Problem samobójstw w wybranych zaburzeniach psychicznych u dorosłych Katarzyna Jakuszkowiak – Wojten Gdański Uniwersytet Medyczny

Agenda epidemiologia samobójstwo jako zjawisko wielowymiarowe ryzyko samobójstwa w poszczególnych zaburzeniach psychicznych mity dotyczące samobójstwa postępowanie z chorym zgłaszającym myśli samobójcze profilaktyka

Liczba zamachów samobójczych zakończonych zgonem w Polsce

Główne przyczyny zgonów   Wiek [lata] 10-14 15-24 25-34 35-44 45-54 55-64 1 Uraz Neo 2 Zabójstwo SAMOBÓJSTWO CVD 3 Choroby układu oddechowego 4 Choroby wątroby Cukrzyca 5 Incydenty naczyniowe 6 7 8 US National Center for Health Statistics

Definicja autorstwa prof Definicja autorstwa prof. Edwina Shneidmana z Uniwersytetu Kalifornijskiego „We współczesnym zachodnim świecie, samobójstwo jest świadomie podjętym działaniem mającym na celu samozniszczenie; jest działaniem, które można określić jako wielowymiarowe zaburzenie występujące u jednostki, której potrzeby nie są zaspokojone i która sama definiuje problem, w którym samobójstwo spostrzega jako najlepsze rozwiązanie”.

Samobójstwo jako zjawisko wielowymiarowe Samobójstwo w modelu biopsychospołecznym zdrowia i choroby (przyczyną samobójstwa jest wzajemna interakcja czynników biologicznych, psychologicznych i społecznych).   PREVENTING SUICIDE A RESOURCE FOR GENERAL PHYSICIANS, World Health Organization Geneva 2000

Czynniki społeczne i kulturowe: wzrost przemocy przy jednoczesnym spadku zainteresowania ludźmi rozpad małżeństw, powtórne małżeństwa i zmiany w strukturze rodziny niepewność, poprzez zmiany w zatrudnieniu i dostępie do edukacji zmiana ról społecznych mężczyzn i kobiet

Ryzyko samobójstwa w zaburzeniach psychicznych Choroba Ryzyko względne Wskaźnik samobójstw [% rocznie] Ryzyko w ciągu całego życia [%] Zaburzenie dwubiegunowe 28 0,39 23,4 Duża depresja 21 0,29 17,4 Nadużywanie środków odurzających 20 0,28 16,8 Nasilone zaburzenia lękowe 11 0,15 9,0 „Mała” depresja 9 0,13 7,8 Schizofrenia 0,12 7,2 Zaburzenia osobowości 7 0,10 6,0 Nowotwór 2 0,03 1,8 Populacja ogólna 1 0,014 0,8 Harris i wsp.; Tondo i wsp.

Czynniki predykcyjne samobójstwa w depresji: depresja o dużym nasileniu (poczucie winy, beznadziejności, niska samoocena, anhedonia, wysoki poziom lęku, bezsenność, ujawniane myśli lub zamiary samobójcze) cechy demograficzne: wiek >45r.ż., płeć: mężczyzna, owdowiały(a), rozwiedziony(a) sytuacja socjalna: samotność, zła sytuacja materialna, utrata pracy dane z wywiadu: próby samobójcze w przeszłości, samobójstwa osób bliskich, okres żałoby Psychiatria t.II A.Bilikiewicz, S.Pużyński, J.Rybakowski, J. Wciórka Urban & Partner 2002

Czynniki protekcyjne samobójstwa w depresji: aktywność zawodowa obecność dzieci w domu posiadanie rodziny okres ciąży przekonania religijne wysoka jakość życia wsparcie społeczne dobra relacja terapeutyczna Kutcher i Chehil 2007

Ryzyko samobójstwa w schizofrenii jest najwyższe w następujących okresach: wczesne stadia choroby początkowy okres nawrotu choroby początki powrotu do zdrowia powtarzające się nawroty   S. Gupta et al.: Factors associated with suicide attempts among patients with schizophrenia, Psychiatric services 1998, 10: 1353–1355.

Czynniki związane z podwyższonym ryzykiem samobójstwa u osób uzależnionych od alkoholu: wczesny początek alkoholizmu długi okres picia głębokie uzależnienie obniżony nastrój zły stan somatyczny złe funkcjonowanie w pracy przypadki alkoholizmu w rodzinie zerwanie z bliską osobą lub poważne trudności w związku PREVENTING SUICIDE A RESOURCE FOR GENERAL PHYSICIANS, World Health Organization Geneva 2000

Zaburzenia osobowości Do zaburzeń osobowości częściej wiązanych z samobójstwem należy: osobowość z pogranicza (borderline) oraz antyspołeczne zaburzenia osobowości osobowość histrioniczna osobowość narcystyczna pewne cechy psychiczne, takie jak impulsywność i agresja, które również wiążą się ze zwiększonym ryzykiem samobójstwa. E. T. Isometsa et al.: Suicide among subjects with personality disorders, American Journal of Psychiatry 1996, 53: 667–673.

Zaburzenia lękowe Wśród zaburzeń lękowych, najczęściej wiążą się z samobójstwem: napady panicznego lęku zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne zaburzenia somatyzacyjne zaburzenia odżywiania się PREVENTING SUICIDE A RESOURCE FOR GENERAL PHYSICIANS, World Health Organization Geneva 2000

Mity dotyczące samobójstwa ci, którzy mówią o samobójstwie nie zabijają się próba samobójcza nie jest wyrazem pragnienia śmierci, ale próbą manipulowania otoczeniem poprawa nastroju po nieudanej próbie samobójczej jest równoznaczna z wyeliminowaniem zagrożenia każdy samobójca jest chory psychicznie pytanie o myśli samobójcze może sprowokować działania samobójcze

Zapobieganie samobójstwom: działania zmierzające do redukowania czynników społeczno-ekonomicznych ( np. zapewnienie jak najlepszych warunków wychowywania dzieci i młodzieży) prowadzenie edukacji dotyczącej problematyki samobójstw w społeczeństwie wczesne rozpoznanie, ocena oraz leczenie chorych, u których prawdopodobne jest popełnienie samobójstwa

Kiedy należy kierować pacjentów do psychiatry? przejawiają zaburzenia psychiczne podejmowali próbę samobójczą w przeszłości występują przypadki samobójstw, alkoholizmu lub zaburzeń psychicznych w rodzinie stan zdrowia fizycznego jest zły brak im wsparcia społecznego

Postępowanie z pacjentem zgłaszającym myśli samobójcze: nie zostawiać pacjenta samego skierować do szpitala zorganizować przewiezienie go do szpitala karetką lub radiowozem policyjnym

Dziękuję za uwagę!