Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

Podstawy przedsiębiorczości Temat: Zachowania przedsiębiorcze w strukturach samorządu terytorialnego

Społeczność lokalna Społeczność lokalna jest to zbiorowość zamieszkująca wyodrębnione, stosunkowo niewielkie terytorium, jak np. parafia, wieś, czy osiedle, w której występują silne więzi wynikające ze wspólnoty interesów i potrzeb, a także z poczucia zakorzenienia i przynależności do zamieszkiwanego miejsca. Jako elementy konstytuujące społeczność lokalną wymienia się w: przestrzeń (geograficznie wydzielony obszar) i terytorium, zbiorowość, która zamieszkuje to terytorium, społeczne interakcje, wspólne więzi ludzi i instytucji, co sprawia że zbiorowość charakteryzuje się wewnętrznym zintegrowaniem, poczucie sentymentu do miejsca zamieszkania.

Społeczność lokalna Rozwój „społeczności” pobudza: wspólne, społeczne miejsca i obszary, stałe współdziałanie, zaufanie społeczne do ludzi i instytucji, sieci kontaktów społecznych, zaufani przywódcy, wydarzenia i zajęcia, w których można brać udział, systemy komunikowania się, wsparcie dla zaangażowania wolontariatu, mechanizmy wspólnego (demokratycznego) podejmowania decyzji, okazje do wspólnej nauki (edukacja formalna i nieformalna).

Samorząd terytorialny Artykuł 163 Konstytucji RP stanowi, że "Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych". Od 1 stycznia 1999 r. obowiązuje w Polsce trójszczeblowa struktura samorządu terytorialnego: samorząd gminny, samorząd powiatowy, samorząd województwa. Gmina jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego w Polsce (art. 164 ust.1. Konstytucji RP). Rolę gminy szczegółowo określa ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym.

Samorząd terytorialny Wyróżniamy trzy rodzaje gmin: miejskie, miejsko – wiejskie i, wiejskie (zbiorowe, wielowioskowe). Rada gminy może w obrębie gminy tworzyć mniejsze jednostki administracyjne (tzw. jednostki pomocnicze gminy): sołectwa, dzielnice, osiedla lub inne jednostki (art. 5, ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym). Gmina realizuje zadania poprzez swoje organy: radę gminy (organ stanowiący i kontrolny) oraz wójta, burmistrza lub prezydenta miasta (organ wykonawczy). Rada gminy może także stworzyć młodzieżową radę gminy o charakterze konsultacyjnym.

Zadania i kompetencje samorządu gminnego Zadania i kompetencje gminy dotyczą przede wszystkim: ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, lokalnego transportu zbiorowego, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych, gminnego budownictwa mieszkaniowego, edukacji publicznej,

Zadania i kompetencje samorządu gminnego kultury, w tym bibliotek gminnych i innych placówek upowszechniania kultury, kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych, targowisk i hal targowych, zieleni gminnej i zadrzewień, cmentarzy gminnych, porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, polityki prorodzinnej, promocji gminy, współpracy z organizacjami pozarządowymi, współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.

Samorząd powiatowy Samorząd powiatowy to wyodrębniony w strukturze państwa związek społeczności lokalnej funkcjonujący w randze powiatu, który z mocy prawa powołany jest do samodzielnego wykonywania zadań administracji publicznej, a także wyposażony w materialne środki umożliwiające realizację nałożonych mu zadań. Samorząd powiatowy stanowi drugi szczebel samorządu terytorialnego w Polsce obok samorządu gminnego i samorządu województwa. Samorząd powiatowy posiada możliwość kształtowania własnej wewnętrznej organizacji, m. in. wyboru organów samorządu powiatowego (rada powiatu, zarząd powiatu), a także stanowienia poprzez te organy prawa miejscowego.

Samorząd powiatowy Na czele powiatu stoi starosta wybierany przez radę powiatu, który wraz z zarządem powiatu jest organem władzy wykonawczej w powiecie. W Polsce mamy 379 powiatów. Wśród nich wyodrębniamy dwa rodzaje powiatów: 1) powiaty grodzkie - jest ich 65. Są to z reguły miasta powyżej 100 tys. mieszkańców z kilkoma wyjątkami, jak Świnoujście, Grudziądz, Zamość, Sopot, Biała Podlaska, czy miasta Śląska. Właściwie są to gminy, które dodatkowo wykonują funkcje powiatu. Zamiast starosty urzęduje prezydent miasta, który przejmuje jego uprawnienia. W miejsce rady powiatu działa rada miasta. Nazwa formalna to "miasto na prawach powiatu„. 2) powiaty ziemskie - tworzone przez kilka gmin (wiejskich, wiejsko-miejskich, miejskich). Władza wykonawcza należy do starosty i zarządu powiatu.

Samorząd województwa Samorząd województwa jest to wyodrębniony w strukturze państwa związek społeczności regionalnej funkcjonujący w randze województwa, który z mocy prawa powołany jest do samodzielnego wykonywania zadań administracji publicznej, a także wyposażony w materialne środki umożliwiające realizację nałożonych na niego zadań. Samorząd województwa posiada możliwość kształtowania własnej wewnętrznej organizacji, m. in. wyboru organów samorządu wojewódzkiego (sejmik województwa, zarząd województwa), a także stanowienia poprzez te organy prawa miejscowego. Przez termin województwo i samorząd województwa rozumie się regionalną wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium.

Zadania powiatów Zadania publiczne wykonywane w powiecie mają charakter ponadgminny, dotyczą w szczególności: - infrastruktury społecznej (promocja i ochrona zdrowia, edukacja publiczna, polityka prorodzinna, pomoc społeczna, przeciwdziałanie bezrobociu, aktywizacja lokalnego rynku pracy, pomoc osobom niepełnosprawnym, kultura, ochrona dóbr kultury, kultura fizyczna i turystyka, ochrona praw konsumenta, współpraca z organizacjami pozarządowymi, promocja powiatu ), - bezpieczeństwa i porządku publicznego ( porządek publiczny, bezpieczeństwo obywateli, obronność, ochrona przeciwpożarowa, przeciwpowodziowa, zapobieganie innym nadzwyczajnym stanom zagrożenia życia i zdrowia ludzi, wykonywanie zadań powiatowych służb, inspekcji i straży ),

Zadania powiatów - infrastruktury technicznej ( gospodarka nieruchomościami, transport i drogi publiczne, utrzymanie powiatowych urządzeń i obiektów użyteczności publiczne j ), ładu przestrzennego i ekologicznego (zagospodarowanie przestrzenne, nadzór budowlany, geodezja, kartografia i kataster, gospodarka wodna, ochrona środowiska, rolnictwo, leśnictwo i rybactwo śródlądowe ). Ustawa przewiduje także możliwość wykonywania przez organy powiatu zadań z zakresu administracji rządowej, na których wykonanie dostaje odpowiednie środki finansowe. Zadania własne na podstawie ustawy powiat wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Zadania województw Z uwagi na regionalne usytuowanie województwa w strukturze podziału terytorialnego kraju, jest on właściwy do określania strategii rozwoju województwa jako wyszczególnionego regionu. Strategia ta realizowana jest przez wojewódzkie programy, przy uwzględnieniu wyznaczonych ustawą celów: - kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego, - podwyższanie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa, - rozwijanie aktywności gospodarczej, - pielęgnowania polskości oraz rozwoju i kształtowania świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, - pielęgnacja wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego z uwzględnieniem potrzeb przyszłych pokoleń. spodarkę finansową na podstawie uchwalonego budżetu województwa.

Zadania województw Do samorządu województwa należy także wykonywanie zadań o charakterze wojewódzkim wskazanych właściwymi ustawami, szczególnie w zakresie: ładu ekologicznego (ochrona środowiska), infrastruktury technicznej (drogi publiczne, transport), bezpieczeństwa publicznego, infrastruktury społecznej (pomoc społeczna, przeciwdziałanie bezrobociu, aktywizacja lokalnego rynku pracy, polityka prorodzinna, ochrona praw konsumentów, promocja i ochrona zdrowia, kultura i ochrona dóbr kultury, edukacja publiczna, w tym również szkolnictwo wyższe, kultura fizyczna i turystyka). W ustawach mogą być także określone zadania, które samorząd województwa może wykonywać jako zadania z zakresu administracji rządowej. Wykonywane są one wówczas przez zarząd województwa.

Budżet jednostki samorządu terytorialnego Budżet jednostki samorządu terytorialnego jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów tej jednostki, stanowi część uchwały budżetowej. Budżet jest uchwalany w formie uchwały budżetowej na rok budżetowy. Uchwała budżetowa zawiera także plany przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych i funduszy celowych oraz dochodów własnych jednostek budżetowych. Konstrukcja treści budżetu jest wyznaczona przez zespół zasad budżetowych, wśród których najważniejsze znaczenie należy przypisać zasadom: – zasada jedności – jednostka samorządu terytorialnego samodzielnie prowadzi gospodarkę finansową na podstawie budżetu, który jest podstawą realizacji zadań przez tę jednostkę w ciągu roku,

Budżet jednostki samorządu terytorialnego – zasada jawności – gospodarka środkami publicznymi jest jawna. Na organ wykonawczy nałożony jest obowiązek informowania mieszkańców gminy o założeniach projektu budżetu kierunkach polityki społecznej oraz wykorzystaniu środków budżetowych, – zasada uprzedniości – budżet jednostki samorządowej powinien zostać uchwalony do końca roku budżetowego poprzedzającego rok budżetowy - zasada ta nie ma charakteru bezwzględnie obowiązującego, – zasada równowagi budżetowej – na organach jednostki samorządu terytorialnego spoczywa obowiązek podjęcia wszystkich czynności, które doprowadziłyby do zachowania równowagi budżetowej w każdym stadium prowadzenia gospodarki budżetowej, – zasada szczegółowości – budżet musi być ustalony i wykonywany ze szczegółowym podziałem dochodów i wydatków budżetowych.

Zakres budżetu Zakres budżetu – można o nim mówić biorąc pod uwagę zakres – przedmiotowy, podmiotowy i czasowy: – zakres przedmiotowy pojawia się w treści, rodzajach oraz formach dochodów i wydatków budżetowych, zakres podmiotowy to objęcie budżetem jednostek samorządu działalności finansowej - komunalnych jednostek organizacyjnych, - zakres czasowy dotyczy okresu, w jakim mogą być uzyskiwane dochody i dokonywane wydatki ujęte w budżecie w okresie roku budżetowego.

Budżet Dochodami budżetu jednostki samorządowej są środki publiczne pobierane bezzwrotnie przez jednostki samorządu terytorialnego od podmiotów gospodarczych oraz osób fizycznych (np. podatki i opłaty), jak również środki otrzymywane z budżetu państwa – subwencje i dotacje, które mogą być przeznaczane na wydatki publiczne oraz rozchody. Wydatkami budżetu jednostki samorządowej nazywamy środki publiczne przekazywane z tego budżetu na realizację zadań. Do wydatków jednostki samorządu terytorialnego nie zalicza się środków wypłacanych z budżetu na spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań z tytułu kredytów i pożyczek.

Przedsiębiorczość w strukturach samorządowych Czynnikiem istotnie wpływającym na rozwój przedsiębiorczości jest polityka gminy w zakresie dostarczania i kontraktowania usług na lokalny rynek. Gmina jest pracodawcą, zleceniodawcą, klientem i inwestorem, dlatego wpływa na działalność firm prywatnych także poprzez swoje zachowania w zakresie sprzedaży i zakupu towarów, zlecania robót i kontraktowania usług. Gmina ma dużo możliwości wspierania przedsiębiorczości na własnym terenie. Władze lokalne powinny stworzyć i uchwalić przede wszystkim miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego i plan rozwoju gospodarczego. Zadaniem gminy jest inwestowanie w infrastrukturę techniczną oraz przygotowanie terenu pod inwestycje.

Przedsiębiorczość w strukturach samorządowych Gmina może przy pomocy podmiotów gospodarczych stanowiących jej własność oddziaływać na lokalne zjawiska gospodarcze i przez to na rozwój przedsiębiorczości. Wypracowanie odpowiednio korzystnej polityki gminy w tym zakresie powinno uwzględnić następujące zasady wynikające z zachowań racjonalnych ekonomicznie w gospodarce rynkowej: – pozbywanie się przez gminę nierentownych przedsiębiorstw komunalnych (przez prywatyzację, likwidację, upadłość), – prywatyzowanie bądź likwidacja wszystkich jednostek organizacyjnych gminy prowadzących komercyjną działalność gospodarczą oraz tych podmiotów prowadzących działalność o charakterze użyteczności publicznej, którym po sprywatyzowaniu nie grozi stanie się monopolistą, – ograniczanie działalności gospodarczej do dziedzin, którymi nie mogą się zająć inne podmioty gospodarcze.

Przedsiębiorczość w strukturach samorządowych W każdej gminie, dbającej o rozwój gospodarczy, powinien działać aktywnie punkt informacyjny dla przedsiębiorców lub dla kandydatów na właścicieli firm. W takim miejscu przedsiębiorca powinien mieć możliwość dowiedzenia się o możliwościach otrzymania wsparcia finansowego lub innego na terenie gminy, województwa i kraju. Gmina poprzez tego typu instytucje powinna również organizować szkolenia, np. jak zostać przedsiębiorcą, jak stworzyć biznesplan określonego przedsięwzięcia itp. Najważniejszym instrumentem wspierania przedsiębiorczości jest budżet gminy. To przy jego konstruowaniu zarząd gminy może zaplanować wsparcie dla lokalnej przedsiębiorczości. To wspieranie nie musi opierać się tylko na obniżaniu podatków i opłat lokalnych. Takie rozwiązania nie są obecnie decydujące, choć mogą na początku zachęcić przedsiębiorców np. do inwestycji na obszarze danej gminy.

Formy wspierania przedsiębiorczości Gminy mogą pomagać firmom i inwestorom poprzez: tworzenie funduszy poręczeniowo - pożyczkowych dla małych i średnich firm, tworzenie aktywnych punktów informacyjnych dla przedsiębiorców lub dla kandydatów na właścicieli firm, organizację kursów i szkoleń dla bezrobotnych, w porozumieniu z miejscowym powiatowym urzędem pracy, tak aby jak najwięcej osób posiadało kwalifikacje zgodne z zapotrzebowaniem przedsiębiorców funkcjonujących na określonym obszarze, stworzenie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, stworzenie strategii rozwoju gospodarczego lub rozwoju przedsiębiorczości, przygotowanie budżetu gminy przewidującego wydatkowanie środków na działania zmierzające do wspierania przedsiębiorczości, obniżanie podatków i opłat lokalnych, rozbudowę infrastruktury czy uzbrojenie i przygotowanie terenów pod inwestycje, stworzenie witryny internetowej zawierającej elementy potrzebne przedsiębiorcom.

Literatura: Biernacka M., Korba J., Smutek Z.: Podstawy przedsiębiorczości. Podręcznik do liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Wyd. II. Operon, Gdynia 2009, Gregorczyk S., Romanowska M., Sopińska A., Wachowiak P.: Przedsiębiorczość bez tajemnic. Podręcznik do nauczania podstaw przedsiębiorczości dla liceum i technikum. WSiP 2009, http://pl.wikipedia.org E. Kornberger-Sokołowska: Dochody jednostek samorządu terytorialnego, Warszawa 2002, A. Borodo: Samorząd terytorialny. System prawno - finansowy, wyd. 3, Warszawa 2004.