Apokryf Apokryf (gr. ἀπόκρυφος, ápókryphos – ukryty, tajemny) – określenie używane obecnie głównie w kontekście ksiąg o zabarwieniu religijnym z okresu przełomu naszej ery, które Kościół katolicki uważa za nienatchnione, w szczególności to księgi niewchodzące w skład Biblii. Apokryfy były szeroko rozpowszechnione aż do schyłku starożytności na terenie cesarstwa rzymskiego, szczególnie w jego wschodniej części w postaci nurtu religijnego zwanego gnostycyzmem.

Kryteriami, jakimi kierowano się przy nie włączaniu różnych tekstów do kanonu Pisma św. były m.in.: niepewne pochodzenie danego tekstu, a więc niegwarantującego przekazu od apostoła – ucznia Jezusa; niezgodność doktrynalna z powszechnymi zasadami wiary, przy czym nie chodziło tutaj tylko o pełną niezgodność, ale o wątpliwe sformułowania czy teorie zawarte w danej księdze czy piśmie; synkretyzm religijny zawarty w treści danego pisma; wątki mitologiczne lub wręcz fantastyczne zawarte w tekście. w porównaniu z innymi tekstami opisują zupełnie inne wydarzenia, których wzmianki nie odnajdziemy w innych także pozachrześcijańaskich tekstach wyłuszczenie na pierwszy plan osoby piszącej, a także sensacyjność wydarzeń

Stary Testament Kanon świętych ksiąg w judaizmie, określono u schyłku I w. n.e., w nowym ośrodku studiów nad Torą (tzw. akademia hebrajska) znajdującym się na terenie Palestyny w miejscowości Jamni (Jawne). Do świętych ksiąg zaliczono te, które spisane były po hebrajsku lub aramejsku – w sumie 39 ksiąg. Odrzucono teksty greckie i inne określając je mianem pism zewnętrznych (ha-chiconim). W ten sposób powstał tzw. kanon hebrajski, który obejmował mniejszą liczbę ksiąg niż Septuaginta (zawierająca 46 ksiąg), na której oparło się chrześcijaństwo. Różnica między ww. kanonem hebrajskim, a Septuagintą to siedem ksiąg.

Księgi nie włączone do kanonu hebrajskiego: 1 Księga Machabejska (1 Mch); 2 Księga Machabejska (2 Mch); Księga Mądrości (Mdr); Mądrość Syracha (Eklezjastyk) (Syr); Księga Tobiasza (Tb); Księga Judyty (Jdt); Księga Barucha (Bar).

Apokryfy (pseudoepigrafy) Starego Testamentu Apokryfy te są wytworem w zasadzie wyłącznie środowiska żydowskiego – wiele z nich powstało w środowiskach diaspory babilońskiej, antiocheńskiej czy aleksandryjskiej. Nawiązują one bezpośrednio do kanonicznych ksiąg Starego Testamentu, uchodząc często za samodzielne księgi święte, albo za rozszerzenie ich kanonicznych odpowiedników. W przeważającej mierze większość z nich powstała w okresie od II w. p.n.e. do końca I w. n.e. Ten okres historii Izraela obfitował w wiele znaczących wydarzeń i nowych wyzwań, jakie stanęły przed Żydami. Przede wszystkim kwestia hellenizacji narodu i religii – starcie dwóch stanowisk w łonie judaizmu. Wszystkie te problemy odzwierciedlone są w pismach apokryficznych.

Pseudoepigrafy Opowiadania mają charakter quasi-historyczny, opisują zazwyczaj dzieje narodu w jakimś wycinku, albo koleje losu jakiejś osoby – nawiązują one albo do rzeczywistych wydarzeń, albo też (tak jest najczęściej) oparte są na legendach, np.: Apokalipsa Mojżesza; Życie Adama i Ewy; Testament Adama; Wniebowstąpienie Izajasza. Pisma dydaktyczne to księgi mądrościowe zawierające pouczenia dotyczące spraw moralnych i religijnych. Do nich można zaliczyć np.: Testamenty Dwunastu Patriarchów; pisma dydaktyczne z Qumran. Apokalipsy – nawiązują one przede wszystkim do kanonicznych ksiąg prorockich Księga Henocha; Wniebowzięcie Mojżesza; Apokalipsa Abrahama; Testament Abrahama;

Apokryfy (pseudoepigrafy) Nowego Testamentu- przyczyny powstania: Do najważniejszych przyczyn należą: względy teologiczne (jako wyjaśnienie pewnych niejasności głównie z powodu powstawania coraz liczniejszych innych nurtów w łonie chrześcijaństwa bazujących na różnej interpretacji przesłania Jezusa lub zdarzeń z jego życia), filozoficzne (w odpowiedzi na ataki filozofów pogańskich, np. Celsusa → Pośród licznych zarzutów stawianych chrześcijanom, Kelsos twierdzi m.in., że Jezus był magikiem i oszustem oraz, że pochodził z nieprawego związku Maryi i rzymskiego legionisty Pantery. Chrześcijanie kilkakrotnie fałszować mieli i modyfikować treść Ewangelii, które jednakże i tak pełne są w jego opinii sprzeczności). potrzeba wyznawców chrześcijaństwa, do poznania bardziej szczegółowego życia i przesłania Jezusa Chrystusa, uzasadnienie takich czy innych poglądów religijnych, rzekomego autorstwa któregoś z apostołów, aby w ten sposób nadać im rangę prawdy objawionej – dotyczyło to szczególnie pism gnostyckich.

Najogólniej apokryfy Nowego Testamentu dzieli się wg kryterium wierności kanonowi biblijnemu na: ortodoksyjne (nieheretyckie) – nie wykraczające doktrynalnie poza treści przedstawione w księgach kanonicznych, będące tylko uzupełnieniem tychże; nieortodoksyjne (heretyckie) – przede wszystkim chodzi tutaj o apokryfy gnostyckie, znacząco odbiegające w swojej treści od ksiąg kanonicznych, istotnie zmieniającymi przesłanie Jezusa, albo jego pozycję i rolę, a nawet wszystko razem.

Apokryfy Nowego Testamentu: Ewangelie wg tradycji autorstwa poszczególnych apostołów: Ewangelia Bartłomieja; Ewangelia Filipa; Ewangelia Judasza; Ewangelia Macieja; Ewangelia Piotra; Ewangelia Tomasza Apokalipsy Apokalipsa Pawła; Apokalipsa Piotra; Pasterz Hermasa. Inne Didache

KONIEC