Konferencja upowszechniająca pod patronatem honorowym Marszałka Województwa Małopolskiego - Marka Sowy Małopolskiego Kuratora Oświaty - Aleksandra Palczewskiego System pracy z uczniami zdolnymi jako produkt finalny projektu DiAMEnT Kraków, 16 grudnia 2013 r.

Prezentacja finalnej wersji materiałów wypracowanych w projekcie

Przedstawiciele kluczowych instytucji oświatowych i samorządowych otrzymują wszystkie elementy składowe systemu pracy z uczniami zdolnymi.

Koncepcja wspierania uzdolnień uczniów w województwie małopolskim Kierowana jest do wszystkich podmiotów zaangażowanych w realizację, organizację i wsparcie systemu pracy z uczniami zdolnymi. Składa się z dwóch części: I część – teoretyczna; II część – praktyczna To kluczowy dokument, określający podstawy merytoryczne i organizacyjne tego systemu, kierowanego do uczniów o poznawczych uzdolnieniach kierunkowych w zakresie matematyki, języka angielskiego, przedsiębiorczości i technologii informacyjno- komunikacyjnych.

Koncepcja wspierania uzdolnień uczniów w województwie małopolskim I część – teoretyczna Zostały wskazane: konteksty systemu wspierania uzdolnień uczniów - międzynarodowy, krajowy i regionalny; aspekty prawne; podstawy psychologiczno-pedagogiczne systemu, przywołując najnowsze teorie zdolności, szczególnie trójpierścieniowy model zdolności Josepha Renzulliego, wieloczynnikowy model zdolności Franza J. Monksa, triarchiczną (triadyczną) teorię inteligencji R. Sternberga, teorię rozwijania zdolności twórczych E. Nęcki.

Koncepcja wspierania uzdolnień uczniów w województwie małopolskim II część – praktyczna Zawiera: cele systemu wspierania uzdolnień uczniów w województwie małopolskim; charakterystykę poszczególnych elementów systemu; zasady funkcjonowania systemu pracy z uczniami zdolnymi; szczegółowe założenia systemu; zadania podmiotów zaangażowanych w jego realizację; szczegółowe założenia merytoryczne i organizacyjne poszczególnych form wsparcia przewidzianych w systemie pracy z uczniami zdolnymi.

Program rozwijania twórczego myślenia Twórczo odkrywam świat wraz z Materiałami pomocniczymi Program Twórczo odkrywam świat, przeznaczony dla uczniów edukacji wczesnoszkolnej, jest wyjściowym elementem systemu pracy z uczniami zdolnymi w województwie małopolskim. Twórczo odkrywam świat to program o charakterze uzupełniającym, który powinien zostać skorelowany z realizowanym przez nauczyciela programem nauczania dla I etapu kształcenia i stać się stałym elementem pracy dydaktycznej z całym zespołem klasowym, a rozwijanie twórczego myślenia zostaje włączone w regularny proces dydaktyczny.

Program rozwijania twórczego myślenia Twórczo odkrywam świat wraz z Materiałami pomocniczymi Program jest przeznaczony do realizacji w ramach regularnych zajęć lekcyjnych w szkołach podstawowych. Może być wykorzystywany jako całość - kompletna koncepcja rozwijania twórczego myślenia uczniów, systematycznie realizowana w kolejnych klasach etapu lub jako baza wybranych pomysłów wspomagających planowanie procesu dydaktycznego ukierunkowanego na rozwijanie twórczego myślenia.

Program rozwijania twórczego myślenia Twórczo odkrywam świat wraz z Materiałami pomocniczymi Nauczyciel otrzymuje program jako propozycję, uzupełniającą wybrany przez niego program nauczania, której zakres i sposób wykorzystania jest kwestią jego decyzji, adekwatnie do uwarunkowań organizacyjnych danej szkoły, potrzeb konkretnego zespołu klasowego, własnych kompetencji. Program został uzupełniony zestawem materiałów pomocniczych o charakterze dobrych praktyk, na które składają się opracowania, nagrodzone w konkursie na scenariusz zajęć lekcyjnych z wykorzystaniem programu Twórczo odkrywam świat.

System diagnozowania uzdolnień uczniów Zakłada prowadzenie diagnozy uzdolnień kierunkowych uczniów: na trzech etapach kształcenia - klasy 4-6 szkoły podstawowej, gimnazjum, szkoła ponadgimnazjalna kończąca się maturą – liceum, technikum; w zakresie czterech obszarów przedmiotowych: matematyka, język angielski, przedsiębiorczość, technologie informacyjno-komunikacyjne

System diagnozowania uzdolnień uczniów Przewiduje się prowadzenie diagnozy w dwóch etapach: I etap – nominacja nauczycielska z wykorzystaniem Arkusza nominacji - wyłonienie około 10% uczniów z danego etapu kształcenia w zakresie czterech obszarów przedmiotowych wskazanych przez nauczycieli jako uzdolnieni; II etap – przeprowadzenie testu diagnostycznego składającego się z dwóch części: testu osiągnięć przedmiotowych i testu uzdolnień kierunkowych - pozwala na rozpoznanie uzdolnień kierunkowych uczniów, przetestowanie narzędzi diagnostycznych i zakwalifikowanie od 3% do 6% uczniów uzdolnionych na zajęcia pozaszkolne.

System diagnozowania uzdolnień uczniów W ramach systemu diagnozy zostały opracowane narzędzia diagnostyczne: Arkusze nominacji - to materiał dla szkół i nauczycieli; mogą one być wykorzystywane zarówno w pierwszym etapie systemowej diagnozy uzdolnień uczniów, jak i w prowadzeniu przez nauczycieli indywidualnego rozpoznania uczniów o poznawczych uzdolnieniach kierunkowych. Testy diagnostyczne - składają się z dwóch części: testy przedmiotowe i testy psychologiczne; są materiałami przeznaczonymi wyłącznie dla podmiotów organizujących systemową diagnozę uzdolnień (wojewódzka placówka doskonalenia i samorządy powiatowe/gminne), jako narzędzia w diagnozie powszechnej oraz dla poradni psychologiczno- pedagogicznych, które będą odpowiadać za diagnozę indywidualną; nie są przewidziane do wykorzystania w szkołach do indywidualnego rozpoznawania uzdolnień uczniów.

Programy zajęć pozaszkolnych Programy zajęć pozaszkolnych kierowane są do uczniów, którzy wykazują się zdiagnozowanymi poznawczymi uzdolnieniami kierunkowymi z zakresu języka angielskiego, matematyki, przedsiębiorczości i technologii informacyjno-komunikacyjnych. Podstawowym założeniem metodycznym tych programów jest wykorzystanie metody projektu i strategii PBL - problem based learning – uczenie się na bazie problemu / uczenie się w oparciu o problem – polegającej na organizowaniu procesu uczenia się poprzez rozwiązywanie problemu. Programy zostały opracowane dla etapu, nie ma więc podziału treści programowych na klasy. Taki charakter programu wynika z faktu, że adresatami są uczniowie zdolni, a ich możliwości i potrzeby nie zawsze są związane z poziomem klasy.

Programy zajęć pozaszkolnych Struktura programów zajęć pozaszkolnych: 1.Słowo wstępne 2.Założenia dydaktyczno-wychowawcze programu zajęć pozaszkolnych dla uczniów zdolnych 3.Dziesięć modułów tematycznych (cele operacyjne, kluczowe pojęcia, 5 tematów projektów w formie pytania problemowego, zakres materiału nauczania, opis założonych osiągnięć) 4.Słownik terminów związanych z systemem wspierania uczniów zdolnych

Programy zajęć pozaszkolnych Różnice między programem zajęć pozaszkolnych a przedmiotowym programem nauczania Program nauczania przedmiotu w szkole obliguje nauczyciela do zrealizowania wyznaczonych treści programowych. W programach zajęć pozaszkolnych zaproponowane tematy projektów edukacyjnych, cele operacyjne do modułów, kluczowe pojęcia, treści programowe, osiągnięcia uczniów są otwartymi listami, które nauczyciel może sobie uzupełnić, niektóre pominąć lub zmienić, w zależności od własnych możliwości, a przede wszystkim w zależności od zainteresowań i możliwości grupy. Program zajęć pozaszkolnych dla uczniów zdolnych jest propozycją otwartą, nie obliguje nauczyciela do realizacji wyznaczonych treści programowych, nie określa czasu realizacji wybranych treści, w założeniu pomyślany został jako inspiracja dla nauczyciela i grupy.

Materiały pomocnicze do realizacji programów zajęć pozaszkolnych Integralną część programów zajęć pozaszkolnych stanowią materiały pomocnicze do ich realizacji. Struktura materiałów metodycznych jest spójna ze strukturą samych programów zajęć pozaszkolnych i uwzględnia: wprowadzenie, w którym omówiona została metoda projektu w ujęciu innowacyjnym; materiały do modułów zaplanowanych w programach zajęć pozaszkolnych, gdzie zaproponowano przykładowe cele operacyjne do tematów projektów, przykładowe problemy szczegółowe do tematów projektów, zadania projektowe, teksty pomocnicze, ćwiczenia do wykorzystania, itp.; materiały do planowania i ewaluacji pracy uczniów i efektów końcowych projektu.

Programy zajęć pozaszkolnych i Materiały pomocnicze do programów zajęć pozaszkolnych Programy wraz z materiałami pomocniczymi zostały opracowane z myślą o zajęciach pozaszkolnych realizowanych w Centrach Wspierania Uczniów Zdolnych, ale mogą być także wykorzystywane przez nauczycieli w szkołach w ramach zajęć lekcyjnych bądź zajęć pozalekcyjnych poświęconych tematyce z zakresu czterech kompetencji objętych programami.

Programy e-learningowych kół naukowych Odbiorcami programów są uczniowie szczególnie uzdolnieni ze szkół ponadgimnazjalnych i ostatnich klas gimnazjów. Celem programów jest rozwijanie zainteresowań uczniów o najwyższym poziomie uzdolnień daną dziedziną wiedzy i budzenie pasji poznawczej. Programy stanowią uzupełnienie i rozszerzenie zagadnień omawianych w szkole, wykraczają dalece poza treści obowiązującej podstawy programowej. Programy uwzględniają elementy twórczego myślenia, rozwijanego na bazie treści przedmiotowych lub wspierającego ich realizację. Każdy program przeznaczony jest do realizacji w cyklu 3-letnim i obejmuje jeden etap edukacyjny (etap IV). W finalnej wersji programów zrezygnowano z określania łącznej ilości godzin na ich realizację, jak i z określania ilości czasu na realizację poszczególnych zagadnień. Decyzje w tym zakresie podejmują docelowi realizatorzy kół. Realizatorami programów mogą być uczelnie wyższe oraz stowarzyszenia, fundacje i towarzystwa naukowe.

Program Forum Młodych Talentów Program kierowany jest do uzdolnionych uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. Celem forum jest stworzenie warunków do współpracy i wymiany doświadczeń pomiędzy uczniami zdolnymi oraz umożliwienie kontaktu z ekspertami: osobami, które odniosły sukces w obszarze 4 kompetencji kluczowych rozwijanych w ramach systemu. Program obejmuje trening twórczego myślenia oraz spotkania z ekspertami (panele dyskusyjne, praca w grupach przedmiotowych). W finalnej wersji systemu pracy z uczniami zdolnymi Forum Młodych Talentów nie stanowi odrębnej formy organizacyjnej. Ma być realizowane jako element warsztatów letnich. Realizatorami programu mogą być uczelnie wyższe oraz stowarzyszenia, fundacje i towarzystwa naukowe, które będą organizować warsztaty letnie. Zalecana forma realizacji to wyjazdowe zajęcia wakacyjne.

Program Letniej Szkoły Młodych Talentów Adresatami programu Letniej Szkoły Młodych Talentów są uczniowie szczególnie uzdolnieni ze szkół ponadgimnazjalnych i ostatnich klas gimnazjów. Składa się z dwóch komponentów: programu treningu twórczego myślenia oraz programu zajęć przedmiotowych. W części przedmiotowej programu LSMT przewidziano realizację jednego projektu edukacyjnego o charakterze interdyscyplinarnym z zastosowaniem strategii PBL. Program ma charakter otwarty, dla kolejnych edycji LSMT powinien być rozszerzany o nowe propozycje prowadzących zajęcia i uczniów. Program LSMT powinien być realizowany przez uczelnie wyższe, stowarzyszenia, fundacje z udziałem ekspertów zagranicznych. Zalecana forma realizacji to wyjazdowe zajęcia wakacyjne

Programy szkoleń dla kadr oświatowych Programy szkoleń kierowane są do wszystkich grup odbiorców produktu: edukatorów; przedstawicieli JST, wizytatorów, dyrektorów szkół; nauczycieli CWUZ; nauczycieli różnych specjalności - liderów pracy z uczniem zdolnym, nauczycieli klas 1-3. Wszystkie w/w programy składają się na system szkoleń, oparty na założeniu kaskady. W szkoleniach dla podmiotów wspierających pracę z uczniami zdolnymi dominuje aspekt informacyjny. Programy szkoleń dla nauczycieli zaangażowanych w pracę z uczniami zdolnymi, mają charakter praktyczny, a ich istotnym elementem jest analiza dobrych praktyk. Programy mogą być wykorzystane przez placówki doskonalenia nauczycieli, zarówno w całości - na potrzeby tworzenia i rozbudowywania systemu pracy z uczniami zdolnymi, jak i dla wybranych adresatów, w celu doskonalenia kompetencji nauczycieli i kadry kierowniczej szkół w zakresie pracy z uczniami zdolnymi.

Narzędzia do ewaluacji pracy z uczniami zdolnymi Ankiety ewaluacyjne opracowane w projekcie to narzędzia do ewaluacji sumującej, nastawione na zebranie informacji o przeprowadzonych szkoleniach i zrealizowanych zajęciach. Kwestionariusze ankiet są zbudowane zgodnie z zasadami metodologii badań. Zawierają zarówno pytania zamknięte, pozwalające na zebranie materiału ilościowego, jak i pytania otwarte, dostarczające materiału jakościowego. Ankiety ewaluacyjne to narzędzia dla organizatorów szkoleń i organizatorów zajęć z uczniami zdolnymi.