JAK ROZUMIEĆ OPINIĘ Z PORADNI PSYCHOLOGICZNO - PEDAGOGICZNEJ JAK ROZUMIEĆ OPINIĘ Z PORADNI PSYCHOLOGICZNO - PEDAGOGICZNEJ? Opracowała: Joanna Morawska

Odczytywanie i interpretacja opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej Nauczyciel jest obowiązany, na podstawie opinii publicznej poradni psychologiczno - pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej, dostosować wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia i odchylenia rozwojowe lub specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom (...).

Rola opinii psychologiczno - pedagogicznej 1. Wyrównanie szans edukacyjnych. 2. Ustalenie podłoża i natury problemów ucznia – diagnoza symptomów i przyczyn ich występowania. 3. Dostosowanie wymagań edukacyjnych do indywidualnych możliwości psychofizycznych i edukacyjnych ucznia w zakresie: tempa pracy, doboru zadań i stopnia ich trudności, sposobu oceniania, stosowanych metod pracy. 4. Ukierunkowanie pomocy uczniom ze wskazaniem zaleceń do pracy – procesy naprawcze i korekcyjno-kompensacyjne: · ukierunkowanie pracy rodziców, · ukierunkowanie pracy nauczyciela w procesie edukacyjnym, · ukierunkowanie pracy samokształceniowej ucznia. 5. Zapewnienie uczniowi specjalistycznej pomocy w ramach terapii indywidualnej lub grupowej w szkole lub w poradni w celu: · prowadzenia ćwiczeń usprawniających zaburzone funkcje percepcyjno-motoryczne, · prowadzenia dodatkowych ćwiczeń w czytaniu i pisaniu.

Opinia powinna zawierać następujące informacje: 1. Oznaczenie poradni. 2. Dane osobowe ucznia oraz dodatkowe informacje: · z jakiego powodu uczeń był badany, · ile razy przechodził badania diagnostyczne, · czy korzystał z jakiejś formy pomocy w czytaniu i pisaniu, · czy pracował nad swoim problemem. 3. Ocenę poziomu sprawności intelektualnej dziecka, charakterystykę poszczególnych funkcji intelektualnych, opis mocnych strony dziecka. 4. Opis występujących dysfunkcji rozwojowych i innych zaburzeń, wskazanie, które funkcje poznawcze (percepcyjno-motoryczne) są zaburzone i jaki jest stopień nasilenia tych zaburzeń.

5. Jakie są przejawy zaburzeń rozwojowych w pisaniu: typy i rodzaje błędów, tempo pisania i poziom graficzny pisma: · objawy zaburzeń w czytaniu, ocena tempa i techniki oraz rozumienia przeczytanego tekstu, · stanowisko poradni w sprawie, której dotyczy opinia, i jego szczegółowe uzasadnienie · podanie informacji, czy trudności występują też w innych przedmiotach szkolnych, np. w nauce języków obcych, wskazanie odpowiedniej formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej wraz z uzasadnieniem, · wskazanie zaleceń egzaminacyjnych w wypadku, gdy opinia dotyczy warunków przystąpienia ucznia lub absolwenta ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się do sprawdzianu/egzaminu · przy sprawdzianach/egzaminach honorowane są tylko opinie wydane przez publiczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne i poradnie specjalistyczne resortu oświaty.

Zasady oceniania uczniów z dysleksją: Zindywidualizować wymagania zgodnie z zaleceniami opinii (np. wydłużenie czasu oczekiwania na odpowiedź ustną i pisemną, nieodpytywanie z czytania na forum klasy, tolerancyjne ocenianie błędów ortograficznych, wymaganie znajomości zasad ortograficznych), Doceniać wkład pracy, starania dziecka, systematyczność, wytrwałość, ambicje, Ważne, aby zeszyt ucznia oceniać według jego możliwości, U uczniów z głęboką dysgrafią wskazane jest zastąpienie niektórych sprawdzianów pisemnych sprawdzianami ustnymi.

Dostosowanie wymagań uczniom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi Dostosowanie to nie dotyczy treści programowych, ale metod i form pracy z uczniem. Procedura dostosowania wymagań: 1. Uczeń lub rodzic dostarcza opinie/orzeczenie do psychologa/ pedagoga szkolnego. 2. Psycholog/ pedagog dokonuje analizy opinii pod kątem występujących trudności, ich przyczyn oraz zawartych w niej wskazań do pracy. 3. Psycholog/pedagog na podstawie opinii/orzeczenia opracowuje szczegółowe wskazówki dotyczące pracy i oceniania ucznia. W razie konieczności konsultuje problem dziecka ze specjalistami z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej.

4. Każdy wychowawca po otrzymaniu wskazań do pracy z uczniem przekazuje je wszystkim uczącym nauczycielom. 5. Nauczyciele dostosowują wymagania i zasady oceniania ucznia zgodnie z zaleceniami. W razie wątpliwości konsultują się indywidualnie z psychologiem/pedagogiem szkolnym. 6. Rodzic ucznia zostaje zapoznany przez wychowawcę z zaleceniami w czasie najbliższych konsultacji.

SŁOWNIK POJĘĆ ZAWARTYCH W OPINIACH PSYCHOLOGICZNO – PEDAGOGICZNYCH ANALIZA I SYNTEZA – rozkładanie na części i scalanie materiału wzrokowego (obrazki, wyrazy) lub słuchowego (dźwięki, zdania, słowa) w celu budowania całości obrazu, słowa; dokonuje się na poziomie mózgu. ANALIZATORY – w odniesieniu do umiejętności czytania mówi się o trzech analizatorach: wzrokowym, słuchowym i kinestetyczno-ruchowym; analizator składa się z: receptora odbierającego bodźce, charakterystycznego dla określonego narządu zmysłów (oczy, uszy, mięśnie), drogi nerwowej doprowadzającej bodźce do odpowiednich obszarów mózgu, ośrodka w mózgu, w którym zachodzi analiza i synteza. SŁUCH FONEMOWY – zdolność wyróżniania głosek oraz różnicowania głosek podobnych w słyszanych słowach (np. bułka – półka).

PERCEPCJA SŁUCHOWA = FUNKCJE SŁUCHOWO-JĘZYKOWE – związane ze słuchem fonemowym oraz umiejętnościami fonologicznymi (analiza i synteza głoskowa i sylabowa – rozkład wyrazów na głoski i sylaby oraz ich scalanie), a także pamięcią słuchową; zaburzenia tych funkcji są związane z nieprawidłowym działaniem analizatora słuchowego i mogą objawiać się: trudnością odróżniania podobnych głosek (np. z-s, g-k, d-t), trudnościami w dokonywaniu analizy i syntezy głoskowej słów oraz opuszczaniem lub myleniem liter, końcówek wyrazów, przestawianiem liter, trudnościami w zapisywaniu zmiękczeń, różnicowaniu głosek i-j. PERCEPCJA WZROKOWA = FUNKCJE WZROKOWE – analiza i synteza wzrokowa materiału konkretnego (obrazków, kształtów) lub abstrakcyjnego (teksty, zdania, wyrazy) oraz pamięć wzrokowa; zaburzenia tych funkcji związane są z nieprawidłowym działaniem analizatora wzrokowego i mogą objawiać się: myleniem liter o podobnym kształcie (a-o, l-t-ł, m-w-n), myleniem liter podobnych ale o różnym kierunku (b-p-g-d, m-w, n-u), gubieniem elementów graficznych liter (ogonki, kreski, kropki), błędami typowo ortograficznymi.

DEFICYTY ROZWOJOWE = DYSFUNKCJE, PARCJALNE LUB FRAGMENTARYCZNE ZABURZENIA ROZWOJU – są konsekwencją minimalnych zmian w centralnym układzie nerwowym (mózgu): parcjalne zaburzenia rozwoju psychomotorycznego – obejmują większy obszar czynności, np. opóźnienie rozwoju motoryki (dużej – sprawności ruchowej całego ciała, małej – sprawności rąk) lub zaburzenia rozwoju mowy (zarówno czynnej – mówienie, jak i biernej – rozumienie); fragmentaryczne zaburzenia rozwoju psychomotorycznego – obejmują mniejszy obszar czynności, np. opóźnienie rozwoju tylko w zakresie motoryki małej lub zaburzenia w zakresie mowy czynnej (dziecko wszystko rozumie, ale ma trudności z wypowiadaniem się). FUNKCJE POZNAWCZE = PROCESY POZNAWCZE – zespół procesów, dzięki którym odbieramy informacje z otoczenia: uwaga, pamięć, wrażenia i spostrzeżenia, orientacja w schemacie ciała (prawa i lewa strona) i przestrzeni, myślenie. INTELIGENCJA OGÓLNA – jest wypadkową inteligencji werbalnej (słownej) i niewerbalnej (bezsłownej, praktyczno-technicznej); można ją zmierzyć za pomocą różnych skal inteligencji, np. D. Wechslera (WISC-R).

INTEGRACJA PERCEPCYJNO-MOTORYCZNA – współdziałanie procesów poznawczych i czynności ruchowych, np. przy pisaniu ze słuchu – uwaga, analiza i synteza wzrokowa i słuchowa oraz ruch ręki piszącej. KOORDYNACJA WZROKOWO-RUCHOWA – współpraca oka i ręki, umożliwia wykonywanie precyzyjnych ruchów rąk pod kontrolą wzroku, m.in. rysowanie i pisanie. LATERALIZACJA JEDNORODNA: PRAWOSTRONNA LUB LEWOSTRONNA – dominacja czynności ruchowych jednej ze stron ciała (najczęściej prawej ręki, nogi, oka, ucha), związana z dominacją jednej z półkul mózgowych. LATERALIZACJA NIEUSTALONA – brak dominacji stronnej ciała (oburęczność, obuoczność), charakterystyczna do 5-6 roku życia; ustalenie się dominacji ręki i oka powinno nastąpić do siódmego roku życia, gdy dziecko podejmuje naukę pisania. LATERALIZACJA NIEJEDNORODNA – np. dominacja lewego oka i prawej ręki; nie może być traktowana jako objaw patologii, jednak wśród uczniów z dysleksją przypadków skrzyżowanej lateralizacji jest istotnie więcej niż wśród dobrze czytających.

PAMIĘĆ MECHANICZNA – zdolność do przyswajania wiedzy w sposób nieuświadomiony. PAMIĘĆ LOGICZNA – oparta na myśleniu, kojarzeniu faktów. PAMIĘĆ BEZPOŚREDNIA – świeża; pozwala zapamiętać i natychmiast odtworzyć zapamiętany materiał; zaburzenia powodują, że uczeń ma problemy z zapamiętaniem zdań podczas pisania dyktanda, z zapamiętaniem dwóch poleceń jednocześnie, z liczeniem w pamięci. PAMIĘĆ SŁUCHOWA – zdolność do utrwalania i przypominania informacji „usłyszanych”. PAMIĘĆ WZROKOWA - zdolność do utrwalania i przypominania informacji „widzianych”. OBNIŻONA SPRAWNOŚĆ MANUALNA – niska sprawność ruchowa rąk; charakterystyczne jest np. późne nabywanie umiejętności związanych z samoobsługą (ubieranie się, zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł), trudności w posługiwaniu się nożyczkami; niska sprawność manualna pociąga za sobą obniżony poziom graficzny pisma (obniżona sprawność grafomotoryczna), wolne tempo pisania, nieestetyczny wygląd zeszytów; dzieci z obniżoną sprawnością manualną szybko się męczą przy pracach graficznych i pisaniu.

TEMPO UCZENIA SIĘ WZROKOWO-RUCHOWEGO – szybkość uczenia się pisania symboli graficznych opartego na koordynacji oka i ręki; uzależnione jest od prawidłowej sprawności manualnej i ustalonej lateralizacji; często obniżone u osób z dysleksją. ZABURZENIA ORIENTACJI PRZESTRZENNEJ – brak orientacji w prawej i lewej stronie ciała oraz w kierunkach w przestrzeni (w lewo, w prawo, wyżej, niżej, w przód, w tył, nad, pod, itd.); związane są z nimi trudności w rysowaniu (niewłaściwe proporcje i rozplanowanie rysunku), czytaniu (przestawianie liter i cząstek wyrazów, przeskakiwanie linijek), w pisaniu (rozplanowanie kartki, mylenie liter i cyfr o podobnych kształtach, pisanie od prawej do lewej strony). ZDOLNOŚĆ PRZESTRZENNEJ ORGANIZACJI MATERIAŁU WZROKOWEGO = ORGANIZACJA POSTRZEGANIA WZROKOWEGO – umiejętność złożenia w całość określonego obrazu (rysunek, kompozycja geometryczna), z uwzględnieniem elementów zasadniczych budujących ten obraz oraz elementów szczegółowych.

NIEHARMONIJNY ROZWÓJ POSZCZEGÓLNYCH FUNKCJI = ROZWÓJ NIEHARMONIJNY – występuje, gdy poszczególne sfery rozwijają się w innym tempie (opóźnienie lub przyspieszenie rozwoju poszczególnych funkcji), np. opóźnienie rozwoju mowy, opóźnienie rozwoju emocjonalnego. PODSTAWOWE UMIEJĘTNOŚCI ARYTMETYCZNE - przeliczanie, dodawanie, odejmowanie, w przypadku starszych dzieci - mnożenie, dzielenie, rozwiązywanie zadań z treścią. MYŚLENIE PRZYCZYNOWO-SKUTKOWE – umiejętność wskazywania następstw określonych sytuacji, wyszukiwania przyczyn pewnych stanów rzeczy, porządkowania zdarzeń (np. w układaniu historyjek obrazkowych). MYŚLENIE PRZEZ ANALOGIĘ – polega na formułowaniu wniosków na temat danej sytuacji na podstawie podobnej znanej sytuacji, wyciąganiu wniosków z podobieństw między przedmiotami, sytuacjami (np. kończenie zdań typu: „Brat jest chłopcem, a siostra jest…”).

ĆWICZENIA NA MATERIALE ABSTRAKCYJNYM - ćwiczenia oparte na literach, cyfrach, wyrazach i zdaniach oraz symbolach. ĆWICZENIA NA MATERIALE KONKRETNYM – ćwiczenia oparte na obrazkach, przedmiotach. DOSTOSOWANIE WYMAGAŃ - zastosowanie takich kryteriów egzekwowania wiedzy i umiejętności, które uwzględniają możliwości i ograniczenia, a więc dysfunkcje oraz mocne strony rozwoju i funkcjonowania dziecka. W praktyce sprowadza się to do obniżenia wymagań w pewnych zakresach, np. ortografii (nie obniża się istotnie oceny, jeśli w innych aspektach praca pisemna jest dobrze przygotowana), w innych zaś zakresach wymagania powinny być zwiększone. Dotyczy to np. znajomości zasad ortografii, codziennej pracy nad swoim problemem, dokumentowanej w osobnym zeszycie. ZAJĘCIA KOREKCYJNO – KOMPENSACYJNE - ukierunkowane są na usprawnienie funkcji zaburzonych (korekcja) oraz na wspomaganiu funkcji dobrze się rozwijających (kompensacja),które mogą być wsparciem dla funkcji zaburzonych lub w razie potrzeby je zastąpić.