Konferencja upowszechniająca pod patronatem honorowym Marszałka Województwa Małopolskiego - Marka Sowy Małopolskiego Kuratora Oświaty - Aleksandra Palczewskiego System pracy z uczniami zdolnymi jako produkt finalny projektu DiAMEnT Kraków, 16 grudnia 2013 r.

Założenia systemu pracy z uczniami zdolnymi wypracowanego w projekcie Zadania różnych podmiotów przewidziane w ramach systemu

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Zgodnie z Wytycznymi w sprawie wdrażania projektów innowacyjnych i współpracy ponadnarodowej projekty innowacyjne mają na celu wypracowanie, upowszechnienie i włączenie do głównego nurtu polityki nowych rozwiązań. DiAMEnT jako projekt innowacyjny testujący

Zakres innowacji przygotowanej i zrealizowanej w projekcie Jako projekt innowacyjny DiAMEnT nie powiela i nie rozbudowuje istniejących już rozwiązań (indywidualne programy pracy z uczniami, konkursy przedmiotowe/olimpiady, stypendia, zajęcia pozalekcyjne itd.), ale wprowadza nowe, dotychczas niestosowane, służące skutecznemu rozwiązaniu stwierdzonych problemów w zakresie pracy z uczniami zdolnym i w konsekwencji systemowemu wsparciu uczniów zdolnych.

Etapy realizacji projektu Projekty innowacyjne testujące muszą być nastawione na badanie i rozwój konkretnego produktu. Stąd też każdy z tych projektów musi być realizowany w dwóch etapach: I ETAP PRZYGOTOWANIA w projekcie DiAMEnT od 1 marca 2009 do II ETAP WDROŻENIA w projekcie DiAMEnT od 1 stycznia 2010 do

Praca nad produktem projektu System pracy z uczniami zdolnymi jako produkt projektu powstał: w wersji wstępnej, którą poddano testowaniu w wersji finalnej Wersja finalna została opracowana z uwzględnieniem wyników ewaluacji i wniosków z przebiegu testowania.

System pracy z uczniami zdolnymi w województwie małopolskim, obejmujący: 1. Regionalny program wspierania uzdolnień dzieci i młodzieży 2. Programy szkoleń dla kadr oświatowych 3. Narzędzia do ewaluacji pracy z uczniami zdolnymi Produkt finalny projektu

Regionalny program wspierania uzdolnień dzieci i młodzieży Koncepcja wspierania uzdolnień uczniów w województwie małopolskim Założenia metodologiczne i organizacyjne systemu diagnozy uzdolnień uczniów, w tym - arkusze nominacji nauczycielskich Testy do diagnozy uzdolnień uczniów z zakresu 4 kompetencji kluczowych do 3 etapów kształcenia (21 testów) Program uzupełniający z zakresu rozwijania twórczego myślenia dla kl. 1-3 SP wraz z materiałami metodycznymi Programy zajęć pozaszkolnych opartych na metodzie projektu i strategii PBL z zakresu 4 kompetencji kluczowych (12 programów) Materiały metodyczne do realizacji programów (12 kompletów) Programy e-learningowych kół naukowych dla uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych z zakresu 4 kompetencji kluczowych (4 programy) Programy Letniej Szkoły Młodych Talentów dla uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych (2 programy o charakterze międzyprzedmiotowym) Program Forum Młodych Talentów dla uczestników i laureatów konkursu na projekt edukacyjny zrealizowany w POWUZ. Elementy składowe systemu pracy z uczniami zdolnymi

Programy szkoleń dla kadr oświatowych wraz z zestawem scenariuszy i materiałów do zajęć (5 programów) Program kursu edukatorów Jak wspierać nauczycieli w pracy z uczniem zdolnym? Program warsztatów dla nauczycieli klas 1-3 Jak rozwijać twórcze myślenie uczniów edukacji wczesnoszkolnej z wykorzystaniem programu Twórczo odkrywam świat opracowanego w ramach projektu DiAMEnT? Program warsztatów dla nauczycieli Centrów Wspierania Uczniów Zdolnych Jak pracować z uczniem zdolnym na zajęciach pozaszkolnych organizowanych w Centrach Wspierania Uczniów Zdolnych? Program warsztatów dla nauczycieli Jak pracować z uczniem zdolnym w szkole z wykorzystaniem metody projektu i strategii PBL w kontekście doświadczeń projektu DiAMEnT? Program seminarium dla pracowników JST, wizytatorów i dyrektorów szkół Szkoła wobec szansy skutecznego wsparcia uczniów zdolnych - jak wykorzystać narzędzia projektu DiAMEnT?. Elementy składowe systemu pracy z uczniami zdolnymi

Narzędzia do ewaluacji pracy z uczniami zdolnymi a. Ankiety ewaluacyjne form wsparcia uczniów zdolnych Ankieta ewaluacyjna realizacji programu z zakresu rozwijania twórczego myślenia w klasach 1-3 szkoły podstawowej – ankieta dla nauczyciela Ankieta ewaluacyjna zajęć w CWUZ – ankieta dla ucznia, który ukończył zajęcia Ankieta ewaluacyjna zajęć w CWUZ – ankieta dla ucznia, który przerwał udział w zajęciach Ankieta ewaluacyjna zajęć w CWUZ – ankieta dla nauczyciela Ankieta ewaluacyjna zajęć w CWUZ – ankieta dla opiekunów CWUZ Ankieta ewaluacyjna warsztatów letnich – ankieta dla ucznia Ankieta ewaluacyjna warsztatów letnich – ankieta dla nauczyciela Ankieta ewaluacyjna Letniej Szkoły Młodych Talentów – ankieta dla ucznia Ankieta ewaluacyjna zajęć e-learningowych kół naukowych – ankieta dla ucznia. Elementy składowe systemu pracy z uczniami zdolnymi

Narzędzia do ewaluacji pracy z uczniami zdolnymi – cd. b. Ankiety ewaluacyjne szkoleń kadry pedagogicznej Ankieta ewaluacyjna warsztatów dla nauczycieli klas 1-3 szkoły podstawowej przygotowujących do realizacji programu z zakresu rozwijania twórczego myślenia Ankieta ewaluacyjna warsztatów przygotowujących do prowadzenia zajęć pozaszkolnych w CWUZ Ankieta ewaluacyjna warsztatów przygotowujących nauczycieli wszystkich typów szkół do pracy z uczniem zdolnym w szkole dyrektorów szkół. Elementy składowe produktu projektu

1.Podstawą opracowania finalnej wersji systemu pracy z uczniami zdolnymi stały się analizy: - doświadczeń europejskich, amerykańskich w zakresie pracy z uczniem zdolnym; - uwarunkowań formalnych/prawnych i organizacyjnych pracy z uczniem zdolnym w polskim systemie edukacyjnym; -praktyki edukacyjnej w zakresie pracy z uczniem zdolnym, w tym materiałów z badań na temat systemu pracy z uczniem zdolnym w Polsce; -doświadczeń z etapu testowania systemu w projekcie DiAMEnT; -wyników ewaluacji wewnętrznej i zewnętrznej. Założenia merytoryczne

2. Proponowany system pracy z uczniami zdolnymi zakłada rozwijanie uzdolnień poznawczych. 3. Wybrany zakres uzdolnień poznawczych objętych systemowym wsparciem jest zgodny z Zaleceniami Parlamentu Europejskiego i Rady Europy. 4. Rozwijanie kompetencji kluczowych koresponduje z głównymi założeniami reformy programowej w polskim systemie edukacji, dlatego systemowe wsparcie dotyczy rozwijania kluczowych kompetencji przedmiotowych, a zaprojektowane formy i metody pracy pozwalają także na równoczesne rozwijanie kompetencji o charakterze ponadprzedmiotowym, np. korzystanie z różnych źródeł informacji, komunikacja interpersonalna, praca w zespole, planowanie i organizacja pracy własnej, podejmowanie decyzji, ocena i samoocena pracy, prezentowanie efektów. Założenia merytoryczne

5. W założeniach programowych system opiera się na najnowszych koncepcjach psychologicznych w zakresie badania inteligencji i uzdolnień – szczególnie trójpierścieniowy model zdolności Josepha Renzulliego, wieloczynnikowy model zdolności Franza J. Monksa, triarchiczna (triadyczna) teoria inteligencji R. Sternberga, teoria rozwijania zdolności twórczych E. Nęcki. 6. Zakłada się, że grupa uczniów w klasach I-III szkoły podstawowej ze względu na uwarunkowania rozwojowe znajduje się dopiero w okresie kształtowania kierunkowych uzdolnień poznawczych (na tym etapie kształcenia systemowe wsparcie dotyczy rozwijania twórczego myślenia jako podstawowego składnika uzdolnień). Założenia merytoryczne

7. W ramach systemu przewiduje się następujące działania kierowane do uczniów: rozwijanie umiejętności twórczego myślenia jako podstawowego składnika zdolności na etapie edukacji wczesnoszkolnej w klasach I-III szkoły podstawowej w oparciu o założenie, że umiejętności twórcze można stymulować i usprawniać diagnozowanie uzdolnień kierunkowych uczniów w zakresie matematyki, języka angielskiego, technologii informacyjno-komunikacyjnych, przedsiębiorczości za pomocą profesjonalnych narzędzi, poczynając od II etapu edukacyjnego. objęcie opieką od 3,5 % do 6% uczniów uzdolnionych kierunkowo w zakresie matematyki, języka angielskiego, technologii informacyjno-komunikacyjnych, przedsiębiorczości z trzech etapów kształcenia – klasy IV-VI szkoły podstawowej, gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalne (licea, technika) co daje możliwość wyrównywania szans edukacyjnych uczniom ze wszystkich środowisk. Założenia merytoryczne

8. System opiera się na następujących zasadach: innowacyjność - proponowane rozwiązania od strony programowej i organizacyjnej są nowością w polskim systemie oświaty (szczególnie: zmiana filozofii pracy z uczniem zdolnym, metoda projektu i strategia PBL, strategia pull-out) otwartość - system może być rozbudowywany o programy i działania w zakresie wspierania uczniów uzdolnionych kierunkowo w kolejnych dziedzinach poznawczych, z zachowaniem przyjętych w niniejszym dokumencie zasad merytorycznych i organizacyjnych; systematyczność – zaprojektowane działania umożliwiają odejście od akcyjności, która cechowała dotychczasowe rozwiązania dla uczniów zdolnych, na rzecz stworzenia ścieżki edukacyjnej umożliwiającej objęcie ucznia zdolnego różnymi formami wsparcia, od edukacji wczesnoszkolnej po szkołę ponadgimnazjalną, od zajęć w szkole po różne zajęcia pozaszkolne; Założenia merytoryczne

8. System opiera się na następujących zasadach - c.d.: komplementarność - proponowany system pracy z uczniem zdolnym nie wyczerpuje wszystkich możliwości w tym zakresie, uwzględnia tylko rozwiązania innowacyjne, gdyż powstał i został poddany testowaniu w ramach projektu innowacyjnego POKL; w wersji docelowej powinien współistnieć z dotychczasowymi formami wsparcia, przewidzianymi w prawie oświatowym i znanymi z praktyki edukacyjnej (stypendia pomoc socjalna, konkursy i olimpiady, mentoring ze strony wyższych uczelni itp.) oraz formami, które będą wypracowywane w ramach kolejnych przedsięwzięć wynikających ze Strategii rozwoju województwa małopolskiego; powszechność - z systemu może skorzystać każdy uczeń na etapie edukacji wczesnoszkolnej i każdy uczeń uzdolniony kierunkowo; priorytetem jest więc równy i łatwy dostęp do zajęć; współpraca - w funkcjonowanie systemu będą zaangażowane różne podmioty środowiska oświatowego, realizujące przypisane zadania i współpracujące pomiędzy sobą. Założenia merytoryczne

Cel ogólny systemu pracy z uczniami zdolnymi Celem ogólnym systemu pracy z uczniami zdolnymi w województwie małopolskim jest zwiększenie szans grupy uczniów zdolnych na sukces edukacyjny poprzez wspieranie w innowacyjnych formach rozwoju poznawczych uzdolnień kierunkowych w zakresie języka angielskiego, matematyki, przedsiębiorczości i technologii informacyjno-komunikacyjnych oraz kompetencji twórczego myślenia. Założenia merytoryczne

Struktura merytoryczna systemu pracy z uczniami zdolnymi w Małopolsce wypracowanego w ramach projektu DiAMEnT

Zakres testowania systemu System pracy z uczniami zdolnymi został przetestowany na grupie: uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych; podmiotów środowiska oświatowego (nauczycieli, dyrektorów, wizytatorów, przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego). Testowanie odbyło się w okresie od stycznia 2010r. do sierpnia 2012r. Testowaniu poddano wszystkie elementy składowe produktu.

1.Ewaluacja wstępnej wersji produktu - Recenzje ekspertów dla wszystkich składowych produktu (metoda: analiza wytworów) 2. Ewaluacja przygotowania użytkowników innowacji - Ewaluacja szkoleń realizowanych w projekcie (metody: ankieta) Zebrany materiał badawczy: uczestnicy szkoleń ankiet (zwrotność: 84,7%) 3. Ewaluacja testowego wdrożenia produktu - Ewaluacja realizacji poszczególnych form wsparcia (metody: obserwacja, ankieta, wywiad w tym wywiad fokusowy) Zebrany materiał badawczy: uczniowie uczestniczący w zajęciach ankiet (zwrotność: 75,6%); nauczyciele prowadzący zajęcia z uczniami ankiet (zwrotność: 83,2%) 4. Ewaluacja finalnej wersji produktu - Recenzje ekspertów dla finalnej wersji produktu (metoda: analiza danych zastanych, analiza wytworów) Zakres ewaluacji

Najważniejsze wydarzenia upowszechniające w skali kraju: 1.Wizyta premiera rządu RP Donalda Tuska na podsumowaniu pracy POWUZ w roku szkolnym 2010/ Wizyta studyjna przedstawicieli UMWP jako przygotowanie do realizacji projektu Zdolni z Pomorza. 3.Wizyta studyjna marszałka Województwa Śląskiego połączona ze spotkaniem z uczniami i nauczycielami w POWUZ. 4.Prezentacja przebiegu i rezultatów testowania oraz produktu projektu na konferencjach ogólnopolskich organizowanych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ośrodek Rozwoju Edukacji, Krajową Instytucję Wspomagającą, placówki doskonalenia nauczycieli (Warszawa, Dębe, Białystok, Opole). Upowszechnianie

Projekt DiAMEnT został zgłoszony przez Ośrodek Rozwoju Edukacji do Europejskiego Centrum Wspierania Talentów (European Talent Centre) z siedzibą w Budapeszcie jako Talent Point

Narzędzia do diagnozy uzdolnień uczniów opracowane w ramach projektu są rekomendowane przez Ośrodek Rozwoju Edukacji w Warszawie. W publikacji Uczeń zdolny. Analiza dostępnych narzędzi diagnostycznych zostały umieszczone na listach polecanych narzędzi dla nauczycieli i dla psychologów.

Recenzje ekspertów zewnętrznych: dr Linda Tafel, prof. NLU w Chicago, autorka recenzji finalnej wersji produktu dr hab. Zbigniew Marciniak prof. UW, autor recenzji finalnej wersji produktu Rekomendacje dla systemu 27

Walidacja produktu Walidacja produktu odbyła się 8 lipca 2013 r. Została przeprowadzona przez Regionalną Sieć Tematyczną ( RST). RST skupia przedstawicieli: Instytucji Zarządzającej POKL (Ministerstwo Rozwoju Regionalnego), Instytucji Pośredniczącej POKL (Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego), Instytucji Wdrażającej POKL (Wojewódzki Urząd Pracy), Wojewody Małopolskiego, Małopolskiego Kuratora Oświaty, organizacji pracowników i pracodawców, Regionalnych Ośrodków EFS, organizacji pozarządowych, środowiska akademicko-naukowego i projektów innowacyjnych realizowanych w województwie małopolskim.

Walidacja produktu Ekspert Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, który opracowywał arkusz oceny produktu finalnego na potrzeby walidacji przyznał najwyższe oceny we wszystkich kategoriach. Regionalna Sieć Tematyczna jednogłośnie uznała produkt finalny za zwalidowany, biorąc pod uwagę następujące kryteria: zgodność ze Strategią wdrażania projektu, skuteczność, aktualność potrzeby wprowadzenia, łatwość zastosowania, możliwości zastosowania przez użytkowników, efektywność, innowacyjność.

Projekt DiAMEnT został laureatem w konkursie "Dobre Praktyki EFS 2012" zorganizowanym przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Spośród 105 zgłoszeń niezależne jury konkursu wyłoniło 4 laureatów. Nagrodą w konkursie jest otrzymanie tytułu "Najlepsza inwestycja w człowieka 2012.

Strategia rozwoju Małopolski na lata Obszar I : Gospodarka wiedzy i aktywności Kierunki polityki rozwoju: 1.1. Rozwój kapitału intelektualnego; Wdrożenie mechanizmów odkrywania, kształtowania i wspierania talentów Program Strategiczny Kapitał Intelektualny i Rynek Pracy Priorytet 1: Wdrażanie mechanizmów odkrywania, kształtowania i wspierania talentów Działanie 1.2. Małopolski Program Wspierania Talentów Kluczowe projekty regionalne: 1.Wsparcie stypendialne dla uczniów i studentów 2.Diament PLUS 3.Ikar-Inkubator Kreatywności Artystycznej w Regionie Kontynuacja 33

Realizowane działania: –cykl konferencji upowszechniających, –przekazywanie informacji o produkcie poprzez stronę internetową, media, –prezentacja produktu w czasie ogólnopolskich i regionalnych konferencji edukacyjnych, targów innowacji, wystaw organizowanych przez różne podmioty, –przekazanie produktu grupom docelowym –upowszechnianie produktu w formie dobrych praktyk, –szkolenia organizowane w ramach stałej oferty MCDN. Formy upowszechniania produktu i włączania do głównego nurtu polityki 34

Zakres upowszechniania produktu w formie dobrych praktyk: program Twórczo odkrywam świat dla I etapu edukacji programy zajęć pozaszkolnych realizowanych w Centrach Wspierania Uczniów Zdolnych (CWUZ), dawna nazwa POWUZ Upowszechnianie dobrych praktyk

Upowszechnianie programu Twórczo odkrywam świat Cele: Umożliwienie zapoznania się z kluczowymi elementami systemu tym nauczycielom, którzy nie uczestniczyli w testowaniu produktu, a są jego potencjalnymi użytkownikami. Przygotowanie nowych nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej do realizacji programu Twórczo odkrywam świat. Formy upowszechniania: Realizacja wzorcowych zajęć z wykorzystaniem programu Twórczo odkrywam świat Zajęcia są realizowane: - w subregionie Krakowski Obszar Metropolitalny - SP Nr 78 w Krakowie, ZS w Waganowicach, - w subregionie Małopolska Zachodnia - ZS nr 1 w Bukownie, ZSS w Sułkowicach-Bolęcinie, - w subregionie tarnowskim - ZSP w Woli Rzędzińskiej, SP nr 15 w Tarnowie, - w subregionie sądeckim - SP nr 8 w Nowym Sączu, ZS w Dominikowicach, - w subregionie podhalańskim - SP Nr 2 w Rabce-Zdroju, SP Nr 5 w Nowym Targu. Upowszechnianie dobrych praktyk

Formy upowszechniania program Twórczo odkrywam świat - cd. Organizacja 25 godz. warsztatów dla nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej: Jak rozwijać twórcze myślenie uczniów edukacji wczesnoszkolnej z wykorzystaniem programu Twórczo odkrywam świat opracowanego w ramach projektu DiAMEnT?, których kluczowym elementem będą obserwacje zajęć prowadzonych w szkołach według programu Twórczo odkrywam świat. Stworzenie możliwości indywidualnej obserwacji zajęć, dla wszystkich zainteresowanych nauczycieli, po uprzednim zgłoszeniu do Biura Merytorycznego projektu w Nowym Sączu; Upowszechnianie dobrych praktyk

Upowszechnianie programów zajęć pozaszkolnych realizowanych w Centrach Wspierania Uczniów Zdolnych (CWUZ) Cele: Umożliwienie zapoznania się z kluczowymi elementami systemu tym nauczycielom, którzy nie uczestniczyli w testowaniu produktu, a są jego potencjalnymi użytkownikami. Przygotowanie nowych nauczycieli do prowadzenia zajęć w CWUZ.

Upowszechnianie dobrych praktyk Formy upowszechniania programów zajęć pozaszkolnych realizowanych w Centrach Wspierania Uczniów Zdolnych (CWUZ) : Uruchomienie modelowych zajęć w CWUZ po przeprowadzeniu diagnozy uzdolnień kierunkowych uczniów. CWUZ zostały uruchomione: -w subregionie Krakowski Obszar Metropolitalny - CWUZ w Gimnazjum Nr 2 w Skawinie dla uczniów szkół podstawowych gminy Skawina; -w subregionie Małopolska Zachodnia - CWUZ w Szkole Podstawowej Nr2 w Andrychowie dla uczniów szkół podstawowych gminy Andrychów; - w subregionie tarnowskim - CWUZ w Zespole Szkół w Tuchowie dla uczniów gimnazjów gminy Tuchów; -w subregionie podhalańskim - CWUZ w Gimnazjum nr 1 w Rabce Zdroju dla uczniów gimnazjów gminy Rabka Zdrój; -w subregionie sądeckim - CWUZ w Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 1 w Nowym Sączu dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych powiatu nowosądeckiego i m. Nowy Sącz. W każdym CWUZ realizowane są zajęcia dla uczniów z jednego etapu kształcenia.

Upowszechnianie dobrych praktyk Formy upowszechniania programów zajęć pozaszkolnych realizowanych w Centrach Wspierania Uczniów Zdolnych (CWUZ) : Zorganizowanie 40 godz. warsztatów dla nauczycieli 4 specjalności: Jak pracować z uczniem zdolnym na zajęciach pozaszkolnych organizowanych w Powiatowych Ośrodkach Wspierania Uczniów Zdolnych (POWUZ)? zainteresowanych pracą z uczniami zdolnymi na zajęciach pozaszkolnych organizowanych w CWUZ, którzy dotychczas nie uczestniczyli w projekcie; kluczowym elementem warsztatów będą obserwacje zajęć prowadzonych w CWUZ.

Upowszechnianie dobrych praktyk Inne formy doskonalenia wprowadzone do oferty MCDN: warsztaty dla nauczycieli różnych specjalności klas IV-VI szkół podstawowych, gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych (licea, technika) - 25 godz.: Jak pracować z uczniem zdolnym w szkole z wykorzystaniem metody projektu i strategii PBL w kontekście doświadczeń projektu DiAMEnT ? seminaria dla kadry kierowniczej szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych (licea, technika) - 8 godz.: Szkoła wobec szansy skutecznego wsparcia uczniów zdolnych – jak wykorzystać narzędzia projektu DiAMEnT?