Opowieści moczarowej żabki

spacerowo - dydaktyczna wokół jeziora Głębokie Ścieżka spacerowo - dydaktyczna wokół jeziora Głębokie realizowana w klasach I – III w ramach edukacji ekologicznej opracowana przez mgr Annę Mrozińską

E jak ekologia Edukacja ekologiczna kształtuje całościowy obraz relacji pomiędzy człowiekiem, społeczeństwem i przyrodą. Ukazuje ona zależność człowieka od środowiska oraz uczy odpowiedzialności za zmiany dokonywane w środowisku naturalnym. Edukację ekologiczną należy traktować jako nieodłączny element całego procesu edukacyjnego. Celem edukacji ekologicznej jest : - Kształtowanie pełnej świadomości i budzenie zainteresowania społeczeństwa w zakresie spraw związanych z ekonomicznymi, społecznymi, politycznymi i ekologicznymi relacjami na terenach miejskich i wiejskich. - Stworzenie każdemu człowiekowi możliwości zdobywania wiedzy, kształtowania postaw, wartości i przekonań, a także umiejętności niezbędnych w ochronie i polepszaniu stanu środowiska. - Tworzenie nowych wzorców zachowań jednostek, grup i społeczeństw, uwzględniających jakość środowiska.

W czasie zajęć (wycieczki programowanej) istnieje możliwość poznania interesujących obiektów przyrodniczych i innych ciekawostek na danym terenie Poznawanie i obserwacje ułatwiają przyswajanie i zapamiętywanie nowych informacji, zachęcają do samodzielnego poznawania otaczającej nas rzeczywistości. Np. przegląd okazów naturalnych wpływa pozytywnie na zasób i trwałość wiedzy ucznia oraz na doskonalenie spostrzegawczości, dokonywanie porównań, oceny itp. Dają okazją do zastanowienia się nad stanem przyrody i wpływem środowiska na rozwój człowieka.  

ścieżka spacerowo – dydaktyczna wokół jeziora Głębokie. Realizację celów edukacji ekologicznej ułatwiają ścieżki dydaktyczne. Jedną z nich jest ścieżka spacerowo – dydaktyczna wokół jeziora Głębokie. Ścieżka została wytyczona na terenie południowych obszarów Puszczy Wkrzańskiej, który spełnia rolę zieleni wypoczynkowo-spacerowej. Teren jest porośnięty lasem mieszanym na pofałdowanym podłożu.

Trasa ścieżki biegnie wzdłuż północno – zachodniego brzegu, do bagiennej zachodniej części jeziora. Obejmuje ona przystanki przy których uczniowie poznają podstawowe wiadomości o przyrodzie jeziora Głębokie. W dokładniejszym poznaniu okolicy pomocna jest mapka , która będzie nam towarzyszyła podczas naszej wycieczki po uroczych zakątkach wokół jeziora.

Jezioro Głębokie Jest zbiornikiem polodowcowym typu rynnowego, którego wiek można określić na 8-10 tysięcy lat. Jego powierzchnia wynosi 30 ha. W całości linie brzegową otaczają lasy mieszane dochodzące do samego lustra wody. Jest to jedyne tak duże jezioro w granicach Szczecina i pełni rolę rekreacyjną – jest kąpieliskiem, miejscem wędkowania, wokół znajduje się szlak spacerowy i rowerowy o długości 5km.

Zanim wejdziesz do lasu pamiętaj!

nie niszcz krzewów i drzew, nie zrywaj roślin, zachowaj ciszę i spokój, nie zaprószaj ognia, korzystaj z murowanych palenisk, nie śmieć, chodź tylko oznakowanymi szlakami, nie niszcz urządzeń turystycznych, omijaj wędrujące po ścieżkach owady i płazy, w okresie lęgowym unikaj miejsc gdzie widzisz ptasie gniazda lub pisklęta, bądź wyrozumiały i uprzejmy dla innych.

CZYM JEST LAS ?

Lasy tworzą własny klimat, zapobiegają wiatrom, filtrują i oczyszczają wodę zanim dostanie się ona do zbiorników. Dostarczają tlen do atmosfery, chronią i użyźniają gleby. Dla jednych jest to miejsce wypoczynku i wycieczek, dla innych miejsce zbioru jagód i grzybów, dla leśników miejsce pracy i często drugi dom. Las otaczający jez. Głębokie tworzy swoisty ekosystem, w którym dzięki układowi piętrowemu znajduje przestrzeń życiową mnóstwo organizmów żywych. Drzewa tworzące las mogą rosnąć obok siebie dzięki wzajemnemu wpasowaniu się, są one najpotężniejszymi i najwyraźniejszymi tworami świata roślin.

Gatunkami dominującymi są: Obszary leśne wokół jez. Głębokie to bory mieszane, określane tak ze względu na przewagę drzew iglastych. Gatunkami dominującymi są: Sosna (Pinus), rodzaj z rodziny sosnowatych, obejmujący ok. 100 gatunków, występujących głównie w strefie umiarkowanej półkuli północnej, choć niektóre gatunki sięgają w obszary tropikalne. W większości okazałe drzewa szpilkowe, zawsze zielone, szpilki zebrane w pęczki po 2, 3 lub 5. Szyszki bardzo zróżnicowane co do wielkości (do 50 cm długości) i kształtu. Sosny odgrywają istotną rolę lasotwórczą, zwłaszcza w obszarze tajgi, tworząc niekiedy jednogatunkowe lasy na znacznych powierzchniach. Są również bardzo ważnym źródłem drewna, miękkiego, łatwego w obróbce, cenionego w budownictwie, meblarstwie, używanego także do produkcji papieru, celulozy, na opał, itp.

Buk (Fagus sylvatica), W Polsce występuje tylko buk zwyczajny w zachodniej części kraju, na Pomorzu i w górach. Pospolity również w zachodniej Europie. Osiąga wysokość do 40 m, ma liście jajowate, korę srebrzystoszarą, w miseczkach owocowych po 2 kanciaste orzeszki zw. bukwią (jadalne po uprażeniu). Dostarcza cennego, ciężkiego drewna, używanego w meblarstwie, bednarstwie, tokarstwie, do produkcji sklejki i węgla drzewnego. Liczne odmiany sadzone są jako drzewa ozdobne o barwnych lub strzępiastych liściach.

Dąb (Quercus), drzewo z rodziny bukowatych, ok. 600 gatunków drzew i krzewów występujących głównie w obszarach umiarkowanych półkuli północnej. Osiąga wysokość 40 m, charakterystyczne owoce, tzw. żołędzie, osadzone są w zdrewniałych miseczkach. Liście dębu są zazwyczaj klapowane lub ząbkowane.

Na trasie ścieżki przyrodniczej spotkamy jeszcze wiele innych starych drzew. Są to okazy liczące 120 – 300 lat. Najgrubsze drzewa mają obwody tzw. „ pierśnicy” od 400 do 450 cm. Warto zwrócić uwagę na potężne rozmiary pni, spękaną korę, wysokość ok. 40 m i rozłożystość korony. Takie drzewa produkują w ciągu doby ok. 7 tys. l tlenu, czyli tyle ile potrzebuje 50 ludzi. Drzewa dostarczają schronienia i pożywienia zwierzętom żyjącym w lesie, zarówno ptakom, ssakom i owadom .

JEZIORO I JEGO MIESZKAŃCY

Od kilku lat zbiornik w okresie wiosennym zasilany jest wodami rzeki Gunicy za pośrednictwem sztucznego kanału. Poziom wody w stosunku do lat osiemdziesiątych podniósł się w związku z czym zalane zostało torfowisko i olszyny na zachodnim krańcu jeziora. Wytworzyła się tutaj roślinność szuwarowa, pojawiły się bagniste płycizny. Jest to najbogatszy przyrodniczo fragment jeziora zarówno pod względem botanicznym jak i faunistycznym. Brzegi porasta szuwar trzciny pospolitej, pałki wodnej, mozgi trzcinowej. Zarośla wierzbowe tworzy wierzba szara i uszata

Na powierzchni jeziora pływa Rdest ziemnowodny - Polygonum amphibium L. f. Terrestre. Średnio wysoka bylina z pełzającym i rozgałęzionym kłączem. Występują 2 różne formy; wodna i lądowa. Forma wodna o łodydze długości około l m i pływających, długoogonkowych liściach, obficie kwitnąca; forma lądowa wysokości do 60 cm, o liściach krótkoogonkowych; kwitnie rzadko. Rośnie w wodach stojących i wolno płynących oraz w miejscach wilgotnych od niżu po niższe położenia górskie; u nas pospolity w całym kraju. Kwitnie VI-VIII.

Rzęsa trójrowkowa - Lemna triscula L. Jej człony pędowe są rozgałęzione, cienkie, lancetowatego kształtu. Płytki ma półprzeźroczyste często z trzema jasnozielonymi cząstkami długości do 1,25 cm. Pędy długo pozostają połączone z macierzystą rośliną i tworzą wielopłytkowe grupy. W ten sposób się rozmnaża.

Głębia jeziora tętni życiem; możemy tu spotkać wiele ciekawych okazów roślinnych; m.in. : Rogatek sztywny (Ceratophylum demersum) jest rośliną spędzającą całe swoje życie w wodzie. Łodygi o długości do 1 m. unoszą się swobodnie (rogatek nie ma korzeni) i są okółkowo ulistnione. Liście zielone i ciemnozielone, podzielone na nitkowate odcinki, sztywne (i stąd też nazwa). Kwiaty niepozorne bez okwiatu, ale otoczone liściopodobnymi wyrostkami, rozdzielnopłciowe, o licznych pręcikach i 1 słupku, kwitnie lipiec - wrzesień. W naszych wodach występuje pospolicie.

Wśród roślin wodnych żyje i ma swoje schronienie wiele gatunków ryb.

Do najczęściej spotykanych i cenionych przez wędkarzy zaliczamy liny i szczupaki. Szczupak (Esox lucius), Najbardziej znana śródlądowa ryba drapieżna. Okazy rekordowe osiągać mogą 180 cm długości i ciężar ok. 65 kg, zazwyczaj jednak szczupak ma ok. 1 m długości i ciężar 10-15 kg.Ciało silnie wydłużone. Szeroki, długi, silnie uzębiony pysk, płetwa grzbietowa przesunięta ku tyłowi, ubarwienie zielone z szarym lub żółtym odcieniem i żółtymi plamami. Szczupak jest samotnikiem, bytuje zazwyczaj w wodach stojących i wolno płynących, bywa jednak spotykany nawet w większych górskich rzekach .

Lin (Tinca tinca L.) Rodzina: karpiowate. Występowanie: na terenie całej Polski - w wolno płynących, zarośniętych odcinkach rzek, w stawach, wyrobiskach torfowych i żwirowych, gliniankach, starorzeczach, płytkich i mulistych jeziorach. Pokarm: fauna denna, larwy owadów, ślimaki skorupiaki skąposzczęty.

Ptaki to szczególna grupa zwierząt, której obserwowanie daje wiele radości ale wymaga ciszy i spokoju. Ptaki są bardzo pożyteczne dla środowiska, ich śpiew i barwne upierzenie upiększają otoczenie, przyjemnie jest obserwować ich życie.

Uwagi dla obserwatorów ptaków - Wiosną i latem ptaki śpiewają głównie o świcie. Na wyprawę najlepiej wyrusz jak najwcześniej. Jeżeli staniesz się rannymi ptaszkami to przekonasz się, że wtedy przyroda jest najpiękniejsza. - Idąc jesienią czy zimą do lasu możesz zobaczyć wiele gatunków ptaków przelotnych. - Korzystaj z leśnych ścieżek, nie robisz wtedy hałasu a ptaki przyzwyczajają się do twojej obecności. - Dobrze jeśli masz lornetkę, dzięki której możesz obserwować ptaki z daleka bez płoszenia ich. - Korzystaj z kolorowych atlasów do oznaczania gatunków. - Słuchaj i ucz się rozpoznawać głosy ptaków. - Na wyprawę załóż odpowiedni strój, zabierz mapę i notes.

Można spotkać tu wiele ptaków wodno – błotnych: perkoz wodnik łabędź niemy gęgoł

Pojawiają się również gatunki ptaków przelotnych: kania ruda rybitwa rzeczna rybołów

Lasy lęgowe ( olchowe, olchowo – jesionowe) powstały na wilgotnych i podmokłych terenach. Drzewa wyrastają w miejscach wypłycanych w wyniku zarastania obszarów wodnych. Zaczyna się od gromadzenia osadów na dnie nanoszonych od brzegu. Stopniowo rośliny wodne są wypierane i zamieniane przez lądowe. Turzyce i trawy tworzą zwarte kobierce, przez które nie jest widoczna powierzchnia wody. Wówczas pojawiają się pierwsze drzewa czyli początek tworzenia się zbiorowiska leśnego - lęgu. Od głębokości jeziora zależy jak długo proces taki będzie trwał. Można je nazwać dżunglą europejską, występuje w nim wielkie bogactwo roślin i zwierząt.

Bagniste brzegi dość skutecznie ograniczają wstęp dla turystów Bagniste brzegi dość skutecznie ograniczają wstęp dla turystów. Ma to ogromne znaczenie dla utrzymania wielu gatunków rzadkich zwierząt. Wystarczy w okresie lęgowym zatrzymać się na kilkanaście minut i przy odrobinie szczęścia dostrzec żaby moczarowe .

Żaba moczarowa (Rana arvalis) Ciało żaby moczarowej jest wysmukłe. Posiada ostro zakończony pysk. Na ciele widoczne są wysokie fałdy grzbietowe o jasnym zabarwieniu, obrzeżone od zewnątrz czarną obwódką. Wzdłuż grzbietu przebiega jasna pręga. Ubarwienie zasadnicze powierzchni ciała jest brązowe, zmienne. W okresie godowym całe ciało samców pokrywa się intensywnie niebieskim, modrym nalotem. Żaba moczarowa rozpoczyna życie aktywne w marcu, a gody w końcu tego miesiąca lub w kwietniu. Samica składa jaja wśród roślin przybrzeżnych. Przeobrażenie kijanek następuje po okresie 50-120 dni. Po zakończeniu godów żaba moczarowa prowadzi lądowy tryb życia. Występuje najczęściej na łąkach, torfowiskach, bagnach, natomiast unika miejsc silnie zadrzewionych. Nie występuje nigdy wśród pól. Żaba moczarowa jest pospolita w całej nizinnej Polsce. Jej okazy pochodzące z różnych okolic naszego kraju wykazują duże różnice lokalne w ubarwieniu.

Opuszczając ścieżkę biegnącą wzdłuż brzegu jeziora wchodzimy w głąb lasu. Jest to teren na którym możemy spotkać różnych przedstawicieli świata zwierząt.

Przedstawiciele świata przyrody, których możemy spotkać w czasie naszej wycieczki : dzik - odyniec, nornica ruda, borsuk, ślinik, biegacz złoty, padalec, lis, jeż europejski, listkowiec cytrynek, fiołek wonny, biegowiec osowaty, pierwiosnek lekarski, mrówka rudnica, wiewiórka, puszczyk, bogatka, dzięcioł duży, kuna leśna, gawron, kowalik, popielica, zając szarak, zawilec gajowy, sarna z koźlęciem, ćma zwójka, sarny, sroki, dżdżownica, pędrak chrabąszcza

Borsuk ( jaźwiec, Meles meles) największy gat. z krajowych łasicowatych; długość do 75 cm, kopie nory, zimę przesypia, wszystkożerny, zwierzyna łowna. Sierść borsuka wykorzystuje się do produkcji pędzli. Wiewiórka (Sciurus vulgaris) gryzoń nadrzewny, długość ciała do 24 cm, ogon do 20 cm, ruda, czarna lub popielata, żywi się głównie nasionami i owocami.

Gawron ( gapa, Corvus frugilegus) z rodziny krukowatych, długość ok. 50 cm, upierzenie czarne, wszystkożerny, gnieździ się gromadnie na drzewach Puszczyk ( Strix aluco ) gatunek sowy , długość ok. 42 cm, odzywa się donośnym hukaniem, poluje głównie na myszy. Jest ptakiem chronionym.

Lis ( Vulpes vulpes) drapieżnik z rodziny psów, długość ciała do 90 cm, ogona do 45 cm, zwykle rudy lecz wykazuje dużą zmienność ubarwienia, ma cenne futro, jest zwierzyną łowną. Dudek ( Upupa epops) ptak z rodziny kraskowatych, długość ok. 30 cm , na głowie rozkładany czub, gniazduje w dziuplach, jest ptakiem chronionym.

Jeleń ( Cervus nippon) ssak łowny, wysokość w kłębie do 160 cm, poroże okazałe silnie rozgałęzione, młode jelenie mają grzbiet i boki pokryte cętkami. Jeż ( Erinaceus) ssak z rzędu owadożernych, na stronie grzbietowej i boków włosy przekształcone w szarobrunatne kolce, zimę przesypia, jest ssakiem pożytecznym chronionym.

Dzięcioł duży (Picidae ) rodzina ptaków leśno- parkowych, upierzenie barwne, dziób dłutowaty, owadożerne, gniazdują w dziuplach, są pod ochroną. Mysikrólik ( Regulus regulus) ptak leśny z rzędu wróblowatych, długość 9 cm, kolor oliwkowozielony, na głowie żółtopomarańczowa pręga z czarnym obrzeżem, owadożerny, są pod ochrona.

W warunkach szpitalnych realizacja wycieczki po ścieżce dydaktyczno - spacerowej możliwa jest niestety tylko w zaprezentowanej tu formie wirtualnej Poznawanie okolicy to jedno z haseł przyświecających szkolnej edukacji ekologicznej. Przedstawiony program „ wycieczki” adresowany jest do uczniów – pacjentów, którym pobyt w szpitalu uniemożliwia aktywne i samodzielne poznawanie środowiska przyrodniczego poprzez bezpośredni z nim kontakt. Program stwarza uczniom możliwość udziału w wycieczce dookoła jeziora Głębokie. W jej efekcie mam nadzieję , że ,uczniowie będą umieli: - prawidłowo zachować się w lesie, - rozpoznawać drzewa i inne rośliny, - rozumieć powody ochrony przyrody, - wymienić nazwy co najmniej kilku roślin i zwierząt- szkodników i sprzymierzeńców człowieka.