338 000 kilometrów kwadratowych (17 mieszkańców/km2) Jorma Lempinen Dyrektor Przewodniczący Fińskiego Stowarzyszenia Dyrektorów SURE-FIRE Sekretarz Generalny Europejskiego Stowarzyszenia Dyrektorów Szkół FINLANDIA A OŚWIATA Finlandia 5,2 milliony ludności 338 000 kilometrów kwadratowych (17 mieszkańców/km2) Członek UE od 1995 J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www.oskko.edu.pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

Szkolnictwo w Finlandii: struktura Nieobowiązkowe szkolnictwo przedszkolne (dla sześciolatków) Powszechne szkoły podstawowe (dziewięcioletnie) *10-ta klasa szkoły podstawowej (3% absolwentów szkoły podstawowej) Szkoły średnie (trzyletnie) * 54% absolwentów szkół podstawowych Szkoły zawodowe (trzyletnie) * 36% absolwentów szkół podstawowych Politechniki Uniwersytety Kształcenie dorosłych J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www.oskko.edu.pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

DROGA DO AUTONOMII SZKOŁY Okres reform w oświacie Szkoły podstawowe1972 – 1982 Szkoły średnie1978 – 1992 Ścisłe kierownictwo centralne Dwa centralne urzędy podlegające Ministerstwu Edukacji Państwowe urzędy na szczeblu regionalnym - w prowincjach Deregulacja i decentralizacja rozpoczęta w połowie lat 80-tych i wzmacniania od lat 90-tych Dwa poziomy kierowania szkołą: na poziomie Ministerstwa Edukacji i prowincji Jedna Krajowa Komisja Edukacji (National Board of Education) jako organizacja specjalistyczna J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www.oskko.edu.pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

DŁUGA TRADYCJA LOKALNEJ AUTONOMII – OKRĘGI SAMORZĄDOWE 432 Okręgi samorządowe (średnia liczba mieszkańców: 12 000) * opodatkowanie w okręgach (16 – 20 % dochodów) * państwo wyrównuje różnice poprzez dotacje * finansowanie oświaty w okręgach odbywa się w przeliczeniu na jednego ucznia System oświaty w okręgach samorządowych (lokalny) * nieobowiązkowe przedszkola (96% dzieci) * szkoły podstawowe (3670, do których uczęszcza 580700 uczniów) * szkoły średnie (440, do których uczęszcza 110000 uczniów) * szkoły zawodowe (zwykle podlegające Związkom okręgów samorządowych) Kierownictwo na szczeblu lokalnym * Szkoła/Rada Szkoły (nieobowiązkowa) * Komisja Edukacyjna * Zarząd i rada miejska J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www.oskko.edu.pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

NIEZALEŻNOŚĆ SZKOŁY - NA CZYM POLEGA Program nauczania Państwowy program nauczania przygotowany przez Ministerstwo Oświaty, który zakłada osiąganie dobrych wyników nauczania z poszczególnych przedmiotów Wytyczne ustalane na poziomie okręgów – orientacja lokalna Szkolny program nauczania Możliwość uzupełnienia programu nauczania o 10% w niższych klasach szkoły podstawowej Możliwość uzupełnienia programu nauczania o 20% w wyższych klasach szkoły podstawowej Możliwość uzupełnienia programu nauczania o 25% w szkole średniej J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www.oskko.edu.pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

AUTONOMIA SZKOŁY – NA CZYM POLEGA Profilowanie szkół ze względu na treści nauczania Podręczniki i inne materiały Narzucanie podręczników szkolnych zabronione w 1991 roku Nauczyciele podejmują decyzje Pedagogiczna niezależność nauczycieli (posiadających wykształcenie wyższe w dziedzinie przedmiotów ścisłych) Szkoły podejmują decyzje odnośnie tworzenia klas, dziennego rytmu pracy i innych procedur Nieobowiązkowe uczestnictwo w państwowych programach rozwoju J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www.oskko.edu.pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

AUTONOMIA SZKOŁY – NA CZYM POLEGA Decyzje podejmowane przez dyrektorów i Radę Szkoły Zatrudnianie nauczycieli, budżet szkoły, program nauczania szkoły, roczny plan pracy, przepisy szkolne Roczny plan pracy i budżet Brak przepisów dotyczących wielkości klas Maksymalna liczba godzin nauczania (według przepisów) ustalana przez Komisję Edukacji w okręgach Budżet Wynagrodzenie nauczycieli i plan innych wydatków według przepisów Zatrudnianie nauczycieli i pracowników Potwierdzone kwalifikacje Dyrektor i Rada Szkoły J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www.oskko.edu.pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

PODSTAWOWE ELEMENTY FIŃSKIEGO SYSTEMU EDUKACJI Zaufanie pokładanie w szkołach, dyrektorach, nauczycielach i uczniach Wpływ społeczności lokalnej Szkoły podstawowe w dużym stopniu zapewniające nauczanie specjalne i wyrównawcze Ograniczone współzawodnictwo na poziomie szkół podstawowych Intensywne współzawodnictwo pomiędzy szkołami na poziomie ponadpodstawowym na terenie całego kraju Szkoły rywalizują o najlepszą młodzież Młodzież rywalizuje o najlepsze szkoły J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www.oskko.edu.pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

ROZLICZANIE SZKOŁY Z POZIOMU NAUCZANIA – BADANIE WYNIKÓW Brak państwowych egzaminów na zakończenie szkoły podstawowej Państwowy egzamin dojrzałości na zakończenie szkoły średniej Brak nadzoru nad szkołami Obowiązkowa samoocena szkół J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www.oskko.edu.pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

ROZLICZANIE SZKOŁY Z POZIOMU NAUCZANIA – BADANIE WYNIKÓW Państwowy system oceniania Państwowa Komisja Egzaminacyjna ocenia wyniki nauczania na przykładzie wybranych uczniów (5 – 10% uczniów, również sprzedaż testów) Rada ds. Oceniania organizuje ocenianie w zakresie poszczególnych przedmiotów Szkoły otrzymują swoje wyniki i średnie wyniki innych testowanych szkół Brak list rankingowych – ocenianie ma służyć rozwojowi J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www.oskko.edu.pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

”Kierowanie szkołą ma pozyskiwać zarówno serca jak i umysły” Fińskie Stowarzyszenie Dyrektorów SURE-FIRE Zasady etyki zawodowej dyrektorów szkół ”Kierowanie szkołą ma pozyskiwać zarówno serca jak i umysły” J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www.oskko.edu.pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

Zasady styki zawodowej dyrektorów szkół 1. Dyrektor zna cele edukacyjne wyznaczone przez społeczeństwo i dąży do ich realizacji. 2. Dyrektor szanuje indywidualność, nienaruszalność i równość wszystkich pracowników. 3. Dyrektor zapewnia uczniom poszanowanie ich poglądów. 4. Dyrektor jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo środowiska pracy. 5. Dyrektor dąży do rozwijania własnej wiedzy fachowej i umiejętności aby podnieść rangę swego zawodu. 6. Dyrektor kieruje szkołą. J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www.oskko.edu.pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

Jesteśmy w dobrej szkole jeżeli: Nauczyciele rozmawiają na temat procesu nauczania i uczenia się Nauczyciele przyglądają się wzajemnie metodom swojej pracy Nauczyciele wspólnie planują, organizują, wykonują, monitorują i oceniają swoją pracę Nauczyciele uczą się nawzajem J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www.oskko.edu.pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

Co kryje się za sukcesem fińskim Niektóre standardy międzynarodowe Czołowe miejsce w projekcie Pisa w 2000 i 2003 roku Ogólna liczba lekcji w szkołach o 100 godzin mniejsza niż średnia OECD Absolwenci szkół średnich - 90% (OECD 82%) Średnia długość kształcenia mężczyzn – 18 i pół roku (OECD 16,6), kobiet 20 lat (OECD 17,2) Liczba osób podejmujących studia wyższe jedna z najwyższych 57% udziału w kształceniu dorosłych (1 miejsce wśród krajów OECD) J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www.oskko.edu.pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

… Światowa Organizacja Zdrowia: fińscy uczniowie odrabiają najmniej pracy domowej i czują się źle w szkole Wynagrodzenie nauczycieli na przeciętnym poziomie Liczba uczniów przypadających na jednego nauczyciela - 16 (Korea - 31, Zjednoczone Królestwo - 20, Włochy, Dania, Węgry - 11) 38% nauczycieli powyżej 50 roku życia (OECD 32%) Wielkość klas (klasy 7-9) 19.9 – średnia OECD 23,6 Szkolnictwo stanowi 5,8% PKB (Korea 8,2%, Dania 7,1%) Finansowanie prywatne 4% J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www.oskko.edu.pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

Dlaczego Finlandia osiągnęła tak dobre wyniki w projekcie PISA? Równe szanse edukacyjne dla wszystkich niezależnie od miejsca zamieszkania, płci, sytuacji materialnej lub języka Dostęp do szkolnictwa w każdym regionie Brak podziału ze względu na płeć Powszechne szkolnictwo podstawowe, nie oparte na selekcji Wspierająca i elastyczna administracja – scentralizowane kierownictwo całego procesu wdrażania na szczeblu lokalnym Interaktywna współpraca na każdym poziomie; idea partnerstwa Indiwidualna pomoc w nauce i sytuacji materialnej uczniów J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www.oskko.edu.pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

… Ocenianie sprzyjające rozwojowi ucznia – brak testów, list rankingowych Wysoce wykwalifikowani, samodzielni nauczyciele Socjo-konstruktywistyczne pojęcie procesu uczenia się J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www.oskko.edu.pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

Zmiana w kulturze kierownictwa Kultura autorytarna - Instruktaż - Wydawanie poleceń (nakaz) - Motywacja - Kontrola - Przepisy Kultura polegająca na uczestnictwie - Informacja zwrotna, refleksja - Informacja wewnętrzna - Poświęcenie - Kontrolne badanie wyników, ocenianie - Zasady gry J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www.oskko.edu.pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

System nadzoru pedagogicznego Podejmowanie decyzji w oświacie w Finlandii Szkoły podstawowe: Parlament (prawo): struktura i długość trwania nauki w szkole, liczba godzin nauki dla uczniów, dni pracy szkół, zasady otrzymywania świadectw Rząd: przedmioty i podział lekcji Ministerstwo Edukacji: opłata za szkołę Krajowa Komisja Edukacji : program nauczania (podstawa programowa, ramowy plan nauczania) Okręg samorządowy: zakładanie szkół, przedmioty i podział lekcji, podręczniki, delegowanie, nominowanie dyrektorów i nauczycieli (kwalifikacje określone przez statut), dalsze szkolenie nauczycieli Dyrektor: zatrudnianie nauczycieli Szkoła: program nauczania szkoły, świadectwo ukończenia szkoły Rodzice: wybór szkoły (prawo wyboru najbliżej położonej szkoły) J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www.oskko.edu.pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

… Szkoły średnie Parlament (prawo): struktura i długość trwania nauki w szkole, zasady otrzymywania świadectw Rząd: przedmioty i podział lekcji Ministerstwo Edukacji: opłata za szkołę Krajowa Rada Edukacji : program nauczania (podstawa programowa, ramowy plan nauczania) Komisja Egzaminu Dojrzałości: świadectwo ukończenia szkoły Okręg samorządowy: zakładanie szkół, liczba uczniów, dni pracy szkoły, delegowanie, nominowanie dyrektorów i nauczycieli (kwalifikacje określone przez statut), dalsze szkolenie nauczycieli Dyrektor: zatrudnianie nauczycieli Szkoła: program nauczania szkoły, podręczniki, liczba godzin nauki dla uczniów, świadectwo ukończenia szkoły Uczniowie: wybór szkoły J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www.oskko.edu.pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

Wspieranie kierownictwa w szkołach Kierownictwo w szkole rozwijającej się Organizacja zespołów Dzielenie się odpowiedzialnością (dyrektor, zastępca dyrektora) Praca i rola dyrektora - autorytet i odpowiedzialność - prawa i statuty, wytyczne ustalane przez okręgi - kwalifikacje i doświadczenie w nauczaniu - wszechstronne uzdolnienia: chęć uczenia się, nawiązywanie kontaktów zawodowych, indywidualna wytrzymałość psychiczna i fizyczna - dalsze szkolenia - kierowanie pracownikami, kierownictwo w zakresie pedagogicznym i administracyjnym J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www.oskko.edu.pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

Wewnętrzne kierowanie szkołą Szkoła jako organizacja skupiająca specjalistów Tworzenie pozytywnej atmosfery Uznanie i szacunek dla pracy kolegi Zespoły Role dyrektora: Obecnie: pracodawca, przewodnik, realizator W przyszłości: inspirator, prekursor, osoba wspierająca rozwój J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www.oskko.edu.pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska

Udział i wpływ rodziców na życie szkoły Zaangażowanie rodziców Współpraca pomiędzy szkołą a domem (nauczyciele wychowawcy) Spotkania z rodzicami Przedstawiciele rodziców w Radzie Szkoły J. Lempinen dla I Kongresu Zarządzania Oświatą, OSKKO, www.oskko.edu.pl/kongres/ tłum. Katarzyna Kłobukowska