NAUKA ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA EWOLUCJA NAUKI O ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIU mgr Karina Pilarz

Jak powstaje nauka? WIEDZA NAUKA TEORIA Nagromadzenie w umyśle człowieka informacji o zjawiskach, ich cechach oraz zachodzących między nimi relacjach; Gromadzenie to odbywa się obiektywnie, niezależnie od woli człowieka NAUKA Uporządkowanie w sposób usystematyzowany zgromadzonych informacji; Posługiwanie się twierdzeniami odnoszącymi się do istoty zjawiska, jego cech i wzajemnych relacji; Ujednolicona terminologia TEORIA Najwyższy poziom ludzkiej wiedzy; Ujmowanie rzeczywistości w konstrukcje modelowe; posługiwanie się naukowymi hipotezami; Manipulowanie zmiennymi elementami danego zjawiska

Nauka czy teoria organizacji i zarządzania?

Co przyczyniło się do zainteresowania problemami związanymi z organizacją i zarządzaniem? Gospodarka oparta na rolnictwie, warsztatach rzemieślniczych Tradycyjne formy organizacyjne Metody pracy przekazywane z pokolenia na pokolenie, powolna ewolucja REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA XVIII/XIX w. -> wynalazki techniczne (maszyna parowa), odkrycia w dziedzinie chemii, fizyki, nowe surowce, technologie produkcji mechaniczna produkcja fabryczna PRZEMIANY TECHNICZNE, EKONOMICZNE I SPOŁECZNE Społeczeństwo feudalne->społeczeństwo kapitalistyczne Industrializacja, zniesienie pańszczyzny, migracja ze wsi do miast, czyli napływ siły roboczej do fabryk ROZWÓJ GOSPODARKI Koncentracja produkcji, powstawanie dużych przedsiębiorstw-> fabryki miały duże zapotrzebowanie na pracowników NOWE PROBLEMY ORGANIZACYJNE Zainteresowanie się kwestiami pracy, organizacji, kierowania i oparcie ich na naukowych podstawach Wykorzystanie rozwoju nauki do wprowadzenia nowych metod badawczych nad procesami pracy (np. pomiar czasu pracy)

PREKURSORZY NAUKOWEGO BADANIA ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA Prekursor (łac. praecursor) człowiek, który w danej dziedzinie wyprzedza innych, zapowiada jakiś nowy kierunek, okres, itp.; poprzednik, zwiastun. Słownik wyrazów obcych PWN, Warszawa 1980

PREKURSOR NIE JEST SYNONIMEM TWÓRCY/PRZEDSTAWICIELA!

Robert Owen (1771-1858) Kierownik przędzalni w New Lanark w Szkocji, następnie przemysłowiec, właściciel fabryk; Przeprowadzał eksperymenty socjalne i organizacyjne; Skrócił dzień pracy z 13 do 10,5h, zakazał zatrudniania dzieci poniżej 10 roku życia, tworzył zakładowe sklepy (zakupy w niższych cenach, na kredyt), budował też zakładowe mieszkania; Był przekonany, że zadowolony pracownik wykona więcej jakościowo lepszej pracy, niż zmęczony i niezadowolony -> względy praktyczne; Wprowadził mechanizmy współzawodnictwa pracowników- pracownicy byli codziennie w sposób jawny oceniani przez majstrów, co było też podstawą do wyliczenia wynagrodzenia

Wypaczenie koncepcji Owena: ruch Stachanowa Aleksiej (Andriej) Stachanow w 1935 r. w kopalni w Donbasie wykonał 1475% normy-wydobył 102 tony węgla Ruch Pstrowskiego Wincenty Pstrowski-polski przodownik pracy, kopalnia „Jadwiga” w Zabrzu

Charles Babbage (1792-1871) Prekursor statystyki, zjawiska społeczne starał się opisywać i analizować przy pomocy liczb, twórca maszyny liczącej; Dowodził w ściśle naukowy sposób, że praca ludzka może być badana w sposób naukowy, przy użyciu metod matematycznych; Za podstawę organizacji produkcji uznawał zasadę podziału pracy; Postulował zastosowanie metod mierzenia czasu do usprawnienia organizacji fabryki z dokładną analizą matematyczną uzyskanych danych; Dążył do podziału pracy na jak najmniejsze operacje; Zwracał uwagę na harmonijne stosunki pomiędzy kierownictwem a pracownikami oraz właściwy dobór ludzi do pracy.

Szkoły w nauce organizacji i zarządzania Zazwyczaj mają postać dominującą; Ich powstanie wiąże się najczęściej z nowymi wynalazkami lub odkryciami naukowymi; Poprzedzone są pracami prekursorskimi, nietypowymi dla szkoły występującej w danym okresie; Pojawienie się nowej szkoły nie oznacza całkowitego zarzucenia badań, które nadal prowadzone są w ramach szkoły poprzedniej, nowe podejście staje się jednak dominujące; Ewolucja nie przebiega jednolicie (najczęściej miała swój początek w USA, a następnie przenosiła się do Europy)

Szkoła klasyczna (1880-1924) Od początku zawodowej pracy Taylora do początków eksperymentów w Hawthorne Kierunek naukowego zarządzania (1880-1915) Kończy się w chwili śmierci Taylora Kierunek administracyjny (1916-1924) Od momentu opublikowania pracy Fayola do początku szkoły behawioralnej

Szkoła behawioralna (od 1924 do chwili obecnej) Ruch stosunków międzyludzkich (human relations) 1924-1939 Od początku eksperymentu w Hawthorne do publikacji podsumowującej działalność E. Mayo Kierunek behawioralny (zapoczątkowany w latach 40) Prace Likerta, McGregora, Maslowa

Szkoła ilościowa (1941/42 do chwili obecnej) Kierunek badań operacyjnych „Cyrk Blacketta” (Anglia) Grupa składająca się z 3 fizjologów, 3 fizyków, 2 matematyków, astronoma i oficera powstała przy dowództwie obrony przeciwlotniczej Anglii. Kierunek teorii decyzji

Szkoła systemów społecznych (utrudnione datowanie, spory) Podejście integrujące (podejście systemowe i podejście sytuacyjne)

Szkoła klasyczna Kierunek naukowego zarządzania Frederick Winslow Taylor (1856-1915) Ojciec naukowego zarządzania Amerykański inżynier Maksimum dobrobytu dla pracodawcy i pracowników Zarządzanie to dokładne poznanie tego, co ludzie maja zrobić, a następnie dopilnowanie, by zrobili to w najlepszy i najtańszy sposób Zasady naukowego zarządzania (!)

Eksperyment z łopatami Cel: dobranie właściwej łopaty do załadunku i wyładunku różnych materiałów (np. węgiel, piasek itp.); dla optymalizacji czasu wyładunku i załadunku Taylor wprowadził 15 rodzajów łopat - pracę którą poprzednio wykonywało ok. 500 robotników mogło dzięki dobraniu odpowiedniego narzędzia wykonać 140 osób; Taylor w trakcie prowadzonych badań brał pod uwagę takie cechy łopaty jak między innymi: kształt szufli, ciężar, długość trzonka, kąt rozstawienia nóg przy pracy, kąt wychylenia przy nabierania surówki itp.

FUNKCJE ORGANIZACJI

Definicja organizacji T. Kotarbiński „(…) pewien rodzaj całości ze względu na stosunek do niej własnych elementów, mianowicie taka całość, której wszystkie składniki współprzyczyniają się do powodzenia całości”

Pierwsza typologia funkcji organizacji – Fayol – twórca kierunku administracyjnego Sześć podstawowych funkcji: -techniczna; -handlowa; -finansowa; -ubezpieczeniowa; -rachunkowościowa/księgowa; -administracyjna.

MARKETING FUNKCJA HANDLOWA LOGISTYKA FUNKCJA PODSTAWOWA FUNKCJA TECHNICZNA FUNKCJA PODSTAWOWA FUNKCJA HANDLOWA MARKETING LOGISTYKA BADANIA I ROZWÓJ ZARZĄDZANIE ZASOBAMI LUDZKIMI PUBLIC RELATIONS

Funkcja podstawowa (na przykładzie systemu produkcyjnego Toyoty) Kanban: -innowacja produkcyjna; -opracowana i wdrożona w l. 60 pod kierownictwem Eiji Toyody i Taiichi Ohno; -znana pod nazwą just-in-time -> JIT; -celem jest dążenie do maksymalnego skrócenia czasu realizowania zamówień klientów oraz eliminacja zapasów z procesu produkcyjnego.

informowanie poprzez karty -> kanban; wyeliminowanie zapasów – zamiast zapasów system ścisłej łączności i koordynacji między etapami procesu produkcyjnego – każdy wcześniejszy etap jest informowany we właściwym czasie (JIT) o tym, kiedy ma dostarczyć wyroby do następnego etapu; informowanie poprzez karty -> kanban; wyeliminowanie zapasów – zwiększenie niezawodności każdego etapu procesu technologicznego, niezwłoczne wyłapywanie wad i usterek, w miejsce pozostawiania ich jako zapasów produkcji w toku, ścisłe kontakty między dostawcami, umożliwienie konserwowania i naprawiania maszyn i urządzeń przez obsługujących pracowników; Toyota uzyskała dzięki temu znaczący udział w rynku światowym małych samochodów w l. 70.

Jidoka: -korzystanie w produkcji z maszyn, które zatrzymują się automatycznie w przypadku wytworzenia części wadliwej; -ponowne uruchomienie maszyn po wyeliminowaniu usterki; -przeciwdziała marnotrawieniu materiałów, gwarantuje wysoką jakość produktu końcowego; -pracownicy nie muszą ciągle doglądać maszyny, mogą obsługiwać ich kilka jednocześnie, co zwiększa ich produktywność; -dotyczy nie tylko maszyn, ale też organizacji pracy ludzkiej – każdy pracownik może zatrzymać maszynę, gdy zauważy nieprawidłowości – wymiar mechaniczny oraz ludzki (mechanical jidoka i human jidoka); -ojcem systemu jest Sakichi Toyoda – wynalazł pierwsze krosno, które zatrzymywało się po zerwaniu nici.

Marketing Definicja angielskiego Instytutu Marketingu: kierownicze działanie, którego celem jest identyfikowanie, antycypowanie i zaspokajanie oczekiwań klientów w sposób przynoszący zysk. Philip Kotler: zarządzanie marketingowe oznacza analizę, planowanie, realizację oraz kontrolę programów służących zaprojektowaniu, zbudowaniu oraz utrzymaniu wzajemnie korzystnej wymiany i związków z rynkami docelowymi z myślą o osiągnięciu celów organizacyjnych.

Prabhu Guptar: działania wykonywane przez osoby fizyczne i organizacje, zarówno zorientowane na zysk jak i typu not-for-profit, które umożliwiają, ułatwiają i pobudzają wymianę, zapewniającą satysfakcję obu stronom. Peter F. Drucker: marketingu nie można utożsamiać ze sprzedażą, ani inną wyspecjalizowaną działalnością, obejmuje on cały biznes, z punktu widzenia klienta – celem biznesu jest stworzenie klienta.

Philip Kotler: -majątek organizacji ma małą wartość, jeżeli organizacja nie ma klientów; -przeżycie organizacji zależy od zdolności zadowolenia klientów; -klientów przyciągają obietnice, ale zatrzymuje ich zadowolenie; -marketing może składać obietnice, ale zadowolenie zależy od całej organizacji; -marketing musi wpływać na inne funkcje i działy organizacji, a nawet je kontrolować.

Zdaniem Druckera marketing wynalazł w 1650 roku Hachirobei Mitsui: -prowadził on mały sklep w dzisiejszym Tokio; -klientom niezadowolonym z zakupu zwracał pieniądze; -zamawiał poszukiwane przez klientów towary, bez względu na ich rodzaj i sposób wytwarzania; -płacił dramatopisarzom za wspominanie o nim w utworach; -firma Mitsui & Co nadal funkcjonuje – zajmuje się działalnością różnego rodzaju – energia, infrastruktura, produkcja maszyn, logistyka, produkcja żywności i wiele innych.

Cyrus H. McCormick: - Drucker przypisuje mu obmyślenie i wprowadzenie podstawowych narzędzi współczesnego marketingu – badania i analizy rynku, pojęcia reputacji rynkowej, współczesnej polityki cenowej, zawodowego sprzedawcy, dostawy części i usług do klienta, sprzedaży ratalnej.

Kompozycja marketingowa: -instrument marketingowy, termin użyty po raz pierwszy przez Neila H. Bordena – określenie różnych elementów marketingu, które przedsiębiorstwo musi skoordynować, aby wpłynąć na zachowania nabywców. E. Jerome McCarthy do elementów tych zalicza: -produkt; -cenę; -miejsce dystrybucji; -promocję. Nazywa się je czterema P. Obecnie postulowane jest dodanie kolejnych, takich jak ludzie, osobowość, polityka, opinia publiczna.

Michael Armstrong – czynniki wpływające na kompozycję marketingową: -organizacja – jej mocne i słabe strony; -asortyment wyrobów; -konkurencja – siła istniejących i zagrożenie nowych wejść; -klienci; -otoczenie zewnętrzne – tendencje ekonomiczne, wydarzenia międzynarodowe, regulacje prawne itp.; -cykl życia produktu.

Tendencja charakteryzowania organizacji przy pomocy wyrażenia cztery C (ze względu na zorientowanie na klienta): -wartość dla klienta – produkt z punktu widzenia nabywcy; -koszt ponoszony przez klienta – cena plus stracony czas i energia; -wygoda nabywcy – zastępuje miejsce; -komunikacja –dwustronna wymiana informacji, zastępująca promocję.

Zaopatrzenie Ma za zadanie zagwarantowanie właściwego sposobu dostarczenia produktów oraz tego, że będą dostarczone w odpowiednie miejsce i wtedy, kiedy będą potrzebne, że będą miały odpowiednią jakość, ilość, cenę i będą pochodziły z właściwego źródła.

Szczególne znaczenie ma wybór dostawcy, co wymaga zgromadzenia informacji zarówno o aktualnych, jak i potencjalnych dostawcach. Informacje te powinny dotyczyć możliwości dostawcy: -technicznych – determinują jakość produktów; -produkcyjnych – planowanie, kontrolowanie, doświadczenie produkcyjne itp.; -finansowych – stabilność finansowa i zdolność kredytowa; -organizacyjnych – skuteczność struktury i systemów dostawcy, nawiązywanie i utrzymywanie relacji zewnętrznych; -zaopatrzeniowych – skuteczność działania działu zaopatrzenia dostawcy.

Badania i rozwój proces składający się z trzech etapów: *badania podstawowe; *badania stosowane; *rozwój, ulepszanie, projektowanie i komercjalizacja produktu; siła napędowa zmian w organizacji; w przypadku organizacji z branży zaawansowanych technologii – przesądzająca o powodzeniu organizacji; organizacja musi zadbać o ich finansowanie i właściwe zarządzanie nimi, zatrudnianie kompetentnych pracowników, stworzenie im warunków pracy; mogą być zainicjowane przez szczególną potrzebę rynkową lub w celu jej zaspokojenia oraz w celu wykorzystania postępu technologicznego (laser).

Możliwe strategie w dziedzinie badań i rozwoju (wykraczają poza własną działalność organizacji): -naśladowanie innowacji wprowadzanych przez inne organizacje; -zakup patentów w ramach porozumień licencyjnych; -zlecanie prac i testów wyspecjalizowanym dostawcom; -znalezienie ludzi z rzadkimi umiejętnościami, wyjątkową wiedzą; -połączenie z inną organizacją.

Public relations Historia: -działalność bliska świadomemu PR – Aleksander Wielki, Juliusz Cezar, Niccolo Machiavelli; -wyrażanie opinii publicznej na zgromadzeniach obywateli państw- miast w starożytnej Grecji; -Acta Senatus (Wiadomości Senatu) wydawane z starożytnym Rzymie; -chrześcijaństwo – metoda dialogu, kazania; -rewolucja francuska – wykorzystywanie gazet, spektakli teatralnych itp.; -propaganda Napoleona.

Nowoczesne PR – Stany Zjednoczone Ivy Ledbetter Lee: „Społeczeństwo należy informować” Deklaracja zasad (1906 rok) – wyłożył w niej zasady PR – otwarte i dokładne informowanie prasy i społeczeństwa o faktach, które mają dla nich wartość, mówienie prawdy o działaniach organizacji; pracował jako agent prasowy magnata naftowego Johna D. Rockefellera; działania PR na rzecz amerykańskiego Czerwonego Krzyża w czasie I wojny światowej.

Edward L. Bernays przed I wojną światową reprezentował przed prasą znanych ludzi muzyki, nauki i biznesu; pierwszy w historii wykładowca PR; pierwszy w historii autor podręcznika PR.

Nowoczesne PR w Europie: -l Nowoczesne PR w Europie: -l. 30 i 40 ubiegłego wieku; -najpierw w Wielkiej Brytanii; 1948 r.- Instytut PR; -1955 r. – Międzynarodowe Stowarzyszenie PR; -1994 r. – Polskie Stowarzyszenie PR.