znaczenie wykorzystywania praw własności przemysłowej przez kobiety przedsiębiorców….. Ewa Okoń-Horodyńska

agenda: Innowacyjne społeczeństwo w Polsce – wyzwania czy utopia Znaczenie IP w aktywności gospodarczej - kontrowersje Potencjalne czynniki wzrostu aktywności kobiet w zakresie IP Dobre praktyki - korzyści

innowacyjne społeczeństwo – jest dla nas ale jeszcze nie o nas „…..jest umożliwieniem zwykłym ludziom czynienie rzeczy niezwykłych” „… to wielowiekowa tradycja uzyskania „renty niezwykłości” (Drucker 1985)

gospodarka wiedzy – 10-15 krajów; 12-13% ludności świata a kiedy Polska….. PKB per capita powyżej 20 tys.dol. Wysoki udział usług - pow. 70% Powszechne wykształcenie średnie i ponad 50% czynnych zawodowo - wyższe ok.3% udział nakładów na B+R w PKB Innowacyjność jest funkcją: kreatywności ludzi, popytu na innowacje, państwa dla innowacji Konwersja wiedzy naukowej w kapitał Otwarta gospodarka, modyfikacja wzorców kultury Zatrudnienie w innowacyjnych sektorach powyżej 14% Koniec tradycyjnego państwa opiekuńczego Aktywność sektora publicznego w edukacji, B+R, szeroko rozumianym kapitał przyrodniczym (ekologia), oraz w samorządzie lokalnym …a świat już promuje paradygmat kreatywnej gospodarki…

indeks gospodarki wiedzy Knowledge Assessment Methodology, KAM, 2006, World Bank KAM składa się z 80 strukturalnych i jakościowych zmiennych służących do mierzenia dokonań krajów w czterech tzw. filarach GOW: reżymu instytucjonalnego, edukacji, innowacji, ICT

The 2007 Summary Innovation Index (SII) European Innovation Scoreboard 2007, Europe paper No 6, February 2008

co decyduje o konkurencyjności firm?

co finansują przedsiębiorstwa beton czy wiedzę? Autor: M.Szyl 8

polska innowacyjność: słaba Polska na 34 pozycji wśród 40 porównywanych gospodarek Liczba mieszkańców z wyższym wykształceniem 27 pozycja Powstawanie nowych firm – 37 pozycja Internet szerokopasmowy – 36 miejsce Poziom BIZ – 22 miejsce Po Polsce w rankingu są tylko: Rosja, Cypr, Grecja, Brazylia, Meksyk, i Indie Najbardziej innowacyjne: 1. Singapur, 2. Szwecja, 3. Luksemburg, 4. Dania, 5. Korea Południowa. 6.Stany Zjednoczone Najszybciej nadrabiające zaległości: Chiny, Singapur, Estonia, Dania, Luksemburg a potem Słowenia, Rosja i Litwa Analiza oparta na 16 wskaźnikach: poziom edukacji, nakłady na badania (sektora publicznego i przedsiębiorstw), liczba publikacji naukowych, dostępność internetu szerokopasmowego, poziom podatków dla przedsiębiorstw i wskaźniki makroekonomicz. The Information Technology & Innovation Foundation (ITIF), Report, 25.02.2009

problemy z innowacyjnością w Polsce (Innowacyjność 2008, Raport, PARP, 2008) Tylko 25% nakładów na B+R stanowią środki biznesowe W 2001 średni udział B+R w nakładach na innowacje firm (powyżej 49 osób) wyniósł 11% a w UE 63% W 2006 , B+R w nakładach na innowacje firm średnich wyniosły przeciętnie 97,1 tys.zł, a w małych 34,9 tys.zł Ale w strukturze nakładów na B+R, MSP prywatne wydawały więcej na innowacje – 6% niż publiczne – 3,2% i więcej niż średnie prywatne – 5,4% Ale więcej inwestowano w B+R na innowacje w sektorze publicznym w średnich – 7,2% i dużych firmach 15% Dominują nakłady wewnętrzne na innowacje: w małych firmach 90% w sektorze publicznym i 71% w prywatnym, w średnich odpowiednio: 82% i 74% a w dużych 74% i 66%

udział MPS aktywnych innowacyjnie (do MPS regionu, %)

znaczenie ochrony IP “The patent system … added the fuel of interest to the fire of genius, in the discovery and production of new and useful things.” Abraham Lincoln “…intellectual property is the currency of the twenty-first century economy.” The Canadian Chamber of Commerce, Securing Canada’s Future (2008),

za i przeciw ochronie IP Efektywna alokacja zasobów w gospodarce (neoklasyka -teoretycy praw własności) Tworzenie sztucznego monopolu, ogranicza konkurencję i generuje dodatkowe koszty dla gospodarki i społeczeństwa Zapewnienie bezpiecznej i twórczej przestrzeni dla rozwoju gospodarczego i wzrostu podaży innowacji Pogoń innowatorów za maksymalizacją zysku - priorytet na badania drogie i komercyjne Wzrost produktywności, tempa sprzedaży i konkurencyjności Słabe bodźce do tworzenia innowacji dla ludzi biednych (np.. leki - malaria) Motywacja do podejmowania wysiłku kolejnych badań Patentami nie można mierzyć intelektu a ich ilość nie świadczy o postępie technologicznym

zależności: innowacje-zgłoszenia patentowe- uzyskane patenty Szwecja; kraje wiodące; kraje podążające; modernizujący innowatorzy; catching-ups EIS 2007, Pro Inno No 6, 2008

sprawy dyskusyjne Silna ochrona praw własności intelektualnej jest potrzebna do przyciągania inwestycji zagranicznych, Ale słaba ochrona może być potrzebna, żeby gospodarka uzyskała szersze korzyści z tych inwestycji poprzez tzw. spillover effects - tj. transfer wiedzy z firm zagranicznych do firm krajowych - i efekt naśladownictwa Korzyści z IP - warunek: dobre procedury i procesy patentowe Konieczność reformowania urzędów patentowych, ponieważ: 1) Podwyższa się czas oczekiwania na patent (nawet w USA 4 lata), rośnie podaż wniosków patentowych 2) Spada jakość wniosków patentowych 3) Rośnie ilość rozpraw sądowych patentowych, roszczeń i kosztów (także dla konsumentów), działanie antymotywacyjne

ataki na IP Kryminaliści IP, którzy stworzyli 600 mln globalnych firm pirackich, niszczących miejsca pracy, zniechęcających do innowacji i narażających na niebezpieczeństwo konsumentów Ruchy aktywistów anty-IP powstających na uniwersytetach, a też fundacje, organizacje pozarządowe, grupy interesów ideologicznych Rządy postrzegające prawa do IP jako przeszkodę w poprawie dostępu do medycyny, łagodzenia enklaw głodu, sprawności w łagodzeniu skutków zmian klimatycznych i innych wyzwań

8 argumentów na rzecz ochrony IP- wg Global Intellectual Property Center kreuje i wspiera miejsca pracy jest kluczem amerykańskiej konkurencyjności i lidera innowacyjności (wartość IP w USA > od PKB wielu krajów) zapewnia, że najważniejsze ścieżki doskonalenia warunków życia i rozwoju będą dostępne dla wszystkich kradzież IP kosztuje biznes, (ok..250 mld dol. USA i ponad 600 mld dol. światowy rocznie), rabuje więc też rządowe wydatki dla szkół, budowy dróg, wspomagania biednych, itp. wspomaga kreatywność wybitnych artystów, naukowców, inżynierów na świecie, zapewniając korzyści krajom macierzystym chroni życie ludzi (leki, czysta woda, żywność, energia) zapewniając postęp w poziomie życia ogranicza ryzyko dla konsumentów podejmuje walkę z piractwem i rodzącym się terroryzmem IP

korzyści z IP w USA 184,377 patentów wydanych w 2007. IP stanowią 1/3 zasobu wartości—równej 5 bln dol. przemysły nasycone IP zatrudniają 18 mln. Amerykanów przemysły bogate w IP zapewniają połowę amerykańskiego eksportu i 40% wzrostu gospodarczego export amerykańskiego IP stanowił 37 mld dol.w bilansie handlowym w 2006r.

wynalazczość w Polsce Liczba zgłoszeń patentowych do EPO-2006 na milion mieszkańców PL:4; UE: 133,6

wynalazczość w Polsce

Przedsiębiorstwa w ochronnie własności intelektualnej: 2004-6 (%)

MPS a ochrona IP

korzyści z ochrony IP dla MSP Ochrona IP jest czynnikiem osiągania celów biznesu, jak np..: start nowego biznesu, rozszerzenie istniejącego, podwyższenie jakości dóbr i usług, poprawa pozycji rynkowej, wzrost wartości przedsiębiorstwa Różne formy ochrony IP zapewniają nowe kombinacje w prowadzeniu biznesu, kanały dystrybucji, nowe rynki i kontakty, strategie zarządzania- także IP, marketing innowacji Zaufanie, lojalność i wzrost reputacji wśród klientów Wzrost zdolności finansowania innowacji myślenie wspólnotowe („Community thinking”,) Korzyści ekonomiczne

co więc blokuje wzrost innowacyjności i rozumienia znaczenia IP w Polsce? Brak wiedzy i doświadczenia w zarządzaniu własnością intelektualną, w tym ochronie praw patentowych za granicą Brak systematycznej edukacji dla innowacji, w tym IP Niejasne regulacje co do kapitałowego zaangażowania się jednostek naukowo-badawczych we wspólne przedsięwzięcia z przemysłem Brak zaufania wielu ośrodków badawczych do korzystania z finansowania przez fundusze inwestycyjne (obawa przed utratą samodzielności, nieumiejętność negocjowania warunków współpracy, oceny wartości pomysłu, komercjalizacji IP) Niedocenianie przez firmy innowacyjności jako czynnika wzrostu Nieracjonalne podejście do finansowania B+R i innowacji Brak oryginalnych badań i rozwiązań w uczelniach

kiedy dogonimy przeciętny poziom innowacji w UE…. European Innovation Scoreboard 2007, Europe paper No 6, February 2008

motywy wprowadzania innowacji: charakter ekonomiczny, ale…… KLUCZEM SĄ TRZY SCHUMPETEROWSKIE MOTYWY NIEEKONOMICZNE marzenia i chęć tworzenia „prywatnego królestwa” - typowe dla ludzi nie mogących się wybić w innej niż kreatywnej działalności, „pragnienie zdobywania” – analogiczne do pogoni za rekordami w sporcie, ”radość tworzenia” – autoteliczna satysfakcja z twórczości, z nowatorstwa, w tworzeniu czegoś nowego KTÓŻ, JEŚLI NIE KOBIETY….

czy kobiety mogą zmienić poziom innowacyjności? John Stuart Mill w swojej klasycznej pracy „Poddaństwo kobiet” użył ciekawego porównania - jeśli roślinie jakąś część się zamrozi, to ta cześć się nie rozwinie…. niewiele jest kobiet twórczyń, wynalazczyń – to skutek wychowania i mentalności Kobiecie jest trudniej? Łatwiej? Odpowiedź od wieków taka sama: trudniej, zwłaszcza w technice. Kobieta musi być przynajmniej "o głowę lepsza od mężczyzny, aby w danym zawodzie została uznana za średnią". (mgr inż.. H.Dąbrowska, nie mogła skończyć Szkoły Orląt, została wynalazczynią)

potencjalne czynniki wzrostu inicjatywy kobiet na rzecz innowacji i IP Zmniejszenie różnicy m/k otrzymujących stopień doktora: 1991- 42,8%, 2005 – 1% Stopień dr habilitowanego: 1991 – 54,4%; 2005 – 28% Tytuł profesora: 1991 – 55,2%; 2005 – 46% W 2005 na poziomie doktoratu kobiety przeważały we wszystkich dziedzinach nauki poza technicznymi (kilka do kilkanaście %) Proporcje zatrudnienia m/k w B+R od 10 lat niezmienione: 2005 60,7% i 39,3% Relacje studiujących m/k 2005: 43,5% i 56,5% Relacje kończących studia 2004/5: m/k i 35% i 65% Wg: Polityka równości płci. Polska 2007„Gender Mainstreaming Initiative” Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP), Warszawa 2007

potencjalne….cd. A mimo to - przewaga mężczyzn w zatrudnieniu akademickim: 59% 31,8% kobiet i 35,2% mężczyzn korzysta z internetu Kobiety w Polsce stanowią 16% ogółu wynalazców, na świecie 10-11% Lepsza znajomość języków obcych wśród kobiet Osobowość otwartość, zaangażowanie w pracę, konsekwencja, gotowość do ciągłego dokształcania się, determinacja w dążeniu do celu ale brak wiary w siebie, stresy, mniejsza stanowczość i zdecydowanie oraz dyspozycyjność

instytucjonalne bariery równości szans, miar i sytuacji kobiet Państwo polskie nie prowadzi polityki równych szans kobiet i mężczyzn ani jakiejkolwiek strategii równości płci w obszarze nauki Równość szans zasygnalizowana została jedynie w NSRO (2007-15), bo dokument wymagał akceptacji KE W programach operacyjnych dotyczących rozwoju wiedzy i innowacji wypełniających NSRO (POKL i POIG) nie ma żadnej wzmianki o równości szans czy równouprawnieniu kobiet i mężczyzn W dokumentach dotyczących polityki naukowej brak zapisów o równości szans Raport.Marnowanie talentów: sprawa prywatna czy publiczna? Kobiety i nauka w krajach ENWISE. 2004, DG Research

instytucjonalne bariery…..cd. proporcja kobiet i mężczyzn w Radzie Nauki ( 73 osoby, w tym 3 kobiety) – proporcja kobiet i mężczyzn wśród członków Polskiej Akademii Nauk (w 2005 r. było 15 kobiet wśród 559 członków PAN) W polskiej nauce kobiety stanowią 5,52% decydentów Strategia Informatyzacji Polski – ePolska na lata 2004-6, Strategia kierunkowa informatyzacji Polski w latach 2007-13 i prognoza transformacji społeczeństwa informacyjnego do roku 2020 nie zawierają kwestii równości szans W programach ramowych UE kobiety pełnią rolę pomocniczą a odzyskuje się najmniej z wkładu 53,6%

instytucjonalne bariery… cd. proporcja kobiet i mężczyzn uzyskujących stypendia naukowe (dla młodych naukowców) Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej (np. w 2007 r. na 121 stypendiów 43 przypadły kobietom– 35,5%, 78 mężczyznom – 64,5%); odsetek projektów badawczych prowadzonych przez kobiety finansowanych z budżetu państwa, (brak danych) proporcja kobiet i mężczyzn zatrudnionych w sektorze nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych – trudne do ustalenia stereotypy, itd.., itp.

łatwo nie jest wg badań GEM (Światowego Monitora Przedsiębiorczości) Na 73 miliony osób zaangażowanych w tworzenie biznesu, ok. 30 milionów - to kobiety. Średni udział kobiet wśród zakładających nowe interesy przedsiębiorców waha się od 39,1% w Peru do zaledwie 1,2% w Japonii W każdym z badanych krajów OECD większość przedsiębiorców to mężczyźni Największa różnica w aktywności obu płci na tym polu występuje w krajach o średnich dochodach ludności, sięga ona tam 75%. W krajach o wysokich dochodach jest to odpowiednio 33% na niekorzyść kobiet, a w krajach o niskich dochodach - 41%. Głównym motywem do rozpoczęcia działalności gospodarczej jest dla kobiet "okazja".

łatwo nie jest…cd. Kobiety częściej niż mężczyźni angażują się w zakładanie biznesu, ponieważ nie mają szansy na inną pracę. W krajach o niskich i średnich dochodach, najwięcej kobiet decyduje się na założenie własnego biznesu pomiędzy 25 a 34 rokiem życia. W krajach o wysokich dochodach, ten przedział wypada później, na wiek 35-44 lata. W krajach o niskich dochodach większość zaangażowanych w przedsiębiorczość kobiet (54%) nie ukończyła szkoły średniej. W krajach o wysokich dochodach, gdzie najczęściej w zakładanie nowego biznesu angażują się kobiety z co najmniej średnim wykształceniem (34%).

łatwo nie jest…cd. Firma zakładana przez mężczyznę wykorzystuje średnio na początku 65 tys. dolarów, podczas gdy firma zakładana przez kobietę - tylko 33,2 tys. dolarów. Kobiety korzystają częściej ze znanych technologii i kierują się raczej na istniejące rynki – konserwatywne podejście? Dzieje się tak dlatego, że silniej angażują się w przedsiębiorczość związaną z zaspokajaniem istniejących potrzeb. Firmy zakładane przez kobiety wolniej także rosną. Większość kobiet zaangażowanych w nowe firmy przewiduje stworzenie w ciągu pięciu lat 5 lub mniej miejsc pracy. W krajach o niskich i średnich dochodach, tylko 1% nowych firm kobiet przedsiębiorców ma potencjał do zatrudniania. W krajach o wysokich dochodach jest to odpowiednio 1,6%.

a jednak! Nawet w ostatnich latach recesji mocnym sektorem osiągającym wzrost i zwiększającym wydajność oraz zatrudnienie jest sektor MSP W wielu krajach od 40% do 50% MSP właścicielkami są kobiety i firmy te zarządzane są przez kobiety Kobiety te stanowią potencjał własności intelektualnej - są właścicielkami znaków towarowych, marek, wzorów przemysłowych, patentów i copyright Znaczna część największych wynalazców – kobiety WIPO, GEM

w jakich dziedzinach systemowo kobiety mają szanse Branże sfeminizowane – kosmetyczna, farmaceutyczna (proporcje K/M od 65-70% do 35-30%) Zmaskulinizowane - lotnicza, nawigacja morska, komputerowa, elektroniczna i automatyka przemysłowa (proporcje K/M 30-70% w branży a nawet od 1-5% do 95%-99% w lotnictwie. Najczęściej w granicach 10-90%) Koedukacyjne -meblowa, handel i inne (proporcje K/M 50%-50% / +- 10%) ARC Rynek i Opinia,2007

czy to wystarczy dla równych szans? W latach 1979 - 2002, złotymi medalami WIPO i innymi znaczącymi wyróżnieniami międzynarodowymi nagrodzono ponad 747 wynalazców z 93 krajów Około 20% z nich stanowiły kobiety W tym 7 wynalazczyń z Polski Global Women Inventors&Innovators Network GWIIN (1998 – strategia od pomysłu do rynku); 600 kobiet nagrodzono Konkurs L’Oréal „Polska dla Kobiet i Nauki” – stypendia dla kobiet aktywnych w nauce Medale Marii Curie-Skłodowskiej Ordery i nagrody Prezydenta RP (12 wynalazczyń,11.03.09) WIPO

Dobre praktyki: marketing inicjatyw kobiet w IP Amerykańskie firmy widzą korzyści dzięki aktywności kobiet w praktyce IP - Nowa wartość aktywów firmy: KOBIETY Intellectual Property Women – pracuje on line Firma Michael Best&Friedrich LLP– pionier w marketingu kobiet w praktyce IP (B.J.Smith) 23 z 58 prawników IP to kobiety, 15 z 20 innych specjalistów w zakresie IP to kobiety 30% klientów korzysta z usług firmy dlatego, że sprawy patentowe załatwiają kobiety Unikalne zdolności kobiet w komunikowaniu się w IP

dobre praktyki European Union Women Inventors&Innovators Network (EUWIIN) BFFIN - The British Female Inventors and Innovators Award (od 1999 promuje i inspiruje kobiety) Akcja promocyjna „Dziewczyny na Politechniki” „Partnerstwo na rzecz rozwoju kompetencji informatycznych w Polsce” (IT Qual) przeciwdziałanie dyskryminacji na rynku pracy Stworzenie Sieci Współpracy Kobiet „ DIONE” - baza danych kobiet sieci DIONE – możliwość nawiązania kontaktów biznesowych Program DIONE (Diversity IntO Network Across Europe) - Gdańska Fundacja Przedsiębiorczości - zapewnienie równych szans i zwiększenie udziału kobiet w rozwoju gospodarczym regionu Women of Vision Award, USA

dobre praktyki... cd. AIPLA (American Intellectual Property Law Association): Women in IP Law Committee Centrum Przywództwa Kobiet w - Babson College w Massachusetts oraz London School of Business (tworzą GEM) WINNET Europe, europejskie zrzeszenie centrów przedsiębiorczości (wzmacnianie pozycji kobiet) The Central Association of Women Entrepreneurs in Finland (ochrona interesów kobiet w biznesie) Prezentacje kobiecych firm modelowych podczas spotkań branżowych Women’s Forum for the Economy and Society Global IP Center /GIPC/ US Chamber of Commerce IP Management Association: Warszawa – Kraków - Stanford

dobre praktyki: inicjatywy IP na uniwersytetach Kreowanie świadomości o systemie IP Kształtowanie i adaptacja polityki IP Rozwijanie zdolności do wyszukiwania, analizowania i rozumienia różnych informacji zawartych w dokumentacji IP, w tym informacji technicznych w procedurach patentowych Identyfikowanie, ocena i rozwój aktywów IP uniwersytetu Podejmowanie właściwych decyzji co do transferu technologii, licencjonowania, itp.. Nowy kierunek studiów IPM, studia podyplomowe IP Wypracowanie standardów zarządzania IP

korzyści z dobrych praktyk IP zapewniają możliwości lokalnej, narodowej i międzynarodowej pracy i funkcjonowania w sieci promocję, informację, rozpoznanie możliwości, podnoszą świadomość i zapewniają uznanie otwierają możliwości wejścia na międzynarodowe rynki i współpracę handlową podnoszą pewność siebie, pozytywną samoocenę, wzmacniają motywację poszerzają horyzonty i doświadczenie, zwiększają aspiracje zapewniają pozytywny udział w kreowaniu miejsc pracy i bogactwa a dzięki temu wpływają na wzrost społeczno-ekonomiczny kraju, regionu

postulaty w sprawie wyrównywania szans kobiet i mężczyzn wprowadzenie wymogu równości płci lub przynajmniej zwiększenie udziału kobiet w gremiach decyzyjnych i rozdzielających środki finansowe na badania promocja nauk ścisłych i technicznych wśród mężczyzn i przede wszystkim wśród kobiet tworzenie warunków pracy na rzecz godzenia kariery naukowej z życiem rodzinnym uwzględnienie w statystyce publicznej podziału na płeć we wszystkich kategoriach analitycznych –uruchomienie systemu szkoleń i treningów na temat gender mainstreaming dla instytucji,nauczycieli każdego stopnia kształcenia i organizacji związanych z nauką i nowymi technologiami; tworzenie Gender Studies na uniwersytetach i uczelniach wyższych, gdzie jeszcze nie zdołały się ukonstytuować –

przykłady: kto może pomóc MSWiA (Departament Informatyzacji i Rada Informatyzacji) i MG,poprzez programy i projekty budowania społeczeństwa informacyjnego w Polsce - zwiększanie dostępności nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych w społeczeństwie kobietom MPiPS oraz organizacje pozarządowe – wspieranie równości płci w odniesieniu do umiejętności i możliwości korzystania z nowych technologii w działaniach podejmowanych na rzecz rozwoju zasobów ludzkich lub wspierania grup szczególnego ryzyka Departament ds. Kobiet, Rodziny i Przeciwdziałania Dyskryminacji w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego oraz organizacje pozarządowe zajmujące się problemami kobiet i rodziny - pomoc w kwestiach dyskryminacji, godzenia pracy zawodowej z życiem rodzinnym

postulat końcowy Niezbędny jest w Polsce projekt: Foresight kobiet w działalności innowacyjnej i ochronie IP