Podstawy prawne działalności funduszy inwestycyjnych

2 Fundusze inwestycyjne w USA – podstawy prawne Ustawa o spółkach inwestycyjnych z 1940 roku (The Investment Company Act) Ustawa o doradcach inwestycyjnych z 1940 roku (The Investment Advisers Act) Ustawa o papierach wartościowych z 1933 roku (The Securities Act) Ustawa o obrocie papierami wartościowymi z 1934 roku (The Securities Exchange Act)

3 Fundusze inwestycyjne w USA – formy działania funduszy Face-amount certificate company – fundusz inwestycyjny emitujący certyfikaty o gwarantowanej z góry wartości Unit investment trust – fundusz zorganizowany na zasadzie umowy trustu, powiernictwa lub agencji, nie powołuje zarządu i emituje papiery wartościowe, które są umarzalne, niepodzielne i nie dają prawa głosu. UIT nabywa, z góry określony portfel aktywów, który trzyma bez zmian do chwili likwidacji funduszu. W chwili likwidacji dochody z upłynnienia portfela są dystrybuowane wśród posiadaczy jednostek uczestnictwa. Management company – fundusz lokujący zgromadzone kapitały w zdywersyfikowane portfele

4 Typy UIT’s Regulated Investment Corporation (RIC) – typ funduszu, w którym inwestorzy są współwłaścicielami całego majątku funduszu Grantor Trust – typ funduszu, w którym inwestor posiada prawo do konkretnych aktywów funduszu, w proporcji do liczby posiadanych jednostek uczestnictwa

5 Klasyfikacja management companies ze względu na strukturę i dywersyfikację portfela Open-end company – fundusz otwarty, który zbywa i odkupuje umarzalne jednostki uczestnictwa Closed-end company – fundusz zamknięty, czyli każdy fundusz który nie jest funduszem otwartym Diversified company – fundusz zdywersyfikowany – minimum 75% wartości aktywów jest rozproszone w różne inwestycje w taki sposób, że walory jednego emitenta nie przekraczają 5% łącznej wartości aktywów funduszu, a udział funduszu w walorach jednego emitenta nie przekracza 10% wartości tych walorów będących w obrocie Non-diversified company – fundusz niezdywersyfikowany, fundusz który nie spełnia warunków definicji funduszu zdywersyfikowanego Minimalny kapitał wymagany do założenia dowolnego typu funduszu wynosi USD. Najbardziej popularną formą funduszu w USA jest zdywersyfikowany fundusz inwestycyjny otwarty.

6 Kanały dystrybucji funduszy inwestycyjnych w USA Klienci indywidualni ◦ Kanał bezpośredni ◦ Doradztwo inwestycyjne ◦ Plany emerytalne ◦ Supermarkety funduszy inwestycyjnych Klienci instytucjonalni ◦ Kanał bezpośredni

7 Aktywa funduszy inwestycyjnych w USA (mld USD)

8 Fundusze otwarte w USA według typu strategii inwestycyjnej Źródło: ICI

9 Fundusze otwarte w USA według typu strategii inwestycyjnej Źródło: ICI

Fundusze otwarte w USA według typu strategii inwestycyjnej Źródło: ICI

Fundusze otwarte USA – struktura 2014 Źródło: ICI

Fundusze inwestycyjne w Unii Europejskiej – podstawy prawne Dyrektywa UCITS (undertakings for collective investments in transferable securities) nr 85/611/EEC z Nowelizacje UCITS ◦ Dyrektywa nr 2001/107/EC (Management Directive) ◦ Dyrektywa nr 2001/108/EC (Product Directive) Dyrektywy UCITS regulują jedynie jednolite zasady tworzenia i funkcjonowania funduszy typu otwartego tj. takich który zbywają i odkupują tytuły uczestnictwa na każde żądanie ich właścicieli. Brak analogicznych regulacji unijnych dla funduszy typu zamkniętego

Zakres podmiotowy dyrektywy UCITS Dyrektywa stosuje się do podmiotów mających siedzibę na terytorium jednego z państw członkowskich, które spełniają jednocześnie dwa następujące warunki: 1) Wyłącznym przedmiotem ich działalności jest inwestowanie na rachunek uczestników zebranych publicznie środków w przenaszalne papiery wartościowe dobrane według zasady rozproszenia ryzyka inwestycyjnego (risk speading), 2) Wyemitowane przez nie tytuły uczestnictwa są zbywane i odkupywane na każde żądanie uczestnika funduszu, czyli osoby, której przysługują. Warunkiem rozpoczęcia działalności (czyli zaoferowania tytułów uczestnictwa funduszu) jest uzyskanie zezwolenia właściwych organów państwa, w którym znajduje się siedziba funduszu. Aby zezwolenie to miało charakter jednolitego paszportu, powinno dotyczyć co najmniej: akceptacji statutu (regulaminu) funduszu, wyboru depozytariusza oraz – jeśli fundusz ma być zarządzany przez spółkę zarządzającą, zgody na zarządzanie przez ten podmiot aktywami funduszu.

Formy organizacji funduszy dopuszczane przez UCITS Fundusze kontraktowe (common funds) – fundusze tworzone na podstawie przepisów prawa cywilnego, oparte na zasadzie współwłasności. Uczestnicy funduszu, jako współwłaściciele masy majątkowej zawierają umowę z doradcą inwestycyjnym o zarządzanie powierzonym majątkiem, Fundusze powiernicze (unit trusts) – fundusze tworzone na podstawie umów powiernictwa, których istotą jest przekazanie przez każdego z uczestników środków do zarządzania wyspecjalizowanemu podmiotowi, Spółki prawa handlowego (investment companies) – fundusze, w których uczestnik jest zarówno inwestorem, jak i akcjonariuszem funduszu. Najczęściej są to spółki o zmiennym kapitale zakładowym, równym wartości aktywów netto wypłaconych przez uczestników, które charakteryzuje uprawnienie do pozbawionego ograniczeń umarzania własnych udziałów (przykładem są francuskie fundusze SICAV – societe d’investissement à capital variable)

Formy prawne instytucji wspólnego inwestowania w krajach Unii Europejskiej PaństwoForma prawnaPodmiot zarządzający Podmiot nadzorujący Austriafundusz kontraktowyspółka zarządzającadepozytariusz Belgiaspółka prawa handlowego (SICAV) lub fundusz kontraktowy (FCP) zarząd spółki prawa handlowego lub spółka zarządzająca zarząd spółki prawa handlowego lub spółki zarządzającej albo depozytariusz Czechyspółka prawa handlowego lub fundusz powierniczy spółka zarządzającadepozytariusz Daniafundusz kontraktowyzarząd funduszu lub spółka zarządzająca zarząd funduszu inwestycyjnego Finlandiafundusz kontraktowyspółka zarządzającazarząd spółki zarządzającej lub depozytariusz Francjaspółka prawa handlowego (SICAV/SICAF) lub fundusz kontraktowy spółka zarządzającaZarząd spółki prawa handlowego lub depozytariusz Grecjaspółka prawa handlowego lub fundusz kontraktowy spółka zarządzająca--- Hiszpaniaspółka prawa handlowego lub fundusz kontraktowy zarząd spółki prawa handlowego lub spółka zarządzająca zarząd spółki prawa handlowego Holandiaspółka prawa handlowego lub fundusz powierniczy zarząd funduszu lub spółka zarządzająca zarząd funduszu lub spółki zarządzającej

Formy prawne instytucji wspólnego inwestowania w krajach Unii Europejskiej Irlandiaspółka prawa handlowego lub fundusz powierniczy zarząd spółki prawa handlowego lub spółka zarządzająca depozytariusz (custodian) lub bank powiernik Luksemburgspółka prawa handlowego (SICAV) lub fundusz kontraktowy (FCP) zarząd spółki prawa handlowego lub spółka zarządzająca zarząd spółki prawa handlowego lub spółki zarządzającej albo depozytariusz Niemcyfundusz kontraktowyspółka zarządzającadepozytariusz Polskahybryda funduszu kontraktowego i spółki prawa handlowego spółka zarządzającadepozytariusz Portugaliafundusz kontraktowyspółka zarządzającadepozytariusz Szwecjafundusz kontraktowyspółka zarządzająca Słowacjafundusz kontraktowyspółka zarządzająca(centralny) depozytariusz Węgryfundusz kontraktowyzarządzający funduszembank powiernik Włochyspółka prawa handlowego lub fundusz kontraktowy spółka zarządzającadepozytariusz Wielka Brytaniaspółka prawa handlowego lub fundusz powierniczy (trust) zarząd spółki prawa handlowego lub spółka zarządzająca zarząd spółki prawa handlowego lub bank powiernik (trustee) albo depozytariusz

Warunki podejmowania działalności przez spółki zarządzające Uzyskanie zezwolenia organu państwa macierzystego. Zezwolenie to na zasadzie jednolitego paszportu jest honorowane we wszystkich krajach członkowskich Ograniczenie przedmiotu działalności wyłącznie do zarządzania funduszami instytucji wspólnego inwestowania (w tym również funduszami non-UCITS), oraz ewentualnie innych rodzajów działalności dopuszczonych przepisami krajowymi, takich jak: ◦ Zarządzanie portfelami papierów wartościowych na zlecenie, w tym portfelami funduszy emerytalnych i klientów indywidualnych, ◦ Świadczenie usług doradztwa inwestycyjnego, ◦ Przechowywanie dokumentacji związanej z instytucjami wspólnego inwestowania i administrowanie nią. Wymogi kapitałowe ◦ Minimalny kapitał zakładowy – EUR, a dla spółki zarządzającej portfelami o wartości powyżej EUR – EUR + 0,02% nadwyżki ponad EUR (wymagany kapitał obliczony w ten sposób nie może przekraczać EUR); alternatywnie dopuszczalne jest złożenie gwarancji bankowej na kwotę minimum połowy z 0,02% nadwyżki ponad tę kwotę, ◦ Kapitał zakładowy spółki zarządzającej nie może być niższy niż ¼ kosztów stałych spółki z poprzedniego roku obrotowego Zasada two-man management – obowiązek posiadania właściwych kwalifikacji i odpowiedniej wiedzy przez co najmniej dwie osoby mające decydujący wpływ na funkcjonowanie spółki zarządzającej Informacje o podmiotach powiązanych i inwestorach posiadających kwalifikowane pakiety akcji Wdrożenie reguł ostrożnościowych (prudential rules): ◦ Procedury administracyjne i księgowe ◦ Zabezpieczenia dotyczące elektronicznego przetwarzania danych ◦ Procedury wewnętrzne dotyczące zawierania transakcji przez pracowników spółki zarządzającej

Formy prowadzenia działalności na terenie państwa członkowskiego 1. Przez oddział otwarty na terenie państwa członkowskiego 2. Na zasadzie swobody świadczenia usług – bez konieczności otwierania przedstawicielstwa w kraju docelowym

Obowiązki depozytariusza Aktywa każdego funduszu UCITS muszą być przechowywane przez niezależnego depozytariusza. Obowiązki depozytariusza to: Zapewnienie, że sprzedaż, emisja, wykup i umorzenie jednostek uczestnictwa jest dokonywane zgodnie z przepisami prawa i regulaminem funduszu, Zagwarantowanie, że wartość jednostek jest wyliczana zgodnie z przepisami prawa i regulaminem funduszu, Wypełnianie poleceń spółki zarządzającej, o ile nie są sprzeczne z przepisami prawa i regulaminem Zagwarantowanie, że wynagrodzenie za transakcje obejmujące aktywa funduszu jest wypłacane w zwyczajowo przyjętych limitach czasowych Zapewnienie, według możliwości i w granicach posiadanych uprawnień, że przychody funduszu są wykazywane zgodnie z odpowiednimi przepisami prawa i zasadami wskazanymi w regulaminie (statucie) funduszu.

Polityka inwestycyjna funduszy UCITS Fundusze UCITS mogą lokować aktywa w: 1. Zbywalne papiery wartościowe i instrumenty rynku pieniężnego: Dopuszczone lub stanowiące przedmiot obrotu na rynku regulowanym w rozumieniu przepisów unijnych, Będące przedmiotem obrotu na innym rynku regulowanym w państwie członkowskim, który funkcjonuje regularnie i jest dostępny dla ogółu uczestników, Dopuszczone do notowań na giełdzie papierów wartościowych w kraju nie będącym członkiem Unii albo stanowiące przedmiot obrotu na innym rynku regulowanym w takim państwie, który działa regularnie i jest uznawany oraz zapewnia publiczny dostęp, pod warunkiem, że na takie lokaty wyraził zgodę organ nadzoru albo są one dopuszczone przez prawo wewnętrzne danego państwa, w tym statuty instytucji zbiorowego inwestowania

Polityka inwestycyjna funduszy UCITS 2. Jednostki uczestnictwa instytucji zbiorowego inwestowania, którym wydano pozwolenie na działalność, pod warunkiem, że: Przedsięwzięcia takie podlegają nadzorowi, który jest równoważny nadzorowi zgodnemu z UCITS, Poziom ochrony właścicieli tych jednostek uczestnictwa jest co najmniej równy poziomowi ochrony uczestników instytucji zbiorowego inwestowania zdefiniowanych w dyrektywie UCITS, Instytucja taka jest zobowiązana do składania półrocznych i rocznych raportów, które pozwalają ocenić aktywa i pasywa, przychód oraz działalność w okresie sprawozdawczym, Nie więcej niż 10% aktywów takiej instytucji wspólnego inwestowania może być zainwestowane w jednostki uczestnictwa instytucji wspólnego inwestowania

Polityka inwestycyjna funduszy UCITS 3. Depozyty w instytucjach kredytowych, które charakteryzują się płatnością na każde żądanie, możliwością zerwania depozytu przed upływem okresu, na jaki został zawarty, o ile okres ten jest krótszy niż jeden rok, pod warunkiem że instytucja kredytowa ma swoją siedzibę w państwie członkowskim albo poza Unią, ale podlega co najmniej takiemu samemu nadzorowi

Polityka inwestycyjna funduszy UCITS 4. Derywaty, włączając w to derywaty z rozliczeniem wyłącznie pieniężnym, będące przedmiotem obrotu na rynku regulowanym lub derywaty będące przedmiotem obrotu na rynku OTC i spełniające poniższe warunki: Instrument bazowy należy do instrumentów finansowych wymienionych powyżej lub jest to indeks, stopa procentowa, kurs walutowy, w które instytucje zbiorowego inwestowania mogą lokować zgodnie z ich statutami lub regulaminami, Stroną derywatów OTC jest instytucja objęta nadzorem instytucji zaakceptowanej przez odpowiedni organ nadzoru instytucji wspólnego inwestowania, Derywaty OTC są przedmiotem wiarygodnej i weryfikowalnej codziennej wyceny i mogą być sprzedane, zlikwidowane lub zamknięte za pomocą transakcji offset w każdym czasie po godziwej cenie z inicjatywy funduszu.

Polityka inwestycyjna funduszy UCITS 5. Instrumenty rynku pieniężnego inne niż te, które są przedmiotem obrotu na rynku regulowanym, o ile emisja lub emitent tych instrumentów podlegają regulacjom mającym na celu ochronę inwestorów i oszczędności, pod warunkiem że są one: emitowane lub gwarantowane przez centralne, regionalne lub lokalne władze albo bank centralny państwa członkowskiego, Unię Europejską, Europejski Bank Centralny, Europejski Bank Inwestycyjny, przez państwo będące częścią państwa federacyjnego, albo przez międzynarodową instytucję której członkiem jest co najmniej jedno z państw członkowskich Emitowane przez podmiot, którego papiery wartościowe są notowane na rynku regulowanym, Emitowane lub gwarantowane przez podmiot podlegający nadzorowi, według kryteriów określonych w prawie wspólnotowym, Emitowane przez inne podmioty należące do kategorii zaakceptowanych przez organy nadzoru, o ile inwestycje w takie instrumenty są przedmiotem nadzoru z punktu widzenia ochrony interesów inwestorów i zapewniają nie niższy poziom jej niż określony w wypadku instrumentów wymienionych wyżej i o ile emitentem jest przedsiębiorstwo, którego kapitały wynoszą co najmniej równowartość EUR i które podlega obowiązkowi Dyrektywy 78/660/EEC (o rocznych sprawozdaniach finansowych)

Limity inwestycyjne Ogólna zasada: zakaz inwestowania w jeden rodzaj papierów wartościowych więcej niż 5% aktywów danego funduszu, przy znacznej swobodzie dostosowania tego limitu do wewnętrznych, krajowych katalogów papierów wartościowych: W przypadku zbywalnych papierów wartościowych i instrumentów rynku pieniężnego limit może być podniesiony do 10%, jednak łączna wartość takich lokat nie może przekraczać 40% wartości aktywów danego funduszu, Limit 5% może być podniesiony nawet do 35% aktywów, gdy przedmiotem są inwestycje w dłużne papiery wartościowe emitowane lub gwarantowane przez państwo, Limit 5% może być podniesiony do 25% aktywów, gdy przedmiotem lokat są dłużne papiery wartościowe podlegające specjalnym regulacjom dotyczącym zabezpieczenia interesów ich posiadaczy (np. listy zastawne) Nowy limit (wprowadzony przez UCITS III) – maksymalnie 20% aktywów danego funduszu może być zainwestowane w papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego, depozyty i ekspozycję związaną z derywatami OTC jednego podmiotu. (Przedsiębiorstwa należące do tej samej grupy kapitałowej i zobowiązane do składania skonsolidowanego sprawozdania finansowego są traktowane jak jeden podmiot)

Obowiązki dotyczące informacji udostępnianych inwestorom Publikowanie przynajmniej raz w miesiącu wartości aktywów netto przypadającej na jeden tytuł uczestnictwa, Regularna aktualizacja i udostępnianie sprawozdania finansowego i prospektu informacyjnego, który zawiera podstawowe informacje o samej instytucji wspólnego inwestowania, prowadzonej przez nią polityce inwestycyjnej oraz dane dotyczące innych podmiotów obsługujących fundusz (firmy zarządzającej, depozytariusza, agenta transferowego i audytora).

UCITS IV Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/65/EW z dnia 13 lipca 2009 roku w sprawie koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (UCITS). Akty wykonawcze Rozporządzenie Komisji (UE) nr 583/2010 z dn. 1 lipca 2010 roku w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/65-WE w zakresie kluczowych informacji dla inwestorów i warunków, które trzeba spełnić w przypadku dostarczania kluczowych informacji dla inwestorów albo prospektu emisyjnego na trwałym nośniku innym niż papier lub za pośrednictwem strony internetowej. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 584/2010 z dn. 1 lipca 2010 roku. w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/65/WE w zakresie formatu i treści standardowego powiadomienia w formie pisemnej a także zaświadczenia dotyczącego UCITS, wykorzystania łączności elektronicznej przez właściwe organy do celów powiadamiania oraz w zakresie procedur dotyczących kontroli na miejscu i dochodzeń oraz wymiany informacji między właściwymi organami. Dyrektywa Komisji 2010/44/UE z dn. 1 lipca 2010 roku w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/65/WE w zakresie niektórych przepisów i procedury powiadomienia. Dyrektywa Komisji 2010/43/UE z dn. 1 lipca 2010 roku w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/65/WE w zakresie wymogów organizacyjnych, konfliktów interesów, prowadzenia działalności, zarządzania ryzykiem i treści umowy miedzy depozytariuszem a spółką zarządzającą.

Najważniejsze nowości UCITS IV Wprowadzenie paszportu dla spółek zarządzających (MCP, od ang. Management Company Passport), na bazie ściślejszej współpracy europejskich regulatorów rynków funduszy, przy czym spółka zarządzająca może być rejestrowana w innym kraju, niż zarządzany przez nią fundusz; Udoskonalenie metod współpracy między europejskimi regulatorami rynku papierów wartościowych, w tym możliwość przejmowania śledztw w innym kraju, będącym miejscem działania nadzorowanego funduszu; Regulator rynku (u nas KNF) będzie miał obowiązek przesyłania informacji o rodzimych funduszach, do innych regulatorów UE, przez co nastąpi skrócenie do 10 dni procesu notyfikacji produktów (paszport produktowy); Łatwiejsze będzie łączenie funduszy UCITS rejestrowanych w różnych krajach UE, w tym możliwość przejmowania funduszy w drodze transferu NAV do funduszu istniejącego lub nowozakładanego, w dowolnym kraju UE; W kraju inwestora, fundusz feeder (powiązany) lokuje większość aktywów w fundusz master (podstawowy), który może być zarejestrowany w innym kraju. KII (Key Investor Information) – Kluczowe Informacje dla Inwestorów. Informacje dedykowane inwestorom indywidualnym i przetłumaczone na języki lokalne, w miejsce dotychczas stosowanego skróconego prospektu. W tym dokumencie, Spółki zarządzające muszą pokazać profil ryzyka funduszu w najbardziej prosty i przejrzysty sposób, czytelny dla przeciętnego inwestora indywidualnego. Cel ten należy osiągnąć, poprzez: prezentację wyników historycznych (najlepiej stosownych diagramów, odnoszących się do typowych okresów inwestowania), wyznaczenie relacji dochodu względem ryzyka oraz wyciągu z polityki inwestycyjnej.

Zawartość KII Cele i polityka inwestycyjna funduszu Profil ryzyko / stopa zwrotu – wskaźnik syntetyczny (SRRI) (skala 7 stopniowa) Opłaty ◦ Opłaty na wejściu/wyjściu ◦ Opłaty roczne (ongoing charges) ◦ Opłaty za wynik (performance fee) Prezentacja wyników historycznych (10 lat) Informacje praktyczne

Wskaźnik SRRI Wskaźnik SRRI opiera się technicznie o odchylenie standardowe z kolejnych tygodniowych (lub miesięcznych, jeżeli tygodniowe nie są dostępne) stóp zwrotu funduszu w okresie ostatnich 5 lat. Wynik ekstrapolowany jest na roczną zmienność.

Fundusze inwestycyjne w Europie Źródło: EFAMA

Wartość aktywów funduszy inwestycyjnych w Europie (mld eur)

Struktura rynku funduszy inwestycyjnych w Europie Źródło: EFAMA

Cechy szczególne europejskiego rynku funduszy inwestycyjnych Z wyjątkiem rynku funduszy akcji, każdy rynek instytucji UCITS i non-UCITS jest wyraźnie zdominowany przez jedno państwo, rynek funduszy obligacji przez Luksemburg, rynek funduszy rynku pieniężnego i funduszy zrównoważonych przez Francję, a rynek funduszy nieruchomości i funduszy specjalistycznych przez Niemcy. Francja ma silną pozycję na wszystkich rynkach funduszy UCITS, zwłaszcza na rynku funduszy rynku pieniężnego i funduszy zrównoważonych. Główną przyczyną utrzymania dominującej pozycji na rynku funduszy krótkoterminowych papierów dłużnych jest oferowanie od roku 2003 dynamicznych funduszy rynku pieniężnego, wykorzystujących alternatywne techniki inwestowania, które poprawiają wyniki inwestycyjne. Niemcy mają niski udział w rynku funduszy UCITS, ale najwyższy – za sprawą funduszy nieruchomości i funduszy specjalistycznych – na rynku funduszy non-UCITS. Jednak w ostatnich kilku latach udział Niemiec w rynku funduszy specjalistycznych systematycznie maleje, głównie za sprawą szybkiego wzrostu aktywów takich funduszy w Luksemburgu i Włoszech.

Cechy szczególne europejskiego rynku funduszy inwestycyjnych - 2 Francja ma silną pozycję na wszystkich rynkach funduszy UCITS, zwłaszcza na rynku funduszy rynku pieniężnego i funduszy zrównoważonych. Główną przyczyną utrzymania dominującej pozycji na rynku funduszy krótkoterminowych papierów dłużnych jest oferowanie od roku 2003 dynamicznych funduszy rynku pieniężnego, wykorzystujących alternatywne techniki inwestowania, które poprawiają wyniki inwestycyjne. Niemcy mają niski udział w rynku funduszy UCITS, ale najwyższy – za sprawą funduszy nieruchomości i funduszy specjalistycznych – na rynku funduszy non-UCITS. Jednak w ostatnich 3 latach udział Niemiec w rynku funduszy specjalistycznych systematycznie maleje, głównie za sprawą szybkiego wzrostu aktywów takich funduszy w Luksemburgu i Włoszech.