Podejście Leader w wybranych krajach UE oraz możliwości współpracy LGD na poziomie europejskim Urszula Budzich-Szukała PREPARE – Partnerstwo dla Wsi Europejskiej Radom-Pionki, 25 maja 2007 r.

Zarys prezentacji LEADER w „starych” i „nowych” krajach członkowskich „Mainstreaming” podejścia LEADER w nowym okresie programowania w wybranych krajach UE Sieciowanie LGD na poziomie europejskim

Leader w UE-15 (1) Metoda, znana od dawna m.in. w krajach skandynawskich, angażowania całej społeczności w rozwiązywanie lokalnych problemów Od 1991 roku wprowadzana w formie „eksperymentu” w krajach UE (Leader, Leader II, Leader+) Objęła blisko połowę obszarów wiejskich UE i połowę ludności wiejskiej

Leader w UE-15 (2) W „starej” UE powstało ponad 1000 LGD W obszarach objętych Leaderem udało się stworzyć miejsca pracy (wg. ostrożnych szacunków co najmniej 100.000) i dodatkowe źródła dochodu oraz zahamować wyludnianie się wsi Buduje pozytywny wizerunek UE i funduszy unijnych, pomaga przełamać bezradność Pomaga pozyskać inne środki Wiele krajów UE uruchomiło podobne programy z własnych środków

Leader w nowych krajach członkowskich Nie jest Inicjatywą Wspólnotową i początkowo nie był przewidziany dla nowych krajów W grudniu 2002 ustalono, że może być uwzględniony w programach operacyjnych 2004-2006 jako działanie Wybrane przez 6 krajów przystępujących w 2004 roku (Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Węgry)

Leader w nowych krajach a IW LEADER - najważniejsze różnice Mniejsze środki przypadające na LGD Ze względu na pochodzenie środków – trudniejsze uzyskiwanie zaliczek Wymóg posiadania przez LGD osobowości prawnej od samego początku LGD nie mogą wybierać projektów (wyjątki: Litwa, niektóre programy czeskie, Bułgaria) ani finansować inwestycji Późne uruchomienie oficjalnego procesu sieciowania

Leader 2007-2013: ile środków na poszczególne osie, w tym na oś Leader Leader 2007-2013: ile środków na poszczególne osie, w tym na oś Leader? (dane wstępne, w %) (1) Oś 1 Oś 2 Oś 3 Oś 4 Anglia 10 80 >5 Austria 5 Irlandia Finlandia 11.2 (7.8) 73.6 (81.7) 12.9 (8.9) 5.3 (3.7) Niemcy 25-31 38-44 23-28 5-7 Francja 40-45 45-50 10-15 razem z osią 3 Hiszpania 50-55 30-35

Ile środków na poszczególne osie, w tym na oś Leader Ile środków na poszczególne osie, w tym na oś Leader? (dane wstępne, w %) (2) Oś 1 Oś 2 Oś 3 Oś 4 Portugalia 45-55 35-45 10-20 razem z osią 3 Rumunia 45 25 27.5 2.5 Estonia 40 39 21 10 Słowacja 13 53 12.5 3 Litwa 43.78 38.18 14.49 5.99 Polska 41.7 32.2 19.9 1.7 (4.6)

Leader a pozostałe osie (przykłady) Finlandia – LGD wdrażają w całości oś 3 i 4, częściowo oś 1 i 2 Słowacja – w całości oś 3 i 4 Austria – w całości oś 3 i 4, wybrane działania z osi 1 Andaluzja – LGD wdrażają wszystkie osie i przygotowują odrębne strategie dla każdej z nich Polska – w całości oś 4, wybrane działania z osi 3

Innowacyjne rozwiązania „mainstreamingu” podejścia Leader Austria – metoda lokalnego partnerstwa wykorzystana dla wzmocnienia procesu tworzenia „Lokalnych Agend 21” finansowanych z działania „Odnowa wsi” Portugalia – tworzenie partnerstw „branżowych” (obejmujacych wszystkie podmioty zainteresowanych daną branżą np. przetwórstwa) dysponujących „grantem globalnym” jako warunek korzystania z osi 1

Typologia LGD w zależności od struktury wdrażania Inspiracja: Robert Lukesch, Austria LGD jako „inkubator”, przecierający szlaki dla innych działań (przykład – Austria) LGD jako podstawa systemu tworzenia i wdrażania całej polityki obszarów wiejskich (przykład – Finlandia, Hiszpania) LGD łączy różne źródła finansowania i kieruje je na rozwój lokalny (Portugalia, Grecja)

Modele finansowania LGD (1) Model „scentralizowany” (LGD wybiera projekty i przekazuje rekomendacje do instytucji wdrażającej, która weryfikuje wniosek) – zdejmuje odpowiedzialność z LGD ale może powodować opóźnienia, dublowanie pracy i utratę autonomii LGD

Modele finansowania LGD (2) Model „zdecentralizowany” (grant globalny) – środki są w dyspozycji LGD, która wybiera projekty, płaci i sprawozdaje instytucji zarządzającej; duża odpowiedzialność za administrację i wysokie ryzyko po stronie LGD

Modele finansowania LGD (3) Model „pośredni” (najczęstszy): weryfikacja formalna powierzona instytucji pośredniczącej (może to być jeden z partnerów LGD z sektora publicznego) – np. w Finlandii LGD wybiera projekty pod względem merytorycznym, a korekty prawomocności i płatności dokonuje Centrum Zatrudnienia i Rozwoju Gospodarczego dla danego obszaru

Współpraca LGD na poziomie europejskim Formalnie: Punkt Kontaktowy Leader+ na zlecenie Komisji Europejskiej (działalność informacyjna i szkoleniowa) ELARD – European Leader Association for Rural Development (Europejskie Stowarzyszenie LGD) – członkami jest ponad 600 LGD z 9 krajów, ale łączy przede wszystkim nieformalne sieci krajowe LGD (lobbing, wymiana doświadczeń) PREPARE – Partnership for Rural Europe (Partnerstwo dla Wsi Europejskiej)

Czym jest PREPARE? Cel: budowanie społeczeństwa obywatelskiego na obszarach wiejskich, szczególnie w nowych krajach UE i krajach sąsiedzkich Zrzesza krajowe sieci organizacji wiejskich ze Szwecji, Finlandii, Estonii, Litwy, Łotwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier i Słowenii (polskim partnerem PREPARE jest Forum Aktywizacji Obszarów Wiejskich)

PREPARE a Leader Promowanie podejścia Leader i lobbing na poziomie UE (członkostwo w Komitecie Doradczym ds. Rozwoju Wsi) Stymulowanie wymiany doświadczeń (np. ostatnie doroczne spotkanie PREPARE – tzw. PREPARE Gathering – w Czechach było poświęcone Leaderowi) Wiele organizacji partnerskich PREPARE pełni rolę formalnych lub nieformalnych sieci LGD w swoich krajach