DYLEMATY POLSKIEGO RYNKU PRACY Warszawa, 28 marca 2007r. Dr Michał Boni

2 WYBRANE CECHY POLSKIEGO RYNKU PRACY stopa bezrobocia: 13 – 15% (UE – 7,8%) wskaźnik zatrudnienie: 54% (UE – 64%) bezrobocie młodych: 27/28% (UE – 16%) zatrudnienie 55+ (do wieku emerytalnego) – 28% (cel SL – 50%) średni wiek wyjścia z rynku pracy – 58 lat zatrudnienie niepełnosprawnych – 14,5% (ok. 36 – 40% UE) stopa bezrobocia długotrwałego – 10,8% (UE – 4,2%) uczestnictwo w edukacji dorosłych – 5/6% (UE – 11,5%)

3 WYZWANIA I PROBLEMY migracja (czasowa, zarobkowa, młoda), ale odsłania słabości rynku pracy wynagrodzenia/produktywność/wysokie pozapłacowe koszty pracy – klin podatkowy dopasowanie podaży i popytu (deficyt rąk do pracy w niektórych sektorach) dopasowanie: edukacja a rynek pracy konkurencyjność/adaptacyjność/elastyczność modernizacja gospodarki nierówności regionalne

4 NOWE CECHY MIGRACJI nowe kierunki (Niemcy, USA + Wlk. Brytania, Irlandia, Włochy) nowe źródła (geografia) – wielkomiejskie wyjazdy dominacja młodych (80% do 30/35 roku życia) wyjazdy czasowe (70% poniżej 12 miesięcy) wzrost wyjazdów osób z wykształceniem wyższym (Niemcy – 11%; Wielka Brytania – 30/35%) wzrost dochodów rodzin (2005 – 12 mld zł)

5 ZAGROŻENIA strategia cyrkulacji – „praca tam”/”wydawanie tu” DEZAKTYWIZACJA? fikcyjne bezrobocie (rejestracja w celu dostępu do ochrony zdrowia) „przejściowość” pozycji na rynku pracy (ani osiedlenie, ani powrót) wyjazdy osób pracujących – deficyt specjalistów: silny popyt/wzrost gospodarczy niesprawność rynku pracy (APRP, krajowe pośrednictwo) niezatrudnialność części zasobów presja płacowa (skala – produktywności?) ubytek wykształconych w rejonach zagrożenia deprecjacja kapitału ludzkiego (wykształcenie a praca poniżej kwalifikacji – utrata prestiżu niewidoczna we własnym środowisku) przyszły drenaż inżynierów (i służb medycznych?)

6 KORZYŚCI strategie indywidualne – orientacja na poprawę ekonomiczną i jakości życia (motor rozwoju) wzrost doceniania kapitału ludzkiego w firmach w Polsce (inwestycje w edukację i rozwój, gratyfikacje płacowe i kafeteryjne) wzrost kwalifikacji, kompetencji i kultury pracy rozwój modelu równowagi: praca – życie (odpoczynek, przyjemności, konsumpcja – inny styl życia) przyszły rozwój przemysłów kultury czasu wolnego wzrost indywidualnych inwestycji w rozwój kompetencji (języki, informatyka) nowy model startu życiowego (z kapitałem wyjściowym) relatywna poprawa sytuacji na najtrudniejszych regionalnych rynkach pracy (?)

7 POLSKA JEST KONKURENCYJNA PŁACOWO

8

9 SPRAWNOŚĆ RYNKU PRACY dopasowanie popytu i podaży: system informacji zawodowej i doradztwa karierowego dostępny dla wszystkich warunki dla mobilności przestrzennej (osadnictwo i rynek mieszkaniowy) warunki dla uczenia się przez całe życie migracja pod kontrolą pośrednictwo pracy (europejskie, krajowe, e- pośrednictwo) jako usługa powszechna elastyczność płacowa (satysfakcja, selekcja, wydajność, koszty pracy a pozapłacowe koszty pracy– klin podatkowy) efektywność APRP efektywność netto aktywizacji kontraktowanie usług zatrudnieniowych

10 CO TO JEST EFEKTYWNOŚĆ? Realna efektywność wsparcia?  Jaka skuteczność oddziaływania?  Kto był aktywizowany?  Jaki koszt? % Efektywność netto (2) ??? 90 Wskaźnik rezultatu Ukończyło szkolenie Wskaźnik wpływu Efektywność brutto... znalazło zatrudnienie Efektywność netto (1)... dzięki programowi

11 ELASTYCZNOŚĆ RYNKU PRACY – WARUNKIEM MOBILNOŚCI I ADAPTACYJNOŚCI swoboda stosowania różnorodności form zatrudnienia: rozwój samozatrudnienia elastyczna, nie przeregulowana telepraca reorientacja funkcji part-time job (godzenie funkcji domowych i zawodowych) rozwój pracy czasowej (sezonowość) bez zagrożeń dualizmem rynku pracy (trwała rotacyjność) nie ograniczać pracy na czas określony swoboda organizacji i czasu pracy: wydłużenie okresu rozliczeniowego czasu pracy (1 rok) indywidualne konta czasu pracy zasada opt/out elastyczność zaczynania i kończenia oraz zamiany wydłużonego czasu pracy na dni wolne i urlopy

12 ZATRUDNIENIE NA CZAS OKREŚLONY UE Źródło: European Commission, Employment in Europie 2006

13 PART TIME JOB Źródło: Working time and work-life balance: policy dilemma? European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions

14 PART TIME JOB (Polska) 1992 – 2006 – powolny trend malejący o (20%) pracujący na wsi: 52,5% pracujący na wsi, w małych gospodarstwach pd- wsch. Polski – 50% pracujący – do 55% niskie kwalifikacje, 32% związane z rolnictwem obszary gospodarki: rolnictwo, budownictwo (ok. 60%) powyżej 50 roku życia: 40%, poniżej 30 roku życia – 28%

15 WYZWANIA EDUKACYJNE (transfer edukacja – praca) absolwenci: wiedza, ograniczone kompetencje, niskie umiejętności praktyczne pracodawcy: potrzeba inwestycji w praktyczne umiejętności koszty transferowe: firmy APRP (ok. 50% - 1 mld rocznie) EFS (70% rocznie – 600/700mln) (transfer via bezrobocie) kto ma ponosić te koszty?

16 WYZWANIA EDUKACYJNE (niedopasowania: edukacja/rynek pracy) boom edukacyjny – 2 mln studentów (510 na mieszkańców – 6 miejsce w świecie) tylko 15 – 17% studiuje na kierunkach technicznych absolwenci informatyki (ok. 4% , a Ukraina – ) przewaga kobiet na studiach (K z wyższym wykształceniem o więcej) 50% studentów: zaoczni, wieczorowi ok. 50% studentów – poziom licencjatu niska odpowiedź na wyzwania GOW (sektory – nośniki GOW: nauka, przemysły wysokiej techniki, usługi społeczeństwa informacyjnego, usługi intensywne wiedzą, edukacja) słabość kompetencji cywilizacyjnych: (angielski, internet)

17 NAJWIĘKSZE OBSZARY POWSTAWANIA NOWYCH MIEJSC PRACY WyszczególnieniePrzyrost zatrudnienia w tys. osób W % całego przyrostu zatrudnienia - usługi komputerowe70028,1 - służba zdrowia62024,9 - gastronomia i bary34513,9 - doradztwo w zarządzaniu2208,4 - przemysły wysokiej techniki2007,7 - nauka i B+R1706,8 - hotele1606,4 - szkolnictwo dla dorosłych1506,0 - reklama i marketing1255,0 Dane za: prof. A Karpiński, Rynek pracy, ewolucja popytu na kwalifikacje, Warszawa 2006

18 PROJEKCJA ZATRUDNIENIA W 10 GRUPACH ZAWODÓW do roku 2013 i 2025 Sym- bol Nazwa c) 2025 b) = b) 2013=100 Struktura w % w tys xRazem a) ,9106,8100,0 w tym: 1Kierownicy, menadżerowie, parlamentarzyści ,0110,56,36,9 2Specjaliści ,0129,910,814,2 3Technicy i inny średni personel ,9118,913,015,5 4Pracownicy biurowi ,3107,67,98,6 51Pracownicy usług ,1118,63,94,6 52Sprzedawcy w handlu ,2110,77,28,0 6Rolnicy2.395 a) ,681,517,210,7 7Robotnicy przemysłu i rzemiosło ,094,516,615,5 8Operatorzy i monterzy maszyn ,4100,48,9 9Pracownicy przy pracach prostych ,887,47,76,5 a) po korekcie z tytułu rolnictwa, b) wariant wyższy, c) wariant średni Dane za: prof. A Karpiński, Rynek pracy, ewolucja popytu na kwalifikacje, Warszawa 2006

19 ZNAJOMOŚĆ J. ANGIELSKIEGO (%) First European Quality of Life Survey: Participation in civil Society, European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, Dublin 2006

20 DOSTĘP DO INTERNETU 2003 (%) First European Quality of Life Survey: Participation in civil Society, European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, Dublin 2006

21 PRZYROST MIEJSC PRACY NETTO ( ) - SEKTORY 30% K 70% M

22 PRZYROST MIEJSC PRACY NETTO ( ) - ZAWODY (+30K) (+410K) (+150K) (+30K) (+120K)

23 REGIONALNE RYNKI PRACY (2004 – 2006) LIDERZY WZROSTU ZATRUDNIENIA Mazowieckie Małopolskie Dolnośląskie Świętokrzyskie Podkarpackie (2/3 przyrostu miejsc pracy) LIDERZY WYJAZDÓW (hipoteza) Opolskie Podlaskie Pomorskie Śląskie Warmińsko-mazurskie Zachodniopomorskie

24 WNIOSKI migracja – stały element startu życiowego 20% młodych Polaków wzrost wynagrodzeń, ale poniżej produktywności i w warunkach zmniejszenia kosztów (pozapłacowych) pracy (klin) skala działania APRP i efektywność netto (pośrednictwo i doradztwo zawodowo – karierowe a sprawność rynku pracy) transfer: edukacja – rynek pracy (dopasowanie do gospodarki) elastyczność sojusznikiem rozwoju, a nie „klasowy” wróg związków zawodowych gospodarka: więcej wiedzy więcej usług inny rodzaj przewag konkurencyjnych rozwój metropolii/ale jak pomóc Polsce B?