zobowiązań traktatowych (szczegółowa analiza później) Interpretacja traktatów w drodze orzecznictwa i wydawania Komentarzy Ogólnych Rozpatrywanie skarg na naruszenia praw człowieka w ramach fakultatywnych procedur Przedstawienie sprawozdań z działalności

Rozszerzony mandat poprzez interpretację kompleksowe podejście do interpretacji zobowiązań traktatowych Państw-Stron (obowiązek poszanowania, ochrony i wypełniania) promocja praw człowieka prewencja naruszeń praw człowieka dochodzenia dot. naruszeń praw człowieka

Kompozycja status członków – niezależni eksperci: niezależność i profesjonalizm źródłem autorytetu i prestiżu wybór przez Państwa-Strony (wyj. KPESK) balans geograficzny i w reprezentacji kobiet i mężczyzn reprezentacja rozmaitych systemów prawa długość mandatu – 4 lata 172 ekspertów zasiadających w organach traktatowych – jedyne w swoim rodzaju źródło wiedzy i doświadczenia

Organizacja pracy sesje – dwie do trzech sesji w roku jawność sesji (wyj. końcowa debata nad raportem krajowym, postępowania skargowe, lub w razie decyzji podjętej przez sam organ traktatowy lub jego przewodniczącego przed-sesyjne grupy robocze generalne debaty

Generalne Komentarze pozycja organu traktatowego w określonej kwestii związanej ze stosowaniem traktatu Komentarze z reguły odnoszą się do fundamentalnych kwestii praw człowieka treści praw człowieka oceny typowych przejawów krajowej i międzynarodowej praktyki w implementacji standardów praw człowieka brak mocy wiążącej 2012 - CESCR 21, HRC 34, CAT 2, CERD 34, CRC 13, CEDAW 28, CMW 1

niewystarczające środki Potrzeba reform jeden organ traktatowy Inne formy aktywności Dialog z partnerami państwa (procedury implementacyjne) agencje ONZ: ILO, UNDP, UNHCR, WHO, UNICEF organizacje pozarządowe i społeczeństwo obywatelskie (informacja, „shadow reports”, stimulacja dialogu między aktorami krajowymi) Warunki pracy ograniczenia czasowe niewystarczające środki Potrzeba reform jeden organ traktatowy konsolidacja raportów do rozmaitych organów traktatowych koordynacja terminów przedkładania raportów międzynarodowy sąd praw człowieka Kooperacja między organami traktatowymi i specjalnymi procedurami (niezależność i ograniczenia) Szanse na „większą” reformę?

PRZYKŁAD: KOMITET PRAW CZŁOWIEKA utworzony w 1976 r. Liczba członków: 18 Sesje: trzy trzytygodniowe sesje w roku w Genewie i Nowym Jorku Mandat: rozpatrywanie okresowych raportów Państw-Stron wydawanie komentarzy ogólnych rozpatrywanie skarg państw i skarg indywidualnych dot. naruszeń zobowiązań wynikających z Paktu dla Państw-Stron Komentarze Ogólne – instrumentalne dla implementacji Paktu; istotny wkład do rozwoju koncepcji praw człowieka. Przeciętnie jeden komentarz ogólny w roku

Rozpatrywanie raportów Brak określenia częstotliwości przez traktat (wyjątkowe) Zalecenia dot. raportów państw-stron – pierwszy raport odnoszący się do całego Paktu (artykuł po artykule); kolejne raporty dot. wykonania rekomendacji poczynionych przez Komitet Praw Człowieka Możliwa prośba o doraźną informację Rozpatrywanie wykonania Paktu w przypadku przeciągającego się braku raportu przedstawionego przez Państwo-Stronę Procedura implementacyjna – powołanie specjalnego sprawozdawcy – ustalenia prezentowane w rocznym raporcie Komitetu Grupy Robocze Dialog z partnerami Spotkania z Państwami-Stronami

SYSTEM RAPORTÓW W TRAKTATACH PRAW CZŁOWIEKA Cel – rozpatrzenie przez niezależny organ wykonywania zobowiązań traktatowych przez Państwa-Strony, w szczególności zbadanie i ocena prawnych oraz inych kroków przyjętych przez Państwa-Strony w celu implementacji standardów praw człowieka ustanowionych w traktacie Jawność procedury podnosi znaczenie systemu raportów – prawo i praktyka państwa są kontrolowane przez społeczność międzynarodową i zainteresowane społeczeństwo Zagrożenie – rządy mogą być skłonne do przedstawiania zawyżonej oceny własnych dokonań. Odpowiedź – organy traktatowe nie są pasywnymi odbiorcami “produktów” rządowych

Środki do zapewnienia skutecznego działania systemu raportów i przeciwdziałania jego potencjalnym nadużyciom odpowiednio wczesna dystrybucja raportów przed sesjami komitetów przekazanie sprawozdającemu rządowi listy zagadnień, o który będzie pytany, w trakcie publicznego rozpatrywania raportu (listy takie są przygotowane przez przedsesyjną GR lub przez sam Komitet) solidne przygotowanie członków Komitetu – kompetentna reprezentacja rządu na wysokim szczeblu i przygotowanie przeglądu podczas posiedzenia przedsesyjnej GR - forum współpracy z innymi partnerami

rozpatrzenie raportu z reguły trwa jeden dzień – zasadnicze znaczenie publicznego przesłuchania formułowanie końcowych obserwacji podczas posiedzenia zamkniętego mechanizmy implementacyjne – brak kompetencji egzekucyjnych, ale wyrównuje ten brak dialog kontynuowany po zakończeniu przeglądu (specjalni sprawozdawcy, odpowiednie zorientowanie następnych raportów) opóźnione raporty - problem brakującego zaplecza rządowego propozycje reform – skonsolidowany raport – tzw. raport podstawowy (core report), zunifikowane procedury w odniesieniu do zaległych raportów, reforma częstotliwości raportów, procedury doraźne techniczna pomoc Urzędu Wysokiego Komisarza

SPECJALNE PROCEDURY

SPECJALNE PROCEDURY Definicja – specjalne mechanizmy ustanowione przez Radę Praw Człowieka do zajęcia się wybranymi tematycznymi problemami praw człowieka (“tematyczne procedury”) lub sytuacją w dziedzinie praw człowieka w konkretnym kraju (“procedury krajowe”) Formy: Specjalni Sprawozdawcy RPCz, Specjalni Przedstawiciele Sekretarza-Generalnego, Niezależni Eksperci lub Grupy Robocze Funkcje: Podstawowym zadaniem specjalnych procedur jest pomoc Radzie Praw Człowieka, Zgromadzeniu Ogólnemu lub Sekretarzowi Generalnemu w ich działalności, w szczególności przez przedstawianie raportów lub reagowanie poważne naruszenia praw człowieka i przez badaniem dróg i metod usprawnienia implementacji praw człowieka. Pomimo ich zasadniczo pomocniczego charakteru, specjalne procedury rozwinęły się w system o wysokim poziomie autonomii. Specjalne procedury są uznawane za jeden z głównych filarów programu praw człowieka ONZ

SPECJALNE PROCEDURY (2) Piastuni mandatów Status niezależnych ekspertów działających w ich osobistej właściwości – Code of conduct Immunitety Mianowanie kryteria: (a) wiedza i doświadczenie w zakresie mandatu (b) niezależność (c) bezstronność (d) uczciwość (e) obiektywizm równowaga reprezentacji płci i regionów świata publiczna lista kandydatów kwalifikujących się do nominacji czas mandatu – nie dłużej niż 6 lat Kandydaci nominowani przez: (a) rządy, (b) regionalne grupy, (c) międzynarodowe organizacje (np. OHCHR), (d) pozarządowe organizacje, (e) organy ochrany praw człowieka, (f) nominacje indywidulane Grupa konsultatywna (regionalni reprezentanci) proponuje listę kandydatów z najwyższymi kwalifikacjami w odniesieniu do konkretnego mandatu Na podstawie tych rekomendacji i konsultacji, w szczególności z udziałem regionalnych koordynatorów, Prezydent Rady wyznacza osobę, która obejmuje mandat

SPECJALNE PROCEDURY (3) Mandaty tematyczne – 34 odnoszące się do praw socjalnych i ekonomicznych odnoszące się do praw osobistych i politycznych inne Mandaty krajowe – 12 Specjalni Sprawozdawcy Białoruś, Kambodża, Erytrea, Demokratyczna Republika Ludowa Korei, Iran, Myanmar, Okupowane Terytoria Palestyny, Syria Niezależni Eksperci Wybrzeże Kości Słoniowej, Haiti, Somalia, Sudan

SPECJALNE PROCEDURY (3) Metody pracy Gromadzenie informacji – komunikacja z zainteresowanym rządem i innymi podmiotami, miejsce do krajów (stałe zaproszenie – 60 by 2007) Listy dot. podejrzeń naruszeń praw człowieka - skargi Pilne apele Sprawozdania – roczne do RPCz, niektórzy także do ZO, sprawozdania z misji Specjalne procedury jako system – współpraca, wymiana informacji, wspólne wystąpienia, wspólne misje Specjalne procedury w centrum politycznego sporu

PROCEDURY SKARGOWE Rada Praw Człowieka (1) Źródło: HRC Res. 5/1 Historia: tzw. „1503 procedure” Cel: reakcja na trwałe przejawy poważnych i wiarygodnie udokumentowanych wszelkich praw człowieka i fundamentalnych wolności występujące gdziekolwiek na świecie i w jakichkolwiek okolicznościach Generalna charakterystyka: bezstronna, obiektywna, efektywna, zorientowana na ochronę ofiar i przeprowadzona w odpowiednim czasie Poufność Dopuszczalność skargi nie złożona wyłącznie z motywów politycznych, zgodna z Kartą NZ i mającymi zastosowanie w dany przypadku instrumentami międzynarodowego prawa praw człowieka zawierająca opis faktów rzekomych naruszeń, włączając w to identyfikację naruszonych praw człowieka pozbawiona uwłaczającego języka nie oparta wyłącznie na doniesieniach mediów nie odnosząca się do sprawy, tóra zawisła przed innym organem międzynarodowym lub regionalnym wykorzystane zostały środki krajowe

PROCEDURY SKARGOWE Rada Praw Człowieka (2) Autor skargi osoba (lub grupa osób) twierdząca, że jest ofiarą naruszeń praw człowieka i fundamentalnych wolności każda osoba lub grupa osób, włączając w to organizacje pozarządowe, działające w dobrej wierze i w zgodzie z zasadami praw człowieka, nie odwołujące się do politycznie motywowanego stanowiska niezgodnego z postanowieniami Karty Narodów Zjednoczonych i twierdzące, że posiadają bezpośrednią i wiarygodną wiedzą o tych naruszeniach - actio popularis Jednakże, wiarygodnie udokumentowane skargi nie mogą zostać uznane za niedopuszczalne tylko dlatego, że wiedza stanowiąca ich podstawę pochodzi z drugiej ręki, zakładając, że towarzyszą skardze wyraźne dowody

PROCEDURY SKARGOWE Rada Praw Człowieka (3) Postępowanie Grupa Robocza ds. Skarg (Working Group on Communications) ustanowiona przez Komitet Doradczy przy RPCz decyduje o dopuszczalności skargi i ocenia uzasadnienie zarzutów o naruszaniu praw człowieka, włączając w to kwestie, czy skarga samoistnie lub w związku z innymi skargami wskazuje na trwałe wiarygodnie udokumentowane naruszenia praw człowieka na wielką skalę. Grupa Robocza może też zadecydować o zachowaniu skargi pod swoją obserwacją do następnej sesji. Grupa Robocza ds. Sytuacji (Working Group on Situations) ustanowiona przez RPCz przedstawia Radzie raport on trwałych i wiarygodnie udokumentowanych naruszeniach praw człowieka na wielką skalę i przekazuje rekomendacje dot. kroków, które powinna podjąć Rada, zazwyczaj w formie projektu rezolucji. Grupa Robocza może też zadecydować o zachowaniu skargi pod swoją obserwacją do następnej sesji lub odrzucić skargę.

PROCEDURY SKARGOWE Rada Praw Człowieka (4) Postępowanie (cd.) Udział autora skargi i państwa, wobec którego skarga została złożona autor i państwo powinni zostać poinformowani, czy skarga została uznana za niedopuszczalną, czy została przyjęta do rozpatrzenia, czy też trwa jej rozpatrywanie przez Grupę Roboczą lub RPCz. Autor i państwo są także informowani o ostatecznym wyniku postępowania skargowego. autor jest informowany o rejestracji skargi na wniosek autora, jego nazwisko pozostaje utajnione Środki dyskontynuacja postępowania pozostawienie skargi na porządku dnia i zwrócenie się do państwa o przekazanie dodatkowych informacji w racjonalnym czasie pozostawienie skargi na porządku dnia i powołanie niezależnego eksperta dla monitorowania sytuacji i przedstawienia raportu Radzie podjęcie rozpatrzenia sprawy w ramach jawnej procedury przedstawienie rekomendacji OHCHR dot. udzielenia państwu pomocy technicznej

PROCEDURY SKARGOWE Organy traktatowe Fakultatywne procedury skargowe: MPPOP, MPPESK, MKPDR, KPT, MKPDK, KPPM, KPD, KPON Dwie kategorie skarg: skargi państw i skargi indywidualne Skargi państw – brak praktyki

PROCEDURY SKARGOWE Organy traktatowe – skargi indywidualne (1) Podmiotowe znaczenie skarg indywidualnych Ważny instrument ochrony podmiotu praw Możliwość realizacji legitymizowanych roszczeń przez podmiot praw, kiedy okaże się, że krajowa droga odwoławcza nie przyniosła zadowalających rezultatów Przedmiotowe znaczenie skarg indywidualnych Ważny instrument kontroli wykonywania przez państwo jego zobowiązań wynikających z traktatów o prawach człowieka Jednostka – podmiot prawa człowieka zostaje postawiona na równym poziomie z państwem w świetle prawa międzynarodowego ICCPR Protokół Fakultatywny – 116 ratyfikacji

Dopuszczalność – badana przez Grupę Roboczą ds. Skarg – kryteria: Autor skargi musi być ofiarą podnoszonego w skardze naruszenia praw człowieka lub, kiedy zgłoszenie skargi przez ofiarę jest niemożliwe, wnoszącym musi być osoba, która jest upoważniona do działania w imieniu poszkodowanego Skarga musi być połączalna z międzynarodowymi instrumentami praw człowieka Przedmiot skargi nie może być rozpatrywany w ramach innej międzynarodowej procedury Krajowe środki odwoławcze zostały wykorzystane

PROCEDURY SKARGOWE Organy traktatowe – skargi indywidualne (3) Postępowanie Postępowanie jest oparte na dialogu ze stronami, które zajmują równą do do rangi pozycję Strony przedstawiają swoje opinie na piśmie – nie przesłuchań przed Komitetem Komitet nie ma mandatu dla czynności dochodzeniowych Ciężar dowodu spoczywa na autorze skargi Postępowanie jest poufne, ale Komitet ogłasza swoją ocenę (views on the communication) publicznie Konkluzja – w swojej ocenie Komitet stwierdza, czy dane państwo naruszyło, czy też nie, swoje zobowiązania wynikające z Paktu

PROCEDURY SKARGOWE Organy traktatowe – skargi indywidualne (4) Osiągnięcia: wpływ na ochronę praw człowieka, zmiany w prawie i praktyce państw, unikalne orzecznictwo, promocja praw człowieka Słabości: długość postępowania (środki tymczasowe), brak władzy egzekucyjnej

PROCEDURY SKARGOWE Organy traktatowe – skargi indywidualne (5) Porównanie z procedurą skargową przed Radą Praw Człowieka normy traktatowe – rezolucja RPCz (soft law) zastosowanie tylko do Państw-Stron – zastosowanie do wszystkich państw przedmiot skargi: konkretne naruszenia praw człowieka konkretnej osoby (osób) – trwałe naruszenia praw człowieka na wielką skalę prawa chronione: tylko prawa uregulowane w danym traktacie – wszystkie kategorie praw (podstawa: Powszechna Deklaracja) autor skargi: tylko ofiara lub osoba działająca w jej imieniu – actio popularis Skarżący uczestniczy w procedurze na piśmie – skarżący jedynie wnosi skargę i jest powiadamiany o wyniku postępowania

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE (1) Rola nie są częścią mechanizmów ochrony praw człowieka ONZ lecz ich działalność ma ogromne znaczenie dla pracy tych mechanizmów – często działają jako głos ofiar naruszeń praw człowieka i reprezentacja społeczeństwa obywatelskiego oferują społeczności międzynarodowej pomoc w zakresie monitorowania, ustalania faktów i śledztw dot. naruszeń praw człowieka; analizy, badań i edukacji w dziedzinie praw człowieka Przykłady Rada Praw Człowieka – reprezentanci organizacji pozarządowych uczestniczą w dyskusjach, przedkładają swoje opinie, oceny i postulaty; lobowanie; upowszechnianie informacji i wyników analiz; aktywne uczestnictwo w pracach grup roboczych negocjujących teksty konwencji i deklaracji; często inicjacja projektów organy traktatowe – organizacje pozarządowe są podstawowym, obok rządów i agencji ONZ, źródłem informacji, a także są nieformalnym instrumentem kontroli wykonania zaleceń organów traktatowych specjalne procedury – piastuni mandatów opierają się w istotnym stopniu na informacji pochodzącej od organizacji pozarządowych (przypadek specjalny: pilne apele) praca w terenie – monitorowanie i dochodzenia dotyczące naruszeń praw człowieka, a także techniczna pomoc dla społeczeństwa obywatelskiego i agencji rządowych międzynarodowe konferencje – organizacje pozarządowe autorami istotnych propozycji – paralelne spotkania

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE (2) Status – organizacje pozarządowe ze statusem konsultatywnym są upoważnione do desygnowania przedstawicieli, którzy mogą przedstawiać propozycje dotyczące programu prac Rady Praw Człowieka, uczestniczyć w jej posiedzeniach i przedstawiać ustnie lub na piśmie swoje stanowisko. Rada może też poprosić organizacje pozarządowe o przygotowanie studiów i analiz. Organizacje te mogą też uczestniczyć w konferencjach międzynarodowych i mają ułatwiony dostęp do dokumentacji (rezolucja ECOSOC 1996/31) Tendencja wzrastające uznanie roli organizacji pozarządowych kontrowersje między adwokatami szerokiego udziału organizacji pozarządowych w programie praw człowieka ONZ a tymi, którzy chcieliby ten udział ograniczyć