Systemy jakości żywności produktów regionalnych i tradycyjnych Chrostowa, marzec 2014 r.

 Konsumenci przy zakupach żywności coraz częściej poszukują produktów sprawdzonych, dobrej jakości i znanego pochodzenia, często bez względu na cenę. Poszukiwanie konkretnych produktów tworzy popyt na produkty rolne lub środki spożywcze posiadające rozpoznawalne pochodzenie geograficzne oraz oznaczenia gwarantujące ich wysoką jakość.

 W krajach Unii Europejskiej prowadzona jest polityka jakości i wyróżniania produktów żywnościowych. Jednym z zasadniczych sposobów realizacji tej polityki jest identyfikowanie wyrobów rolno-spożywczych pochodzących z konkretnych regionów oraz charakteryzujących się tradycyjną technologią produkcji poprzez oznaczenia potwierdzające ich specyfikę i wysoką jakość.

Oznaczenia Unii Europejskiej dla produktów regionalnych i tradycyjnych  W europejskich systemach jakości żywność produkty regionalne i tradycyjne można wyróżnić oznaczeniami:  Chroniona Nazwa Pochodzenia  Chronione Oznaczenie Geograficzne  Gwarantowana Tradycyjna Specjalność

Chroniona Nazwa Pochodzenia  Oznacz nazwę regionu, konkretnego miejsca lub też w wyjątkowych przypadkach kraju, używaną do oznaczania produktu rolnego lub środka spożywczego pochodzącego z tego regionu, określonego miejsca lub kraju. Oznaczenie przyznaje się produktowi, którego cały proces technologiczny odbywa się na tym określonym obszarze geograficznym oraz którego jakość lub też jego charakterystyczne cechy są głównie lub wyłączni związane z tym szczególnym otoczeniem geograficznym i właściwymi dla niego czynnikami naturalnymi oraz ludzkimi. Związek z regionem, określonym miejscem lub krajem, który służy do oznaczenia produktu rolnego lub środka spożywczego musi być na tyle silny, że wytworzenie danego wyrobu staje się niemożliwe w innym miejscu.

Małopolska liderem  Polskim liderem w zakresie produktów regionalnych, które uzyskały w UE Chronioną Nazwę Pochodzenia jest Województwo Małopolskie. Małopolscy producenci zarejestrowali pięć produktów z dziewięciu identyfikujących się tym oznaczeniem z całej Polski

Przykłady produktów z oznaczeniem ChNP:  Bryndza podhalańska  Oscypek  Redykołki  Karp zatorski  Fasola Piękny Jaś z Doliny Dunajca  Wiśnia Nadwiślańska  Podkarpacki Miód Spadziowy  Feta (Grecja)  Grana Padano (rodzaj włoskiego sera, który jest produkowany z mleka krowiego. Ser ten jest zaliczany do serów dojrzewających, twardych oraz podpuszczkowych). włoskiegoSerwłoskiegoSer

Chronione Oznaczenie Geograficzne:  Oznacza nazwę regionu, konkretnego miejsca lub też w wyjątkowych przypadkach kraju, używaną do oznaczenia produktu rolnego lub środka spożywczego, pochodzącego z tego regionu, miejsca lub kraju. Oznaczenie przyznawane jest produktowi, którego przynajmniej jeden z etapów procesu produkcyjnego ma miejsce na określonym obszarze geograficznym oraz którego jakość, renoma lub inna cecha charakterystyczna może być przypisana temu pochodzeniu geograficznemu. Jakość produktu może wynikać z naturalnych lub ludzkich czynników, takich jak: klimat, szata roślinna, specyficzna gleba czy ukształtowanie powierzchni lub też niezmienna i tradycyjna metoda lokalna.

Polska posiada osiemnaście produktów zarejestrowanych w UE jako Chronione Oznaczeni Geograficzne. Sześć z nich wytwarzane jest na terenie Małopolski są nimi:  Suska sechlońska  Kiełbasa Lisiecka  Obwarzanek krakowski  Jabłka łąckie  Chleb prądnicki  Jagnięcina podhalańska

Inne przykłady ChOG:  Andruty kaliskie  Miód kurpiowski  Fasola korczyńska  Slovensky ostiepok (Słowacki „Oscypek”)  Cafe de Colombia

Gwarantowana Tradycyjna Specjalność:  Oznacza tradycyjny produkt rolny lub środek spożywczy uznany przez Wspólnotę ze względu na jego specyficzny charakter. Oznaczenie przyznawane jest produktowi, który posiada tradycyjny charakter, czyli: -jest w obiegu od co najmniej 25 lat, -charakteryzuje się tradycyjnym składem, lub -produkcja odbywa się przy użyciu tradycyjnych surowców, -sposób produkcji, przetwórstwo, przygotowanie do sprzedaży odzwierciedla tradycję w metodzie wytwarzania.  Nie jest dopuszczalna rejestracja produktów rolnych lub środków spożywczych, których specyficzny charakter związany jest z ich miejscem pochodzenia lub pochodzeniem geograficznym. Dlatego producenci spoza Wspólnoty mają także prawo używania zarejestrowanej przez kraj członkowski nazwy GTS, jeśli stosują się do wymogów specyfikacji produktu i poddają procedurom kontrolnym. Do rejestracji GTS mogą również zgłaszać własne produkty kraje spoza UE. Produkt z oznaczeniem GTS można zarejestrować z „zastrzeżeniem nazwy” lub „bez zastrzeżenia nazwy”

Przykłady produktów z oznaczeniami GTS:  Dwójniak, Półtorak, Trójniak, Czwórniak  Kiełbasa jałowcowa, Kiełbasa myśliwska, Kabanosy  Pierekaczewnik  Pizza Napoletana (Włochy)  Traditional Farmfresh Turkey (Wielka Brytania – tradycyjne indyki)  Olej rydzowy – bez zastrzeżenia nazwy

Europejski system rolnictwa ekologicznego:  Jest systemem rolniczym, który dostarcza świeżą, pełną smaku, autentyczną żywność produkowaną przy poszanowaniu naturalnych cyklów życiowych.  Zgodnie z ustawą o rolnictwie ekologicznym z dn. 25 czerwca 2009 r., podjęcie działalności w zakresie rolnictwa ekologicznego należy złościć do upoważnionej jednostki certyfikującej.  Funkcjonowanie systemu kontroli i certyfikacji w rolnictwie ekologicznym jest podstawowym gwarantem dla konsumenta, że środki spożywcze znajdujące się na rynku wyprodukowane zostały zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi rolnictwa ekologicznego i są wolne od zanieczyszczeń, takich jak: pozostałości środków ochrony roślin i hormonów, a podczas ich produkcji nie stosowano nawozów sztucznych i organizmów zmodyfikowanych genetycznie.

Oznakowanie produktów rolnictwa ekologicznego:  Logo obowiązujące do 30 czerwca 2010 r.  Logo obowiązujące od 1 lipca 2010 r.

 Znak „rolnictwo ekologiczne” z jednej strony pozwala producentom chronić własne interesy, a także obliguje ich do wytwarzania produktów wysokiej jakości, z drugiej zaś pozwala konsumentom świadomie dokonywać wyborów i mieć gwarancję, że kupują oryginalne produkty ekologiczne, których jakości i pochodzenie zawsze mogą być pewni. Znak umieszczony na produkcie oznacza zgodność tego wyrobu z rozporządzeniem UE w sprawie rolnictwa ekologicznego.

Przykład rolnictwa i produktu ekologicznego z terenu LGD „Dolina Raby”  Przetwórstwo Owocowo - Warzywne „Kamionna” – Bio Soki Owocowe z certyfikatem ekologicznym

Oznaczenia geograficzne napojów spirytusowych:  Krajowa lista chronionych oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych powstała w celu zabudowania spójnego i kompleksowego systemu ochrony na gruncie krajowym. Lista chroni nazwy napojów spirytusowych, które swoją najwyższą jakość i wyjątkowość zawdzięczają pochodzeniu z konkretnych miejsc i regionów i stanowi instrument polityki rządowej w zakresie ochrony rodzimej żywności na wspólnym rynku, rozwoju przemysłu spirytusowego w Polsce oraz efektywnego wykorzystania dorobku prawnego Unii Europejskiej w tym zakresie.

Wymagania dla produktu  Aby produkt mógł zostać wpisany na krajową listę chronionych oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych powinien swoje właściwości i cechy charakterystyczne, związane z oddziaływaniem czynników naturalnych lub ludzkich, zawdzięczać pochodzeniu z miejsca, miejscowości, regionu lub terytorium RP, do którego nawiązuje jego nazwa. Ponadto, wszystkie etapy produkcji, w trakcie których napój spirytusowy uzyskuje swoje cechy charakterystyczne i ostateczne właściwości, odbywają się w miejscu, miejscowości, regionie lub terytorium RP, do którego nawiązuje nazwa.

 Na wniosek producenta, MRiRW może zgłosić oznaczenie geograficzne napoju spirytusowego wpisane na listę do właściwych organów wspólnotowych, celem objęcia tej nazwy ochroną na szczeblu wspólnotowym.  Ochroną na szczeblu unijnym objęte są już 3 oznaczenia geograficzne polskich napojów spirytusowych:  - wódka ziołowa z Niziny Północnopodlaskiej aromatyzowana ekstraktem z trawy żubrowej / Herbal vodka from the North Podlasie Lowland aromatised with an extract of bison Grass,  - „Polish Cherry”,  - „Polska Wódka / Polish Vodka”

Krajowa Lista Produktów Tradycyjnych  Lista służy wyłącznie zbieraniu i rozpowszechnianiu informacji związanych z wytwarzaniem produktów tradycyjnych promując równocześnie region i propagując kulturę i tradycje oraz zwiększając świadomość konsumentów. Przygotowuje producentów do rejestracji na poziomie UE. Stwarza możliwości ubiegania się o odstępstwa weterynaryjne i sanitarne. Na liście można znaleźć informacje: nazwę, rodzaj, charakterystykę produktu rolnego, środka spożywczego lub napoju spirytusowego, surowce wykorzystywane do produkcji, informacje dotyczące tradycji, pochodzenia oraz historii, opis metody produkcji, streszczenie.

 Nazwa wpisanego produktu tradycyjnego nie podlega ochronie, a użycie nazwy odnoszącej się do obszaru geograficznego nie stanowi uznania pochodzenia produktu z obszaru, do którego nawiązuje nazwa. Zatem wykorzystanie nazwy terytorium, regionu czy miejsca w nazwie produktu tradycyjnego nie świadczy o tym, że produkt zawdzięcza swoje specyficzne właściwości pochodzenia z tego obszaru i nie jest przeszkodą do produkcji tego wyrobu poza wskazanym terytorium. Wpis na Listę Produktów Tradycyjnych nie „przywiązuje” zatem produktu do miejsca pochodzenia i produkt może być produkowany poza obszarem, do którego odnosi się nazwa.  Produkty umieszczone się na Liście Produktów Tradycyjnych nie podlegają dodatkowej kontroli. Producencie nie są zobowiązani do dobrowolnej kontroli, która miałaby na celu potwierdzenie zgodności produkcji z metodą wytwarzania zadeklarowaną przez nich we wniosku.  O wpis na listę mogą aplikować produkty rolne i środki spożywcze przeznaczone do spożycia przez ludzi oraz napoje spirytusowe, których: - jakość lub wyjątkowe cechy i właściwości wynikają ze stosowania tradycyjnych metod produkcji, czyli metod wykorzystywanych od co najmniej 25 lat, - stanowiące element dziedzictwa kulturowego regionu, w którym są wytwarzane, - będące elementem tożsamości społeczności lokalnej.

Przygotowanie i złożenie wniosku przez osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej Marszałek Województwa Opinia izby gospodarczej zrzeszającej podmioty wytwarzające produkty tradycyjne Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Wpis produktu na Listę, lub - Odmowa dokonania wpisu, lub - Wystąpienie o uzupełnienia PROCEDURA WPISU

Przykłady produktów wpisanych na krajową Listę Produktów Tradycyjnych:  Polska posiada 1229 produktów wpisanych na krajową Listę Produktów Tradycyjnych. Z tej liczby 109 produktów promuje Województwo Małopolskie, co oznacza, że Województwo Małopolskie jest na 4 miejscu w kraju pod względem liczby zarejestrowanych produktów tradycyjnych.

Wykaz wszystkich produktów wpisanych na listę można znaleźć na stornie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi: regionalne-i-tradycyjne/Lista-produktow-tradycyjnych/  Na Liście Produktów Tradycyjnych znajdują się trzy zarejestrowane produkty z obszaru LGD „Dolina Raby”:  Chleb Żarnowy z Łomnej (Gm. Nowy Wiśnicz) produkowany prze Piekarnię „U Dańca” z Łomnej – wpisany  Rosół polski – zarejestrowany przez LGD „Dolina Raby” r.  Podpłomyk z cebulą – zarejestrowany r. przez Gminny Związek Kółek i Organizacji Rolniczych w Gdowie we współpracy z LGD „Dolina Raby”. Wytwarzany prze KGW Niegowić.  W trakcie rejestracji znajduje się „Makaron Domowy Wiśnicki” produkowany przez Firmę Elmak z Nowego Wiśnicza.

Chleb Żarnowy z Łomnej

Rosół polski

Podpłomyk z cebulą

Pozostałe formy certyfikacji:  Krajowy system „Jakość Tradycja” Stworzony przez Polską Izbę Produktu Regionalnego i Lokalnego, służy wyróżnianiu produktów żywnościowych wysokiej jakości z uwzględnieniem produktów tradycyjnych np. Majonez Kielecki, Masło Wielkopolskie. Szczegółowe informacje oraz wykaz produktów znajdują się na stornie internetowej PIPRIL:

 Krajowy system „Integrowana Produkcja”. Integrowana produkcja roślin (IP) jest nowoczesnym system jakości żywności, wykorzystującym w sposób zrównoważony postęp techniczny i biologiczny w uprawie, ochronie roślin i nawożeniu oraz zwracającym szczególną uwagę na ochronę środowiska i zdrowie ludzi.  Uczestnictwo w systemie IP pozwala na otrzymanie zdrowej żywności pochodzenia roślinnego, w której nie zanotowano przekroczeń dopuszczalnych poziomów pozostałości środków ochrony roślin, metali ciężkich, azotanów i innych pierwiastków oraz substancji szkodliwych. Potwierdzeniem wysokiej jakości plonów pochodzących z IP jest certyfikat i zastrzeżony znak IP.  Przykład produktu z tym oznaczeniem – Jabłka z Leszczyny, Gospodarstwo Sadownicze Józef Chojecki

Krajowe systemy jakości dla produktów mięsnych:  System Jakości Wołowiny QMP (Quality Meat Program);  System Jakości Wieprzowiny PQS (Pork Quality System);  System Gwarantowanej Jakości Żywnośći QAFP (Quality Assurance for Food Products).

Lokalne systemy jakości Znak Jakości LGD „Dolina Raby” KOGUTEK

Kogutek jest przyznawany podmiotom, które:  Posiadają miejsce, produkt lub usługę, która przyczynia się do promocji turystyki lub kulinariów na obszarze LGD „Dolina Raby”;  Produkt, usługa lub miejsce istnieją na rynku co najmniej rok;  Produkt, usługa lub miejsce odznaczają się walorami przyrodniczymi, kulturowymi lub historycznymi bezpośrednio związanymi z terenem objętym działaniem LGD „Dolina Raby”;

Znak Jakości KOGUTEK przyznawany jest w pięciu kategoriach:  Śpij spokojnie w „Dolinie Raby”: - Puchowe poduchy – nocleg w agroturystyce, - Łóżko z baldachimem – nocleg o podwyższonym standardzie.  Regionalny przystanek kulinarny: - Lokalne przysmaki, - Restauracje na szlaku KOGUTKA.  Aktywnie w plenerze.  Raz na ludowo – rękodzieło regionalne.  Wiejska turystyka kulturowa.

Regionalny przystanek kulinarny  W przypadku produktów lokalnych jeżeli wykonywane są one z dostępnych na lokalnym rynku składników w sposób ekologiczny lub tradycyjny.  W przypadku restauracji jeżeli podawane są tam potrawy regionalne, przygotowywane zgodnie zasadami Slow Food.

Tradycyjny miód z Tarnawy Gospodarstwo Pasieczne „Beskidzka Barć” Przemysław Satoła

Lody tradycyjne i miody z własnej pasieki  Firma „Mikro” Joanna i Janusz Noszkiewicz z Żegociny

Chleb Żarnowy z Łomnej  Piekarnia „U Dańca” Łomna 147 Gm. Nowy Wiśnicz

Tradycyjny chleb wiejski na zakwasie z pieca opalanego drewnem  Firma „ECOBAMA” Bartosz Ziółkowski – Żegocina 286

Bio Soki i Bio Owoce  „Kamionna” Przetwórstwo Owocowo – Warzywne Grzegorz Mucha

Jabłka z Leszczyny  Gospodarstwo Sadownicze Józef Chojecki Leszczyna 89

Kiełbasa i boczek z Muchówki  Wyrób i sprzedaż wędlin tradycyjnych Alicja Sławęta Muchówka 144

Kiełbasa wiejska, szynka, polędwica, boczek  Zakład Mięsno – Wędliniarski Tomasz Chojecki Leszczyna 74

Tradycyjne wędliny i mięsa  Przedsiębiorstwo Wilobranżowe A.S Stańdo, Trzciana 15

Makaron Domowy Wiśnicki  Firma Produkcyjno – Handlowa ELMAK Elżbieta Tworzydło – Nowy Wiśnicz

Podpłomyk z cebulą  Koło Gospodyń Wiejskich w Niegowici

Łazańskie łazanki  Strażaczki OSP Łazany, Gm. Biskupice

Rosół polski  Festiwal Rosołu

Współpraca LGD „Dolina Raby” z Zespołem Szkół w Dąbrowicy

Dziękujemy!

Dziękuje za uwagę! Patryk Paszkot Biuro LGD „Dolina Raby”