Zatrudnienie i polityka społeczna w warunkach postępującej integracji gospodarczej w UE Maciej Żukowski 18.11.2009 r.

Pytanie Jaki wpływ wywiera postępująca integracja gospodarcza w ramach Unii Europejskiej na zatrudnienie i politykę społeczną państw członkowskich?

Tezy Wzrasta asymetria między gospodarczą i społeczną integracją w ramach UE. Następuje równocześnie ograniczone „uwspólnotowienie” polityki społecznej „tylnymi drzwiami” – poprzez postępy integracji gospodarczej, bez istotnego wzmocnienia bezpośrednich kompetencji Unii w dziedzinie polityki społecznej.

Uwagi wstępne „Zatrudnienie i polityka społeczna” = polityka społeczna w szerszym (unijnym) rozumieniu Koncentracja na pytaniu, z pominięciem szeregu zagadnień pobocznych Pytania w trakcie, czas na dyskusję po wykładzie

Plan Polityka społeczna jako przedmiot ekonomii Pogłębiająca się integracja gospodarcza w UE Miejsce polityki społecznej w integracji europejskiej Nowe tendencje w zakresie polityki społecznej w UE

1. Polityka społeczna jako przedmiot ekonomii Polityka społeczna może być analizowana (także) na gruncie ekonomii. Szczególną rolę odgrywa ekonomia dla wyjaśnienia i uzasadnienia polityki społecznej w kategoriach efektywności.

Ekonomiczne (efektywnościowe) uzasadnienie polityki społecznej Interwencja państwa, w tym jego polityka społeczna, jest odpowiedzią na niesprawności (wady) rynku. Państwo może (powinno) interweniować w mechanizm rynkowy, jeżeli nie są spełnione warunki jego efektywności.

Nowsze uzasadnienia polityki społecznej Odpowiedź na asymetrię informacji i nieefektywność prywatnego ubezpieczenia Mechanizm ubezpieczenia i rozłożenia konsumpcji w cyklu życia Inwestycje w kapitał ludzki

9

Gary Becker – Nobel 1992

Amartya Sen – Nobel 1998

Joseph E. Stiglitz – Nobel 2001

Przykład zastosowania ekonomii do polityki społecznej Czy te tezy są słuszne? „Opieka zdrowotna powinna być państwowa, ponieważ ubogich nie byłoby stać na korzystanie z prywatnej opieki zdrowotnej”. „Powinien istnieć państwowy system emerytalny, ponieważ każdy człowiek ma prawo do godnej emerytury”.

2. Pogłębiająca się integracja gospodarcza w UE Od unii celnej do Unii Gospodarczej i Walutowej Swoboda przepływu kapitału Swoboda świadczenia usług EURO

3. Miejsce polityki społecznej w integracji europejskiej EWG – kompromis: cele społeczne obok gospodarczych, ale polityka społeczna pozostała w kompetencji państw członkowskich; Asymetria: polityka gospodarcza (silne kompetencje UE) – polityka społeczna (państwa członkowskie).

Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską – art. 2 Zadaniem Wspólnoty jest, przez ustano-wienie wspólnego rynku, unii gospo-darczej i walutowej oraz urzeczywis-tnianie wspólnych polityk lub działań określonych w artykułach 3 i 4, popie-ranie w całej Wspólnocie harmonij-nego, zrównoważonego i stałego rozwoju działalności gospodarczej, wysokiego poziomu zatrudnienia i ochrony socjalnej,

równości mężczyzn i kobiet, stałego i nieinflacyjnego wzrostu, wysokiego stopnia konkurencyjności i konwergencji dokonań gospodarczych, wysokiego poziomu ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego, podwyższania poziomu i jakości życia, spójności gospodarczej i społecznej oraz solidarności między Państwami Członkowskimi.

Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – art. 2b Unia ma wyłączne kompetencje w następujących dziedzinach: unia celna; ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego;

c) polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których walutą jest euro; d) zachowania morskich zasobów biologicznych w ramach wspólnej polityki rybołówstwa; e) wspólna polityka handlowa.

Różnice metod polityki społecznej państw członkowskich i UE Polityka społeczna państwa: materialna: regulacje, finansowanie, produkcja państwowa i transfery dochodowe Polityka społeczna UE – głównie regulacyjna i koordynacyjna

Metody unijnej polityki społecznej Prawo socjalne Fundusze unijne, głównie Europejski Fundusz Społeczny Instrumenty polityczno-koordynacyjne

Zatrudnienie, sprawy społeczne i równość szans Vladimir Špidla 24

4. Nowe tendencje w zakresie polityki społecznej w UE Europejska Strategia Zatrudnienia Strategia Lizbońska Otwarta metoda koordynacji Rosnący pośredni wpływ integracji gospodarczej

Europejska Strategia Zatrudnienia

Strategia Lizbońska 2000 Cel: Do 2010 roku Unia Europejska najbardziej konkurencyjną i dynamiczną, opartą na wiedzy gospodarką na świecie, zdolną do trwałego rozwoju, tworzącą większą liczbę lepszych miejsc pracy oraz charakteryzującą się większą spójnością społeczną

Otwarta metoda koordynacji (OMK) Instrument polityczno-koordynacyjny Open Method of Coordination (OMC) benchmarking najlepsze praktyki „zarządzanie przez cele” wzajemne uczenie się

Elementy składowe (etapy) OMK Uzgodnienie wspólnych celów, przy zastosowaniu wspólnych wskaźników Przełożenie wspólnych celów na narodowe/ krajowe strategie – przygotowanie Krajowych Planów Działania (Krajowych Strategii) Przygotowanie Wspólnych Raportów analizujących i oceniających raporty krajowe

Dziedziny zastosowania OMK Europejska Strategia Zatrudnienia (od 1997) Integracja społeczna (od 2001) Systemy emerytalne (od 2002) Opieka zdrowotna i opieka długoterminowa (od 2004) Połączenie („streamlining”): zabezpieczenie społeczne (od 2005)

Pośredni wpływ integracji gospodarczej Postępująca integracja gospodarcza UE wywiera wpływ na politykę społeczną państw członkowskich: Unia Gospodarcza i Walutowa Prawo konkurencji i podstawowe swobody

Unia Gospodarcza i Walutowa „Twarde” kryteria konwergencji dotyczące finansów publicznych; Istotną częścią wydatków publicznych są wydatki na świadczenia społeczne, czyli na politykę społeczną; Przykłady reform emerytalnych; Tym samym integracja europejska wywiera wpływ na dziedziny, w odniesieniu do których unijne kompetencje są bardzo ograniczone.

Prawo konkurencji i podstawowe swobody Silne kompetencje unijne w tych dziedzinach stoją w konflikcie z narodową kompetencją w zakresie polityki społecznej; Problemy rosną wraz z urynkowieniem i prywatyzacją w polityce społecznej; Konkurencja kas chorych; Inwestycje zagraniczne funduszy emerytalnych.

Konkluzje Wzrasta asymetria między gospodarczą i społeczną integracją w ramach UE. Następuje równocześnie ograniczone „uwspólnotowienie” polityki społecznej „tylnymi drzwiami” – poprzez postępy integracji gospodarczej, bez istotnego wzmocnienia bezpośrednich kompetencji Unii w dziedzinie polityki społecznej.

www.feswar.org.pl