POJĘCIE POMOCY PUBLICZNEJ

Prezentacja na temat: "POJĘCIE POMOCY PUBLICZNEJ"— Zapis prezentacji:

1 POJĘCIE POMOCY PUBLICZNEJ
dr inż. Arkadiusz Borowiec Wyższa Szkoła Bankowa Katedra Ekonomii

2 1. ISTOTA POMOCY PUBLICZNEJ
Najczęściej pod pojęciem pomocy publicznej rozumie się selektywne przysporzenie korzyści finansowych przedsiębiorcy, czemu musi odpowiadać jednocześnie powstanie obciążenia finansowego po stronie finansów publicznych. Obciążenie to może występować w postaci bądź wydatkowania środków na rzecz przedsiębiorcy, bądź pomniejszania należnych świadczeń z jego strony na rzecz finansów publicznych Główne cechy charakterystyczne pomocy publicznej to źródło finansowania oraz selektywność

3 Selektywność Cecha ta polega na przyznawaniu pomocy niektórym tylko przedsiębiorcom, co tworzy preferencyjne warunki dla jednych przedsiębiorstw kosztem innych i tym samym zniekształca zasady konkurowania na rynku. Selektywność może mieć swoje źródło w: Przynależności przedsiębiorcy do określonego sektora (selektywność sektorowa) Prowadzenia działalności na określonym terytorium (selektywność regionalna) Ze względu na realizację takich horyzontalnych celów jak: ratowanie i restrukturyzacja, badania i rozwój, zatrudnienie, rozwój MSP, ochrona środowiska, szkolenia (selektywność horyzontalna) Uprzywilejowanie ma charakter jedynie czasowy. Ma ono służyć uzdrowieniu sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa a nie sztucznemu podtrzymywaniu jego istnienia na rynku.

4 Selektywność Selektywny charakter pomocy publicznej wyłącza uznanie za taką pomoc ogólnych rozwiązań systemowych (obniżenie składek na ubezpieczenia społeczne, zmiany stóp procentowych, nieodpłatne dokształcanie) Beneficjentami pomocy publicznej są przedsiębiorstwa zarówno prywatne, jak i publiczne

5 Regulacje unijne Art. 87 TWE: „wszelka pomoc przyznawana przez państwo członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji przez sprzyjanie niektórym przedsiębiorcom lub produkcji niektórych towarów, jest nie do pogodzenia ze wspólnym rynkiem w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi” Ogólny zakaz udzielania pomocy publicznej nie ma charakteru bezwzględnego. Prawo wspólnotowe uznaje za dopuszczalną pomoc udzielaną w pewnych wyjątkowych okolicznościach, tworząc konstrukcję warunkowej dopuszczalności pomocy publicznej. Te wyjątkowe okoliczności mogą mieć charakter zwolnień automatycznych, jak i warunkowych

6 Regulacje unijne Zwolnieniami automatycznymi są: pomoc na wyrównywanie szkód spowodowanych przez klęski żywiołowe lub wyjątkowe okoliczności, pomoc natury socjalnej przyznana indywidualnym konsumentom, pomoc dla wschodnich landów niemieckich. Zwolnienia warunkowe to: Pomoc w promowaniu ekonomicznego rozwoju obszarów o niskim poziomie życia i dotkniętych wysokim bezrobociem Wspieranie projektu istotnego dla realizacji wspólnego, europejskiego interesu lub dla ograniczenia poważnych zakłóceń w gospodarce kraju członkowskiego Pomoc przeznaczona na rozwój wybranych dziedzin gospodarki lub obszarów niewpływających jednak negatywnie na warunki handlu w obrębie Wspólnoty Wspieranie kultury i zachowania dziedzictwa kulturowego, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej i konkurencji we Wspólnocie w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem. Katalog ten nie ma charakteru zamkniętego.

7 2. RODZAJE POMOCY PUBLICZNEJ
Pomoc regionalna – jest przyznawana podmiotom prowadzącym działalność na słabiej rozwiniętych obszarach Wspólnoty, w których poziom rozwoju gospodarczego jest niższy od średniej wspólnotowej Pomoc horyzontalna – jest to pomoc której dopuszczalność nie jest warunkowana funkcjonowaniem przedsiębiorstwa w określonym sektorze. Chodzi tutaj o wspieranie rozwoju gospodarczego kraju przez stworzenie korzystnych warunków do przeprowadzania zmian proefektywnościowych, podnoszenia stopnia innowacyjności i modernizacji przedsiębiorstw, rozwoju przedsiębiorczości, przeciwdziałania bezrobociu czy ochrony środowiska Pomoc sektorowa – jest adresowana wyłącznie do przedsiębiorstw działających w określonym sektorze szczególnie: górnictwa węgla kamiennego, stalowy, stoczniowy, samochodowy, włókien syntetycznych; również: rolny, rybołówstwa, transportowy

8 Pomoc regionalna Pomoc może być przyznana tylko wtedy, gdy beneficjent jeszcze przed rozpoczęciem prac nad realizacją projektu złożył wniosek o przyznanie pomocy publicznej o charakterze regionalnym, a organ odpowiedzialny za zarządzanie programem tej pomocy potwierdził następnie na piśmie, że projekt kwalifikuje się do pomocy, ponieważ spełnia jego kryteria. Podstawą udzielenia tej pomocy jest opracowanie przez państwo członkowskie mapy regionów, określających obszary na których można przyznawać pomoc regionalną Maksymalna wielkość tej pomocy (stosunek ekwiwalentu dotacji brutto do kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą) wynosi: 50%: woj. lubelskie, podkarpackie, warmińsko-mazurskie, podlaskie, świętokrzyskie, opolskie, małopolskie, lubuskie, łódzkie, kujawsko-pomorskie 40%: woj. pomorskie, zachodniopomorskie, dolnośląskie, wielkopolskie 30%: mazowieckie Pomoc regionalna zapewnia zrównoważony rozwój wszystkich regionów państw członkowskich, które charakteryzują się poziomem PKB per capita niższym niż 75% średniego poziomu.

9 Ważniejsze programy pomocowe związane z pomocą regionalną
Numer programu pomocowego Pełna nazwa programu pomocowego Podstawa prawna Podmioty udzielające pomocy Status programu Data wygaśnięcia XR18/2007 Program pomocowy w zakresie regionalnej pomocy publicznej na niektóre inwestycje w ochronie środowiska Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 grudnia 2006r. w sprawie ustanowienia programu pomocowego w zakresie regionalnej pomocy publicznej na niektóre inwestycje w ochronie środowiska Fundusze ochrony środowiska Wyłączenia regionalne XR98/2007 Program pomocy regionalnej udzielanej przedsiębiorcom prowadzącym działalność gospodarczą w specjalnych strefach ekonomicznych na podstawie zezwolenia wydanego po r. Ustawa z dnia r. o specjalnych strefach ekonomicznych Urzędy skarbowe XR173/2007 Wsparcie nowej inwestycji z Funduszu Strefowego Ustawa z dnia o zmianie ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych i niektórych ustaw Minister gospodarki XR185/2007 Rozporządzenie Rady Ministrów z w sprawie udzielania przez gminy zwolnień od podatku od nieruchomości stanowiących regionalną pomoc inwestycyjną art. 20d ust.1 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych Wójt, burmistrz (prezydent miasta)

10 Pomoc horyzontalna Beneficjentem takiej pomocy może być każdy przedsiębiorca, którego wsparcie środkami publicznymi jest uzasadnione potrzebą realizacji przez państwo określonych długookresowych celów gospodarczych. Pomoc ta udzielana jest na badania i rozwój oraz innowacje, na ochronę środowiska, dla MSP, na zatrudnienie i szkolenia.

11 Pomoc horyzontalna dla MSP
Pomoc ta ma na celu pobudzenie aktywności gospodarczej MSP, podniesienie ich konkurencyjności i zdolności do funkcjonowania na Jednolitym Rynku Wewnętrznym Pomoc może być przeznaczona przede wszystkim na inwestycje w aktywa materialne (budynki, maszyny, urządzenia i grunty), aktywa niematerialne i prawne (transfer technologii, licencji) oraz współfinansowanie doradztwa i udziału w targach i wystawach Wymienione obszary zostały poszerzone o możliwość otrzymania pomocy na badania i rozwój. Może być ona przeznaczona na 3 rodzaje badań: fundamentalne (podstawowe), przemysłowe oraz dotyczące rozwoju przedkonkurencyjnego

12 Pomoc horyzontalna dla MSP
Badania podstawowe są to badania mające na celu rozszerzenie ogólnej wiedzy technicznej i naukowej, które nie są związane bezpośrednio z konkretnymi celami przemysłowymi czy handlowymi. Nie chodzi tutaj o badania, które bezpośrednio mogą mieć zastosowanie na rynku i które mogą być wykorzystane przez przedsiębiorstwo w walce konkurencyjnej (do 100%) Badania przemysłowe to prace badawcze planowane mające na celu zdobycie nowej wiedzy, która może być wykorzystana później do rozwoju lub podnoszenia jakości nowych produktów, usług, procesów produkcyjnych konkretnego przedsiębiorstwa (do 60%) Badania związane z rozwojem przedkonkurencyjnym dotyczą przekształcenia rezultatów badań przemysłowych w plan, organizację lub projekt nowych, zmienionych lub udoskonalonych produktów, usług, procesów. Są to badania nastawione na praktyczne wykorzystanie badań przemysłowych w efekcie uzyskania technologii, produktu czy usługi, które będą bezpośrednio wykorzystane na rynku lub sprzedane (do 35%)

13 Pomoc horyzontalna na szkolenia
Może być przyznawana przedsiębiorstwom niezależnie od wielkości. Może być ona wykorzystywana w zakresie realizowania dwóch rodzajów szkoleń: ogólnych i szczególnych. Szkolenia ogólne są to szkolenia obejmujące dokształcanie, które w niewielkim stopniu bądź wcale nie przydadzą się pracownikowi na jego dotychczasowym stanowisku. Zapewnią mu jednak kwalifikacje, które będzie mógł wykorzystać w innych przedsiębiorstwach lub w innych obszarach aktywności zawodowej (50% - duże firmy, 70% - MSP) Szkolenia szczególne to szkolenia prowadzone na potrzeby konkretnego przedsiębiorstwa (25% - duże firmy, 35% - MSP)

14 Pomoc sektorowa Kryterium przyznania takiej pomocy jest przynależność beneficjenta do danego sektora. Pomoc ta ma na celu głównie wsparcie procesów restrukturyzacyjnych podmiotów gospodarczych podyktowanych zarówno czynnikami wewnętrznymi jak i zewnętrznymi. Każda pomoc w sektorze wrażliwym musi mieć charakter doraźny i wyjątkowy. Pomoc ta jest najmniej preferowanym rodzajem pomocy i wykazuje tendencję spadkową. W Polsce wsparcie od 2004r. skierowane jest tylko do dwóch sektorów gospodarki: górnictwa węgla kamiennego i przemysłu stoczniowego

15 3. FORMY POMOCY PUBLICZNEJ
W literaturze spotyka się podział na pomoc pozytywną, polegającą na dokonaniu względem danego przedsiębiorcy określonych przysporzeń majątkowych oraz negatywną, oznaczającą całkowite lub częściowe zwolnienie beneficjenta pomocy z ciążących na nim zobowiązań. Do najbardziej typowych form pomocy pozytywnej można zaliczyć dotacje, kredyty i pożyczki, a także poręczenia i gwarancje publiczne oraz dopłaty do kapitału zakładowego i zamówienia publiczne Formami pomocy zmniejszającymi wpływy do budżetu są preferencje podatkowe i obniżenie wpłat z tytułu należności na ubezpieczenie społeczne

16 Dotacje są formą pomocy powszechnie uważaną za najbardziej przejrzystą i dlatego szczególnie preferowaną w UE. Mogą mieć one postać dotacji pieniężnych i rzeczowych, podmiotowych i przedmiotowych. Są one bezpośrednimi wydatkami z budżetu państwa, władz regionalnych lub lokalnych na rzecz konkretnych podmiotów gospodarczych Kredyty i pożyczki są traktowane jako pomoc ze strony państwa, gdy są przyznawane na preferencyjnych warunkach finansowania. Te warunki mogą być korzystniejsze z racji bądź obniżenia oprocentowania lub innych kwot dotyczących kredytu albo też mogą być korzystniejsze przez zmniejszenie wymagań związanych z koniecznym zabezpieczeniem kredytu w porównaniu z ogólnymi warunkami rynku Udzielanie poręczeń i gwarancji państwowych ma na celu zwiększenie wiarygodności samego beneficjenta tej pomocy publicznej w oczach kredytodawcy przez zmniejszenie ryzyka niewykonania przez niego zobowiązania i zabezpieczenie spłaty długów przez państwo

17 Dopłaty do kapitału zakładowego występują wówczas kiedy dokapitalizowanie przedsiębiorcy następuje na warunkach korzystniejszych niż oferowane na rynku. Dotyczy to takiej sytuacji, kiedy nie można oczekiwać w dłuższym okresie normalnego, satysfakcjonującego zwrotu z zainwestowanego kapitału Zamówienia państwowe są uznawane za pomoc publiczną gdy są realizowane po cenie wyższej od rynkowej. Stanowią one także pomoc w sytuacji, kiedy następuje określenie w kontrakcie dostawcy, który na normalnych warunkach nie zostałby wybrany przez firmę realizującą kontrakt

18 4. POMOC PUBLICZNA A PROGRAMY OPERACYJNE
W związku z realizacją projektów finansowanych środkami programów operacyjnych pomoc publiczna może występować na 3 różnych poziomach: Dofinansowanie projektu środkami programu operacyjnego Posiadanie i dysponowanie przez beneficjenta produktami nabytymi w ramach realizacji projektu dofinansowanego środkami programu operacyjnego Wykorzystanie majątku wytworzonego lub nabytego w ramach projektu finansowanego środkami programu operacyjnego w celu dostarczenia określonych świadczeń innym podmiotom

19 Obecnie w Polsce obowiązują następujące programy operacyjne:
Program Infrastruktura i Środowisko Cel: poprawa atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów przez rozwój infrastruktury technicznej przy jednoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska oraz rozwijaniu spójności terytorialnej Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Cel: wspieranie szeroko rozumianej innowacyjności Program Operacyjny Kapitał Ludzki Cel: koncentracja na obszarach zatrudnienia, edukacji, integracji społecznej, rozwoju potencjału adaptacyjnego pracowników i przedsiębiorstw, budowie skutecznej administracji publicznej Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej Cel: przyspieszenie tempa rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju Regionalne Programy Operacyjne

20 5. ZASADY UDZIELANIA POMOCY
W prawie wspólnotowym obowiązują 4 główne zasady pomocy publicznej: Przejrzystości – pomoc musi być tak udzielana by można ją było skutecznie nadzorować Proporcjonalności – wielkość pomocy publicznej, czas jej trwania i zakres powinny być proporcjonalne do rangi problemu, jaki ma być przez tą pomoc rozwiązany Spójności – dąży do likwidacji nierówności w rozwoju między poszczególnymi krajami Wspólnoty Subsydiarności – organy wspólnotowe mogą podejmować odpowiednie działania tylko wtedy, kiedy działania organów państw członkowskich okażą się nieskuteczne

21 6. PROCEDURA PRZYZNAWANIA POMOCY PUBLICZNEJ
Państwo członkowskie Zgłoszenie zamiaru udzielenia pomocy Komisja Europejska Wstępne postępowanie badawcze i kontrola zgłoszenia Decyzja Notyfikowany środek nie jest pomocą publiczną Środek jest pomocą publiczną zgodną ze wspólnym rynkiem i prawem unijnym (decyzja o niewnoszeniu zastrzeżeń) Zachodzą wątpliwości co do zgodności ze wspólnym rynkiem i prawem unijnym (decyzja o wszczęciu formalnej procedury dochodzenia) Umorzenie postepowania Pomoc może być wdrożona w życie Właściwe postępowanie wyjaśniające Decyzja Środek pomocowy nie stanowi pomocy publicznej Środek jest zgodny ze wspólnym rynkiem (decyzja pozytywna) Środek jest niezgodny ze wspólnym rynkiem i prawem unijnym (decyzja negatywna) Środek jest możliwy do zaakceptowania po spełnieniu pewnych warunków (decyzja pozytywna warunkowa) Brak zgody na wprowadzenie środka w życie Zgoda na wdrożenie środka w życie