Konferencja Samorządowa CEESTAHC Toruń 22.06.2010 Samorządowy program zdrowotny – zasady przygotowania i proces oceny w Agencji Oceny Technologii Medycznych Rafał Rdzany Kierownik Działu Programów Zdrowotnych, WOT Agencja Oceny Technologii Medycznych Konferencja „Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015 – praktyczne aspekty realizacji” Kraków, 25.05.2011 r. Jadwiga Czeczot

Konferencja Samorządowa CEESTAHC Toruń 22.06.2010 Plan prezentacji Wstęp: podstawy prawne, wyjaśnienie pojęć Proces opracowania projektu programu zdrowotnego Podstawy oceny programu zdrowotnego Proces wydawania opinii przez Agencję Propozycja Schematu Programu Zdrowotnego w kontekście elementów uwzględnianych przy ocenie przez AOTM Jadwiga Czeczot

Podstawy prawne Ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. 2008 Nr 164 poz. 1027 z późn. zm.) art. 48: Ust. 1. Programy zdrowotne mogą opracowywać, wdrażać, realizować i finansować ministrowie, jednostki samorządu terytorialnego lub NFZ. Ust. 2a. Ministrowie i jst przekazują projekt programu zdrowotnego celem jego zaopiniowania przez Agencję. Ust. 2b. Agencja sporządza opinię w sprawie projektu programu zdrowotnego w oparciu o kryteria, o których mowa w art. 31a ust. 1 (też odwołanie do Rozp. MZ z 21.08.2009 r. w sprawie priorytetów zdrowotnych, Dz.U. 2009, Nr 137, poz. 1126), w terminie 3 miesięcy... Definicja (art. 5 ust. 30 Ustawy) Program zdrowotny – zespół zaplanowanych i zamierzonych działań z zakresu opieki zdrowotnej ocenianych jako skuteczne, bezpieczne i uzasadnione, umożliwiających w określonym terminie osiągnięcie założonych celów, polegających na wykrywaniu i zrealizowaniu określonych potrzeb zdrowotnych oraz poprawy stanu zdrowia określonej grupy świadczeniobiorców, finansowany ze środków publicznych.

Wyjaśnienie pojęć Wytyczne AOTM w zakresie przygotowywania efektywnych samorządowych programów zdrowotnych można znaleźć na www.aotm.gov.pl w zakładce Samorządowe programy zdrowotne: Najczęstsze pytania (interpretacje prawne DP Min. Zdrowia) Zalecenia dotyczące pożądanych cech programu zdrowotnego (oparte na metodologii przyjętej na świecie) Opinie wydane przez Prezesa AOTM Schemat Programu Zdrowotnego (zalecany) Zgodnie z art. 48 Ustawy Agencja opiniuje projekty programów zdrowotnych: przesiewowych, profilaktycznych, edukacyjnych

Opracowanie programu zdrowotnego Konferencja Samorządowa CEESTAHC Toruń 22.06.2010 Opracowanie programu zdrowotnego Przed rozpoczęciem jakichkolwiek działań w sferze profilaktyki i promocji zdrowia konieczne jest przekonanie i udokumen-towanie, że są one odpowiedzią na potrzeby społeczności lokalnej. Potrzebna jest diagnoza stanu wyjściowego, w której zostanie ustalone: Kto ma problemy zdrowotne? Jakie to są problemy? Jakie czynniki wpływają na te problemy? Czy są to czynniki zależne od ludzi? Czy możliwa jest modyfikacja tych czynników? Czy mamy na nie wpływ? Jadwiga Czeczot

Planowanie programu zdrowotnego Koło Studenckie Farmakoekonomiki WUM Planowanie programu zdrowotnego Warszawa, 12.01.2011 Decyzja o planowaniu Przeznaczenie środków Analiza sytuacji Określenie misji Określenie celów Opracowanie strategii Implementacja strategii Pomiar efektów Gdzie jesteśmy obecnie? (analiza SWOT) Dokąd chcemy dojść? W jaki sposób chcemy tam dojść? Czy osiągnęliśmy zamierzony cel? Informacja zwrotna Technika analityczna SWOT polega na posegregowaniu posiadanych informacji o danej sprawie na cztery grupy (cztery kategorie czynników strategicznych): S (Strengths) – mocne strony: wszystko to co stanowi atut, przewagę, zaletę analizowanego obiektu, W (Weaknesses) – słabe strony: wszystko to co stanowi słabość, barierę, wadę analizowanego obiektu, O (Opportunities) – szanse: wszystko to co stwarza dla analizowanego obiektu szansę korzystnej zmiany, T (Threats) – zagrożenia: wszystko to co stwarza dla analizowanego obiektu niebezpieczeństwo zmiany niekorzystnej. Wreszcie - informacja, która nie może być poprawnie zakwalifikowana do żadnej z wymienionych grup, jest w dalszej analizie pomijana jako nieistotna strategicznie. Rafał Rdzany

Uznane cechy dobrze zaprojektowanego programu zdrowotnego Konferencja Samorządowa CEESTAHC Toruń 22.06.2010 Uznane cechy dobrze zaprojektowanego programu zdrowotnego Program powinien być skierowany na jeden wybrany problem zdrowotny, dokładnie określony, możliwy do zmierzenia (oszacowania), któremu można zapobiegać lub go modyfikować u członków wybranej grupy docelowej Program powinien uwzględniać szczególną charakterystykę, potrzeby i preferencje grupy docelowej W ramach programu powinny być podejmowane działania o udowodnionej skuteczności w zakresie danego problemu zdrowotnego w warunkach danej społeczności Projekt programu powinien uwzględniać optymalne wykorzystanie dostępnych zasobów Program zdrowotny należy od samego początku planować, organizować i wdrażać w takiej postaci, żeby można było ocenić jego efektywność za American Public Health Association, na podstawie Wurzbach ME (ed.). Community Health Education and Promotion—A Guide to Program Design and Evaluation. Aspen Publishers, Inc., Gaithersburg, Maryland, 2002 1. program zdrowotny powinien być skierowany na jeden lub kilka wybranych problemów zdrowotnych, dokładnie określonych, możliwych do zmierzenia (oszacowania), którym można zapobiegać lub modyfikować u członków wybranej grupy docelowej – czynników będących zagrożeniem dla statusu zdrowotnego lub jakości życia obywateli. Z założenia tego wynika, że przed wdrożeniem programu należy się upewnić, że wybrany problem zdrowotny jest w populacji docelowej rzeczywiście obecny i na tyle rozpowszechniony, że projektowane działania są uzasadnione. Należy więc oszacować rozpowszechnienie danego problemu zdrowotnego w stosunku do innych (aby jako cel interwencji wybierać problemy najpowszechniejsze). 2. program zdrowotny powinien uwzględniać szczególną charakterystykę, potrzeby i preferencje grupy docelowej. W szczególności proponowane świadczenia powinny być łatwo dostępne (oferowane we właściwym miejscu, porze dnia, dostępne finansowo, jeśli wymagają współpłacenia), tak aby były postrzegane jako przygotowane z myślą o końcowym odbiorcy (dla ludzi, nie dla urzędników). Należy też rozważyć kwestię ewentualnych koniecznych zmian behawioralnych koniecznych do osiągnięcia pożądanych efektów. Nie do pominięcia są też kwestie pozytywnego bądź negatywnego nastawienia społeczeństwa do proponowanych działań (jak może to mieć miejsce w przypadku edukacji seksualnej lub kontroli urodzin). 3. w ramach programu powinny być podejmowane działania o udowodnionej skuteczności w zakresie danego problemu zdrowotnego w warunkach danej społeczności. Należy rozważyć, jak ograniczenie osobistych lub środowiskowych czynników ryzyka wpłynie w przyszłości na zmianę stanu zdrowotnego uczestników programu. Zalecane jest znalezienie dowodów potwierdzających skuteczność proponowanych interwencji. Należy przeanalizować proponowane działania ze zwróceniem uwagi na ich punkty krytyczne (np. działania niezbędne i opcjonalne dla osiągnięcia zamierzonych rezultatów), niezbędną kolejność albo szczególne warunki przeprowadzenia. W szczególności należy rozważyć, czy w razie wykonania tylko części proponowanych działań, efekty nie będą zagrożone. 4. projekt programu powinien uwzględniać optymalne wykorzystanie dostępnych zasobów. W szczególności należy rozważyć możliwości organizacyjne, w tym potencjał przewidywanych wykonawców programu, oszacować koszty (pieniężne i niezwiązane bezpośrednio z wydatkami, jak potrzeba zwolnienia się uczestnika programu z pracy), oczekiwane korzyści i inne efekty (np. zwiększenie zapotrzebowania na określone usługi), co powinno dać podstawę do zorientowania się, czy należy poszukiwać dodatkowych funduszy na sfinansowanie programu w wersji gwarantującej maksymalną efektywność. 5. program zdrowotny należy od samego początku planować, organizować i wdrażać w takiej postaci, żeby można było ocenić jego efektywność. Jeśli to możliwe (i adekwatne dla danego problemu zdrowotnego), należy zmierzyć wyjściową chorobowość (liczba chorych/100 tys. populacji) i zachorowalność (liczba nowych przypadków/100 tys. populacji) albo rozprzestrzenienie czynnika ryzyka, który zamierzamy ograniczyć. W trakcie realizacji programu należy zbierać obiektywne dane dotyczące udziału w nim członków grup docelowych. Jeśli ma to zastosowanie, przydatne jest zidentyfikowanie grupy kontrolnej – niepoddanej/poddanej w mniejszym zakresie działaniom w ramach programu, dla porównania efektów końcowych (przy czym nie chodzi tu o pozbawianie części obywateli świadczeń, ale np. porównanie z danymi historycznymi albo z populacją innej gminy, gdzie świadczenie nie było oferowane).   Jadwiga Czeczot

Podstawa oceny projektu wg Ustawy Konferencja Samorządowa CEESTAHC Toruń 22.06.2010 Podstawa oceny projektu wg Ustawy Art. 48 ust. 2b Ustawy: Agencja sporządza opinię w oparciu o kryteria, o których mowa w art. 31a ust. 1: 1) wpływ na poprawę zdrowia obywateli przy uwzględnieniu: a) priorytetów zdrowotnych określonych w przepisach wydanych na podst. ust. 2 (Rozp. MZ z 21.08.2009 r. ws priorytetów zdrowotnych, Dz.U. 2009;137,poz.1126), b) wskaźników zapadalności, chorobowości lub śmiertelności określonych na podstawie aktualnej wiedzy medycznej; 2) skutki następstw choroby lub stanu zdrowia, w szczególności prowadzących do: przedwczesnego zgonu, niezdolności do samodzielnej egzystencji (…), niezdolności do pracy, przewlekłego cierpienia lub przewlekłej choroby, obniżenia jakości życia; 3) znaczenie dla zdrowia obywateli, przy uwzględnieniu konieczności: ratowania życia i uzyskania pełnego wyzdrowienia, ratowania życia i uzyskania poprawy stanu zdrowia, zapobiegania przedwczesnemu zgonowi, poprawiania jakości życia bez istotnego wpływu na jego długość; 4) skuteczność kliniczną i bezpieczeństwo; 5) stosunek uzyskiwanych korzyści zdrowotnych do ryzyka zdrowotnego; 6) stosunek kosztów do uzyskiwanych efektów zdrowotnych; 7) skutki finansowe dla systemu ochrony zdrowia, w tym dla podmiotów zobowiązanych do finansowania świadczeń opieki zdrowotnej ze środków publicznych. Priorytety zdrowotne: 1) zmniejszenie zachorowalności i przedwczesnej umieralności z powodu:   a) chorób naczyniowo-sercowych, w tym zawałów serca i udarów mózgu b) nowotworów złośliwych c) przewlekłych chorób układu oddechowego 2) ograniczenie skutków urazów powstałych w wyniku wypadków, w szczególności poprzez skuteczną rehabilitację osób poszkodowanych 3) zapobieganie, leczenie i rehabilitacja zaburzeń psychicznych 4) zmniejszenie przedwczesnej zachorowalności i ograniczenie negatywnych skutków przewlekłych schorzeń układu kostno-stawowego 5) zwiększenie skuteczności zapobiegania chorobom zakaźnym i zakażeniom 6) ograniczanie szkód zdrowotnych spowodowanych   a) spożywaniem alkoholu b) używaniem substancji psychoaktywnych c) paleniem tytoniu 7) przeciwdziałanie występowaniu otyłości i cukrzycy 8) ograniczanie skutków zdrowotnych spowodowanych czynnikami szkodliwymi w środowisku pracy i zamieszkania 9) poprawa jakości i skuteczności opieki zdrowotnej nad matką, noworodkiem i dzieckiem do lat 3 10) zapobieganie najczęstszym problemom zdrowotnym i zaburzeniom rozwoju fizycznego i psychospołecznego dzieci i młodzieży objętych obowiązkiem szkolnym i obowiązkiem nauki oraz kształcących się w szkołach ponadgimnazjalnych do ich ukończenia 11) rozwój opieki długoterminowej, ze szczególnym uwzględnieniem kompensowania utraconej sprawności 12) poprawa jakości i skuteczności opieki geriatrycznej nad pacjentem w wieku podeszłym   Jadwiga Czeczot

Proces wydawania opinii przez Agencję Konferencja Samorządowa CEESTAHC Toruń 22.06.2010 Proces wydawania opinii przez Agencję Ocena analityczna Zespół analityków przygotowuje dane stanowiące podstawę wydania opinii. Podstawową zasadą oceny technologii medycznych jest zebranie wszystkich dostępnych informacji. Tworzony jest Raport. W celu zebrania danych przeszukiwane są strony internetowe specjalistycznych medycznych towarzystw naukowych, pism medycznych, bazy publikacji medycznych, światowych instytucji zajmujących się oceną technologii medycznych, instytucji finansujących świadczenia medyczne ze środków publicznych, uzyskiwane są opinie polskich ekspertów. Programy o zbliżonym problemie zdrowotnym oceniane są grupowo Raport przedstawiany jest na posiedzeniu Rady Konsultacyjnej; Rada zapoznaje się także z opiniami wezwanych ekspertów. Rada formułuje swoją opinię. W oparciu o opinię Rady Prezes wydaje opinię Agencji i przekazuje ją Samorządowi. Ocena wartościująca Jadwiga Czeczot

Schemat Samorządowego Programu Zdrowotnego Dostępny na www.aotm.gov.pl w zakładce Samo-rządowe Programy Zdrowotne „Schemat Programu Zdrowotnego” przedstawia podstawowe informacje przydatne przy projektowaniu programu zdrowotnego – należy wykorzystać jego punkty główne, natomiast rozwinięcie w podpunkty jest wskazane, adekwatnie do potrzeb programu We „Wskazówkach dla użytkowników” wyjaśniono, co powinien zawierać projekt programu zdrowotnego

Elementy proponowanego schematu programu zdrowotnego Śrem 20.05.2010 Elementy proponowanego schematu programu zdrowotnego Zdefiniowanie problemu Problem zdrowotny– krótkie przedstawienie Epidemiologia (wg art. 31a ust. 1 pkt. 1-3 ustawy[1] i Rozp. MZ z 21.08.09 r.): następstwa choroby lub stanu zdrowia; wpływ postępowania na zdrowie obywateli; czy priorytet zdrowotny? wskaźniki zapadalności, chorobowości, śmiertelności Populacja podlegająca jednostce samorządu terytorialnego i populacja kwalifikująca się do włączenia do programu wg problemu zdrowotnego Dostępne, finansowane ze środków publicznych świadczenia opieki zdrowotnej w zakresie problemu zdrowotnego objętego programem Uzasadnienie wdrożenia programu – argumenty, że planowane przez nas działania mogą wpłynąć na poprawę sytuacji, powinny być finansowane Waga problemu Dotychczasowe próby rozwiązania problemu Przedstawienie trudności w uzyskaniu świadczeń Jadwiga Czeczot

Elementy proponowanego schematu programu zdrowotnego Konferencja Samorządowa CEESTAHC Toruń 22.06.2010 Elementy proponowanego schematu programu zdrowotnego Cele programu – adekwatne do działań! Cel główny Cele szczegółowe Oczekiwane efekty Mierniki efektywności odpowiadające celom programu Adresaci programu (populacja programu) Oszacowanie populacji, której włączenie do programu jest możliwe (np. ze względu na koszty, zasoby) – jeśli populacja istotnie mniejsza niż potencjalnie się kwalifikująca – wybrać grupę podwyższonego ryzyka Tryb zapraszania do programu (gwarantujący dotarcie do zaplanowanej populacji; ograniczający nadużywanie świadczeń) ogólny cel programu i cele szczegółowe – cel ogólny daje informacje, co chcemy osiągnąć jako efekt docelowy zaś cele szczegółowe są bardziej precyzyjne i pokazują poszczególne elementy, które pozwalają osiągnąć cel główny. Jadwiga Czeczot

Elementy proponowanego schematu programu zdrowotnego Organizacja programu Komponenty programu, etapy programu, działania organizacyjne Planowane interwencje Kryteria i sposób kwalifikacji uczestników do programu/poszczególnych jego etapów Zasady realizacji świadczeń w ramach programu Sposób powiązania działań programu z innymi świadczeniami zdrowotnymi finansowanymi ze środków publicznych Kwestie bezpieczeństwa związane z programem Kompetencje/warunki niezbędne do realizacji programu Dowody skuteczności planowanych działań (zgodnie z art. 31a ust. 1 pkt. 4, 5 i 6) Opinie ekspertów klinicznych w zakresie wybranego problemu zdrowotnego Zalecenia kliniczne w zakresie wybranego problemu zdrowotnego Dowody skuteczności (efektywności klinicznej) lub efektywności kosztowej w zakresie wybranego problemu zdrowotnego (opcjonalnie) Informacje nt. podobnych programów zdrowotnych wykonywanych w innych jednostkach samorządu terytorialnego (opcjonalnie)

Elementy proponowanego schematu programu zdrowotnego Koszty Koszty jednostkowe (na 1 uczestnika; koszty planowanej edukacji, materiałów informacyjnych) Planowane koszty całkowite (zgodnie z art. 31a ust. 1 pkt. 7) Źródła finansowania, partnerstwo Argumenty przemawiające za tym, że wykorzystanie dostępnych zasobów jest optymalne Monitorowanie i ewaluacja Ocena zgłaszalności do programu Ocena jakości świadczeń w programie Ocena efektywności programu Okres realizacji programu

Aktualny stan prac nad oceną programów samorządowych Konferencja Samorządowa CEESTAHC Toruń 22.06.2010 Aktualny stan prac nad oceną programów samorządowych Do 20 maja 2011 r. do Agencji wpłynęło 348 wniosków o zaopiniowanie pz: 342 z jst + 6 ministerialnych. Liczba przesłanych do AOTM projektów pz wg województw: Jadwiga Czeczot

Aktualny stan prac nad oceną programów samorządowych Konferencja Samorządowa CEESTAHC Toruń 22.06.2010 Aktualny stan prac nad oceną programów samorządowych Tematyka programów jest bardzo zróżnicowana: profilaktyka chorób zakaźnych (szczepienia) – 103 pz - p/HPV – 53 pz - p/pneumokokom – 19 pz - p/grypie – 17 pz - p/meningokokom – 13 pz - p/rotawirusom – 1 pz profilaktyka i wczesne wykrywanie chorób nowotworowych - rak piersi – 22 pz - rak gruczołu krokowego – 18 pz - rak płuc – 7 pz - rak jelita grubego – 4 pz terapia uzależnień – 16 pz profilaktyka ChUK, wady postawy – po 14 pz promocja zdrowego odżywiania oraz profilaktyka nadwagi i otyłości – 10 pz Jadwiga Czeczot

Konferencja Samorządowa CEESTAHC Toruń 22.06.2010 Podsumowanie Poprawnie zaprojektowany program zdrowotny powinien być skierowany na wybrany, dokładnie określony problem zdrowotny, uwzględniać charakterystykę, potrzeby i preferencje grupy docelowej, podejmować działania o udowodnionej skuteczności, uwzględniać optymalne wykorzystanie dostępnych zasobów; powinien też zawierać działania umożliwiające ocenę jego efektywności. Agencja ocenia program w oparciu o art. 31a ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, wykorzystując odnalezione informacje nt. skuteczności klinicznej i ekonomicznej jego działań, porównując go z wytycznymi praktyki klinicznej i działaniami podejmowanymi w innych krajach; zasięga też opinii ekspertów klinicznych w odpowiedniej dziedzinie. Agencja postrzega swoje nowe zadanie – opiniowanie programów zdrowotnych jst – jako proces współpracy z jednostkami samorządowymi, który pozwoli poprawić skuteczność działań z zakresu opieki zdrowotnej podejmowanych przez samorządy. Jadwiga Czeczot

Dziękuję za uwagę Rafał Rdzany www.aotm.gov.pl zakładka „Samorządowe programy zdrowotne” W prezentacji wykorzystano slajdy z prezentacji Pani Jadwigi Czeczot „Program zdrowotny - Propozycja schematu Programu w kontekście elementów uwzględnianych przy ocenie przez AOTM”, Toruń, 22.06.2010