50+ na małopolskim rynku pracy. Skala, podejmowane działania, efekty. Andrzej Martynuska Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie Slajd pierwszy Kraków, 20-21 października 2011 r. 1

1 2 3 DLACZEGO INTERESUJE NAS SYTUACJA OSÓB W WIEKU 50+? DEMOGRAFIA malejąca liczba urodzin, wydłużająca się przeciętna długość życia. NIEKORZYSTNY WSKAŹNIK WSPARCIA relacja pomiędzy generacjami: pracujący utrzymują emerytów OBNIŻAJĄCY SIĘ WSKAŹNIK ZATRUDNIENIA W GRUPIE WIEKOWEJ 50+ skorelowany Z REPARTYCYJNYM (dominującym do niedawna w krajach europejskich) modelem ubezpieczenia emerytalnego 1 2 3 Postępujący proces starzenia się Polaków przyczyni się do stopniowej zmiany "układu sił" w społeczeństwie W 2008 r. co szósty Polak ma więcej niż 50 lat W 2030 r. co trzeci Polak będzie miał więcej niż 50 lat Obecnie średni wiek mieszkańca Polski wynosi 37 lat. Do 2030 roku wzrośnie do ponad 45 lat z tendencją do dalszego wzrostu. solidarnościowy model wpłacania składek funkcjonuje dobrze kiedy liczba osób pracujących jest duża czyli wpłaty są duże. Niestety obniżający się wskaźnik zatrudnienia to jednocześnie mniejsze składki do systemu emerytalnego. Jest to zatem pierwsza przyczyna zainteresowania grupą 50+ w świetle ich udziału w rynku pracy.

REZERWY WZROSTU ZATRUDNIENIA OD PRZEDSZKOLA DO … START MŁODYCH WIĘKSZA AKTYWNOŚĆ KOBIET DŁUŻSZA AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA AKTYWIZACJA NIEPEŁNOSPRAWNYCH

POPULACJA MAŁOPOLSKI – 3 310 094 mieszkańców: 536 tys. osób

RELACJE POMIĘDZY GENERACJAMI ŚWIATOWY WSKAŹNIK POTENCJALNEGO WSPARCIA (czyli liczba osób między 15 a 64 rokiem życia, które jako potencjalni pracujący utrzymują emerytów) 1950 r wskaźnik 12 : 1 (na 100 pracujących przypadało 8 emerytów, czyli na jednego emeryta pracowało 12 osób) 2000 r obniżenie do poziomu 9 : 1 (na 100 pracujących - 11 emerytów) 2008 r. obniżenie do poziomu 4,9 do 1 (na 100 pracujących – 20 emerytów) PROGNOZA dla POLSKI W ROKU 2035 RELACJA BĘDZIE WYNOSIŁA 2:75 DO 1 Czyli 100 pracujących będzie utrzymywało 36 emerytów W roku 2010: w Małopolsce na 4 pracujących przypada 1 emeryt Źródło: Procesy demograficzne w Polsce a wyzwania wobec polityki gospodarczej, SGH

7 LAT DŁUŻEJ OD MAŁOPOLANINA WSKAŹNIK ZATRUDNIENIA W GRUPIE 50+ POLSKA UE (2006) POLSKA - NAJNIŻSZY WSKAŹNIK W GRUPIE 50-54 LATA ORAZ 55-59 LAT DEZAKTYWIZACJA W POLSCE: 57-58 LAT DEZAKTYWIZACJA W MAŁOPOLSCE : 54 LATA EUROPEJCZYK PRACUJE ŚREDNIO 7 LAT DŁUŻEJ OD MAŁOPOLANINA

EUROPA POLSKA MAŁOPOLSKA Dane za rok 2009 WSKAŹNIK ZATRUDNIENIA AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA WIEK DEZAKTYWIZACJI ZAWODOWEJ STOPA BEZROBOCIA KSZTAŁCENIE USTAWICZNE - 2009 50+ 32,1% 50+ 29,9% ŚREDNI 50,4% 50+ 30,0% ŚREDNI 50,0% ŚREDNI 52,3% 50+ 34,2% ŚREDNI 57,6% 50+ 31,8% ŚREDNI 55,1 % 50+ 27,6% ŚREDNI 54,3% 61 LAT Kobiety 60,4 LAT Mężczyźni 61,4 LAT 57-58 LATA Kobiety 54 LATA Mężczyźni 61 LAT 54 LATA Kobiety 53 LATA Mężczyźni 54 LATA Stopa bezrobocia - liczona jest jako stosunek liczby bezrobotnych do liczby ludności aktywnej zawodowo ogółem Wskaźnik zatrudnienia – tj. udział pracujących w ogólnej liczbie ludności w wieku 15 lat i więcej. Współczynnik aktywności zawodowej – wyrażający udział aktywnych zawodowo w liczbie ludności w wieku 15 lat i więcej 6,4% 6,2% 6,0% 9,5% 4,7% 4,1%

50+ ŹRÓDŁO: DIAGNOZA SPOŁECZNA 2009

MAŁOPOLSKA - GŁÓWNE TENDENCJE pozostaje bez pracy powyżej 12 miesięcy Co 3 bezrobotny 50+ pozostaje bez pracy powyżej 12 miesięcy

KSZTAŁCENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE W KONTEKŚCIE WIEKU

CHARAKTERYZUJE SIĘ NISKĄ AKTYWNOŚCIĄ ZAWODOWĄ? DLACZEGO GENERACJA 50+ CHARAKTERYZUJE SIĘ NISKĄ AKTYWNOŚCIĄ ZAWODOWĄ? WYMIAR EKONOMICZNY: przejście na wcześniejszą emeryturę – pewność wynagrodzenia praca w szarej strefie CZYNNIKI DEMOGRAFICZNE: konieczność opieki nad osobami zależnymi (nad wnukami ale też nad swoimi rodzicami) zły stan zdrowia / niepełnosprawność wykształcenie, kwalifikacje niedostosowane do oczekiwań pracodawców, rynku pracy WYMIAR PSYCHOLOGICZNO–SPOŁECZNY: osoby często stają się niewolnikami swojego wieku i mitycznych ograniczeń, które rzekomo podążają za metryką. błędnie twierdzą też, że zabierają pracę dobrze wykształconym młodym ludziom wchodzącym po raz pierwszy na rynek pracy

60+ 45+ 55+ POLITYKA ZATRUDNIENIOWA DLA OSÓB W WIEKU 45 LAT I WIĘCEJ RÓŹNICA 15 LAT I WIĘCEJ 60+ 45+ 55+ KSZTAŁCENIE USTAWICZNE PRZEKWALIFIKOWANIE (NOWY ZAWÓD) UZUPEŁNIENIE, MODERNIZACJA KWALIFIKACJI POTWIERDZANIE KWALIFIKACJI UZYSKANYCH DROGĄ NIEFORMALNĄ ELASTYCZNE FORMY PRACY DOSTOSOWANE DO WIEKU PRZEKAZANIE DOŚWIADCZENIA (WYKORZYSTANIE RELACJI MISTRZ-UCZEŃ) SILVER ECONOMY ZAPEWNIENIE MOŻLIWOŚCI ODPOCZYNKU I PRZERW POLITYKA ZARZĄDZANIA WIEKIEM ELASTYCZNE FORMY ZATRUDNIANIA POMOC W POGODZENIU PRACY Z OBOWIĄZKAMI WYNIKAJĄCYMI Z OPIEKI, STANU ZDROWIA PRAWO ZACHĘCAJACE PRACODAWCÓW DO ZATRUDNIANIA OSÓB PO 55 ROKU ŻYCIA ZACHĘCENIE PRACOWNIKÓW DO UTRZYMANIA AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ (UBEZPIECZENIOWY SYSTEM EMERYTALNY)

DLA POPRAWY DOBROSTANU POLSKICH SENIORÓW NIEZBĘDNE JEST CAŁOŚCIOWE PODEJŚCIE I WSPÓŁPRACA WSZYSTKICH INTERESARIUSZY ZATRUDNIENIE I PROGRAMY SPOŁECZNE PROGRAMY SZKOLENIOWE PROGRAMY GOSPODARCZE PROGRAMY ZDROWOTNE PROGRAMY RZĄDOWE, REGIONALNE I LOKALNE POZYTYWNE EFEKTY DLA WSZYSTKICH INDYWIDUALNA ODOWIEDZIALNOŚĆ OBYWATELI INICJATYWY SŁUŻACE ZATRZYMANIU PRACOWNIKÓW WSPARCIE PRACOWNIKÓW POLITYKI DOTYCZACE ZATRUDNIENIA W TYM ZARZĄDZANIE WIEKIEM ROZWÓJ KADR ZDROWY STYL ŻYCIA OSZCZĘDZANIE POZYTYWNE PODEJŚCIE ZORIENTOWANE NA PRACĘ CHĘĆ ROZWIJANIA WŁASNYCH UMIEJĘTNOSCI POCZUCIE WŁASNEJ WARTOŚCI PROCESY I PLANOWANIE W FIRMACH ŹRÓDŁO: RAPORT KAPITAŁ INTELEKTULANY POLSKI, WARSZAWA 2008 ŹRÓDŁO: RAPORT KAPITAŁ INTELEKTULANY POLSKI, WARSZAWA 2008 13

PROGRAMY I PROJEKTY DLA GRUPY OSÓB 45/50+ W MAŁOPOLSCE

Program Operacyjny Kapitał Ludzki z czego zostało objętych wsparciem: Od początku realizacji udział w projektach rozpoczęło ponad 246 tys. osób z czego zostało objętych wsparciem: 7 258 osób w wieku 55+ (co stanowi 3%) 20 777 osób w wieku 50+ (co stanowi 9%) 32 094 osoby w wieku 45+ (co stanowi 13%) Stan danych na 30.06.2011

Dla osób 50+ Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007-2011: 90 projektów na kwotę: 102 751 tys. zł. Średnio wsparcie na osobę 45/50+ w ramach PO KL: 5 500 zł

Program Operacyjny Kapitał Ludzki Odsetek osób 50 i więcej, które dostały wsparcie z POKL w stosunku do ludności powiatu w tym wieku Udział osób 50+: w działaniach skierowanych do bezrobotnych, biernych zawodowo i z zakresu promocji przedsiębiorczości – 12% wszystkich uczestników w działaniach z zakresu integracji społecznej – 17% w projektach dot. podnoszenia kwalifikacji – 20% Liczba osób 50+ objęta wsparciem w ramach PO KL stanowi 3,3% populacji Małopolski w wieku 50+. Najwięcej wspieranych osób w wieku 50+ było w powiatach: m. Nowy Sącz i proszowickim (po 5%), a najmniej w powiecie limanowskim (1,5%).

Projekty Samorządu Województwa dla 50+ w Małopolsce - przykłady działań Projekt - PEOPLE Obszary Tematyczne: Godzenie życia prywatnego i zawodowego. E-zdrowie i samodzielność pacjenta. Strategia ekonomiczna wobec starzejącego się społeczeństwa. Włączenie społeczne i cyfrowe. Przedsiębiorczość społeczna. Wzmocnienie społeczeństwa obywatelskiego. Główne rezultaty dla Małopolski: Opracowanie Strategii „Wyzwania dla Małopolski w kontekście starzenia się społeczeństwa” Opracowanie rekomendacji dla polityk regionalnych wypracowane przez partnerów, beneficjentów i ekspertów, które zostaną przekazane do Komisji Europejskie. Podprojekt Silver Academy - realizowany przez Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie: Celem projektu było wsparcie rozwoju lokalnego sektora małych i średnich przedsiębiorstw przez zapewnienie alternatywnych modeli przedsiębiorczości dla osób powyżej 50 roku życia. Projekt PEOPLE finansowany w ramach Programu INTERREG IVC. Obszary Tematyczne: realizowane przez wszystkich partnerów w projekcie (6 regionów z Europy: 1. Andaluzja (Hiszpania), 2. Południowo-Wschodnia Anglia (Wielka Brytania), 3. Region Sztokholmu (Szwecja), 4. Północna Brabancja (Holandia), 5. Województwo Małopolskie, 6. Region Wenecji (Włochy), 7. Województwo Timis (Rumunia)) – poszczególni partnerzy koordynowali pojedyncze obszary. Małopolska koordynowała obszar nr 5 – Przedsiębiorczość społeczna, jednak była mocno zaangażowana w realizację obszar nr 3 – Strategia ekonomiczna wobec starzejącego się społeczeństwa. Rezultaty dla Małopolski: Małopolska, niezależnie od partnerów, w ramach obszaru nr 3 opracowała Strategię „Wyzwania dla Małopolski w kontekście starzenia się społeczeństwa”. Celem Strategii „Wyzwania Małopolski w kontekście starzenia się społeczeństwa” jest pokazanie takiej ścieżki rozwoju regionu, w której produkty i usługi dla starzejącej się populacji staną się jego dobrem także „eksportowym”, przyczyniając się do zdynamizowania rozwoju lokalnych gospodarek w regionie, wzbogacenia ilościowego i jakościowego regionalnego rynku pracy oraz udostępnienia zasobów naturalnych i wyspecjalizowanych sposobów ich wykorzystania na potrzeby zdrowia i dobrego życia także osób starszych. Jej fragmenty zostały przetłumaczone na język angielski i są rozpowszechniane w instytucjach zagranicznych. Opracowane przez partnerów rekomendacje dla polityk regionalnych zostaną zebrane w jeden dokument i przekazane do Komisji Europejskiej. Ze strony Małopolski powstało 11 rekomendacji, z czego 2 dotyczyły starzejącego się społeczeństwa. Podprojekt Silver Academy: w ramach projektu realizowane były tzw. podprojekty. Jednym z nich było Silver Academy. Cele szczegółowe tego projektu obejmowały: Rozwój innowacyjnych rozwiązań w oparciu o wdrożone z sukcesem programy dotykające planowania kariery, doradztwa zawodowego, czy wsparcia dla zakładania firm; Wypracowanie narzędzia on-line, które pozwoli na zastosowanie w innych partnerstwach w Unii Europejskiej; Założenie sieci wsparcia w regionie, które włączą się do międzyregionalnej sieci programu; Rozwój bazy badawczej dla obecnych i przyszłych badań, opracowania  i wdrożenia modeli przedsiębiorczości dla osób z grupy 50+; Identyfikacja przykładów dobrych praktyk, biorąc pod uwagę specyfikę i kontekst lokalnych gospodarek. 18

Projekt - Aktywni do emerytury i nie tylko… Projekty Samorządu Województwa dla 50+ w Małopolsce - przykłady planowanych działań Projekt - Aktywni do emerytury i nie tylko… Cel projektu: Podtrzymanie aktywności zawodowej osób z grupy 50+ poprzez przygotowanie ich do pełnienia roli coacha w miejscu pracy Główne działania: Promocja korzyści wynikających z zatrudniania 50+ w roli mentorów; Szkolenia uczestników z zakresu: zarządzania karierą własną i innych, kompetencji społecznych, mentoringu i coachingu celem zwiększenia konkurencyjności osób 50+ w miejscu pracy 3. Mentoring i coaching uczestników projektu dla młodszych pracowników oraz wymiana doświadczeń. 19