Polityka spójności: między rozwojem a transferami społecznymi? Wprowadzenie do dyskusji Konferencja Bilans członkostwa Polski w UE w perspektywie regionów CE Natolin, 23 czerwca 2009 Marek W. Kozak Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych EUROREG UW oraz Collegium Civitas UWAGA: Opinie wyrażone w publikacji są opiniami autorów i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy Komisji Europejskiej. Ani Komisja Europejska, ani żadna inna osoba występujące w jej imieniu nie ponoszą odpowiedzialności za treści zawarte w niniejszym dokumencie.

O porządku spotkania Wprowadzenie: silva rerum, czyli pokrótce dane, prowokacje, pytania Dyskusja o rozwoju regionalnym - jakie mamy doświadczenia? - co udało nam się rzeczywiście osiągnąć od 2004 roku? - co można i warto zmienić na przyszłość? Podsumowanie

Racjonalne wydatki publiczne Co to znaczy? I co znaczy: rozwój? Jak oceniać racjonalność wydatków? Przykłady kryteriów: czym się różnią? Konsumpcja versus inwestycja Punkt, linia, sieć Dziś i jutro Czynnik rozwoju w XXI wieku a inne Wydać mądrze, wydać głupio: któż bez winy?

Teza: w początkowym okresie po akcesji ( ) realizacja polityki strukturalnej w regionach przyczyniała się bardziej do rozwiązywania problemów lokalnych, krótkoterminowych (mających związek przede wszystkim z poprawą poziomu życia), niż z tworzeniem długofalowych podstaw rozwoju ekonomicznego w XXI wieku (w tym z przemianą strukturalną)

Co decyduje o rozwoju? W średniowieczu i wcześniej? Gospodarka agrarna. Energia przyrody i mięśni. W okresie przemysłowym? Technologie druku i maszyny parowej. Infrastruktura. Przetworzona energia. W dobie postindustrialnej? Informacja, wiedza, innowacyjność, komunikacja Czy narzędzia rozwoju z epok poprzednich warto stosować obecnie?

Nowe czynniki rozwoju w literaturze Gospodarka postindustrialna: czynniki rozwoju wg nowego paradygmatu: Globalizacja, innowacja, ICT (Gorzelak i in.) Innowacja (Schumpeter, Camagni i in.) Kapitał ludzki i społeczny (Bourdieu, Coleman, Putnam) Kapitał kulturowy (Weber, Harrison, Huntington, Landes) Instytucje (Veblen i in.) Kraje i regiony różnią się skalą kompromisu między starym a nowym paradygmatem. Wygrywają te, które stosują nowy.

Czemu zawdzięczamy rozwój Polski po 2004? ??? Nowoczesne drogi i koleje? Nowoczesna gospodarka? Niskie ceny siły roboczej? Inwestycje zagraniczne? Środki UE? Zarobki Polaków za granicą i transfery do Polski?

Im bliżej życia, tym mniej nowego paradygmatu Źródło: projekt 2005, NSS s. 35

marek w. kozak11 Zatrudnienie osób lata i deficyt wobec SL Źródło: 4 raport o spójności, 2007

Dynamika PKB, NUTS 3, Źródło: MRR, Rozwój regionalny w Polsce, raport 2009

FS w opinii Komisji Wolna konwergencja regionów Rośnie zróżnicowanie wewnątrzregionalne Szybsza konwergencja państw Raczej przyrost dochodu, niż miejsc pracy Większy wpływ na nowych członków Źródło: III i IV Raporty o spójności, KE 2004 i 2007

EFRR: czynniki wpływu w UE 15 XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

Wyniki , kwiecień 09 Źródło: Informacja…, MRR, maj 2009

Realizacja projektów wszystkich OP, Źródło: MRR, Ocena postępów Polski.., lipiec 2008, s. 128

Co szło najłatwiej w ZPORR? Działania: 3.1 obszary wiejskie61% 3.5 lokalna infrastruktura społeczna regionalna infr. społeczna57 Najgorzej: 2.4 reorientacja zawodowa reg. strategie innowacji i transfer reorientacja zawod. rolników10 (Źródło: informacja…, MRR, )

Nakłady na Strategię Lizbońską Źródło: Wadecka, Biuletyn Informacyjny FS nr 9, s.29

PO Infrastruktura i środowisko, listopad 07 Priorytety: (nakłady z EFRR i FS w mld euro) I. Gospodarka wodno – ściekowa 2,8 II. Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi 1,2 III. Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska 0,6 IV. Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska 0,2 V. Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych 0,1 VI. Drogowa i lotnicza sieć TEN-T 8,8 VII. Transport przyjazny środowisku 7,7 VIII. Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe 2,9 IX. Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku 0,7 X. Bezpieczeństwo energetyczne 1,0 XI. Kultura i dziedzictwo kulturowe 0,5 XII. Bezpieczeństwo zdrowotne i poprawa efektywności systemu ochrony zdrowia 0,4 XIII. Infrastruktura szkolnictwa wyższego 0,5 XIV. Pomoc techniczna – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego 0,2 XV. Pomoc techniczna – Fundusz Spójności 0,4 Razem publiczne 21,2 mld euro (18,9 z UE). Transport 71%, szkolnictwo wyższe 2%, środowisko 18%. Razem 37 mld euro, z Unii 28 mld.

Przykład RPO Woj.. Dolnośląskiego, maj 2007 Priorytety:mln euro UE Przedsiębiorstwa i innowacyjność 309,8 Społeczeństwo informacyjne 97,1 Transport 228,6 Środowisko i bezpieczeństwo eko130,9 Energetyka 36,4 Turystyka 66,8 Kultura 44,5 Edukacja101,1 Zdrowie 54,7 Miasta109,3 PT 33,9 Razem 1561,5 mln euro, z tego 1213,1 z Unii. Środki prywatne: 162,0 mln euro.

marek w. kozak21 Intensywność napływu BIZ, 2004 Źródło: 4 raport, 2007, s. 75

Wydatki na B+R jako % DRB Źródło: Hanell, Neubauer, Journal of Nordregio 3/2006

100 najlepszych uniwersytetów UE Źródło: Hanell, Neubauer, Journal of Nordregio 3/2006

EFEKTY Źródło: MRR, Fundusze unijne a zróżnicowanie reg. Kraju.., 2008

Przykład 2006 Eksport: 190 mld USD (CIA Factbook) Inwestycje zagraniczne: 16 mld euro (NBP) Środki UE: 2,8 mld euro (NBP) Zarobki Polaków za granicą i transfery do Polski: 4 mld euro (NBP)

Sukces jest zawsze względny Pomyślny okres jest wtedy, kiedy siła państwa wzrasta relatywnie do siły państw innych. Jeżeli nasze siły zwiększają się w stosunku, powiedzmy, 10% rocznie, a sąsiadów w stosunku 20 procent, okres jest dla nas niepomyślny. Jeżeli nam sił ubywa po 40 procent, a naszym sąsiadom po 50 procent, wówczas okres jest pomyślny. (A. Bocheński, Dzieje głupoty w Polsce, Czytelnik, Warszawa 1988, s. 10)

Porozmawiamy?

PKB na mieszkańca 2007 Źródło: MRR, Ocena postępów Polski.., lipiec 2008ci.., rys. 3

Region się rozwija. Co to znaczy? ? Wzrost: zmiana tylko ilościowa (w danej strukturze) Przez rozwój rozumie się na ogół proces polegający na pozytywnych zmianach ilościowych i jakościowych zachodzących w otoczeniu (Brol 2001:192) złożony, wielowymiarowy koncept, który obejmuje nie tylko wzrost gospodarczy i tradycyjne wskaźniki społeczne, jak ochrona zdrowia, edukacja i mieszkalnictwo, ale dąży też do potwierdzenia politycznej i kulturowej integralności i wolności jednostki w społeczeństwie (Sharpley 2006:27).

Przykład 2006 Dochód: 600 mld USD, pozycja w świecie: 22 Dochód na 1 mk: 15,5 tys. USD Tempo wzrostu PKB: 4,8% (pozycja 92; 2008) Zatrudnienie: 17,4 – 29,2 – 53,4% Eksport: 190 mld USD, pozycja 23 Inwestycje jako% PKB (2008) : 22,7% (poz. 75)