dr Małgorzata Marchewa – Pichlińska mgr Iwona Stawowska Wybrane problemy diagnozy psychologicznej u dzieci z głębszym upośledzeniem umysłowym. dr Małgorzata Marchewa – Pichlińska mgr Iwona Stawowska

MOTTO: „Wszechstronny znawca natury ludzkiej, jej objawów i procesów jest znacznie lepszym diagnostą nie będąc z zawodu lekarzem, aniżeli ogromna większość psychiatrów i psychologów, którzy nie mają najczęściej odpowiedniego potencjału do wykonywania swych zadań i którym parę lat studiów według programu uniwersyteckiego nie daje, nawet częściowo, wystarczającego klucza do zawiłych, indywidualnych, wielopłaszczyznowych i wielopoziomowych symptomów i syndromów”. Kazimierz Dąbrowski (Dwie diagnozy, Warszawa, 1974, PTHP, s.4)

Rozważania zawarte w raportach: 1. M Rozważania zawarte w raportach: 1. M. Marchewa – Pichlińska, Opracowanie algorytmu postępowania postdiagnostycznego, Łódź 2001, Materiały własne SPPPDZ i DzWR, 2. M. Marchewa – Pichlińska, E. Zawadzka, Działalność diagnostyczna Specjalistycznej Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej Doradztwa Zawodowego i dla Dzieci z Wadami Rozwojowymi, Łódź 2003, Materiały własne SPPPDZ i DzWR, 3. A. Sławińska, E. Gromek – Kotulska, I. Stawowska, Ocena procesu diagnozy w Specjalistycznej Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej Doradztwa Zawodowego i dla Dzieci z Wadami Rozwojowymi, Łódź 2004, Materiały własne SPPPDZ i DzWR, 4. M. Marchewa – Pichlińska, I. Stawowska, A. Zatorska, Trafność diagnozy psychologicznej i decyzji orzeczniczych w odniesieniu do dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim, Łódź 2005, Materiały własne SPPPDZ i DzWR.

DIAGNOZA PSYCHOLOGICZNA DZIECI I MŁODZIEŻY GŁĘBIEJ UPOŚLEDZONYCH UMYSŁOWO POWINNA SPEŁNIAĆ WYMAGANIA METODOLOGICZNE: Diagnoza psychologiczna powinna zawierać rezultaty rozpoznawania jednostkowej, indywidualnej sytuacji dziecka, uzyskane nie tylko za pomocą – opisanych w literaturze – standaryzowanych technik testowych, lecz również w oparciu o analizę dokumentacji medycznej, opinie specjalistyczne oraz własne, skategoryzowane lub kryterialne, narzędzia diagnozy. Diagnoza nie może ograniczać się tylko do typu zaburzenia, lecz powinna obejmować jego genezę, fazę, znaczenie dla całości funkcjonowania dziecka oraz przewidywanie przyszłości.

Diagnoza psychologiczna Stwierdzenie wyłącznie typu zaburzenia ≠

Diagnozowaniu problemu dziecka przyświecają: Diagnoza powinna zawierać nie tylko opis cech zastanych, ale i określenie dynamiki rozwoju danego zaburzenia. Umożliwia to bowiem adekwatne rozpoznanie sytuacji dziecka, jej specyficznych powikłań oraz przewidzenie dalszego rozwoju. Diagnozowaniu problemu dziecka przyświecają: Cele profilaktyczne – zapobieganie pewnym, ujemnym stanom rzeczy, Cele optymalizacyjne – wyznaczanie najkorzystniejszych rozwiązań w danej sytuacji, Cele terapeutyczne – łagodzenie istniejących trudności dziecka, Cele prognostyczne – przewidywanie dalszego rozwoju istniejącego stanu rzeczy.

Cele diagnozy Optymalizacja Profilaktyka Terapia Prognoza

PROCES DIAGNOZY PSYCHOLOGICZNEJ DZIECI I MŁODZIEŻY UPOŚLEDZONYCH UMYSŁOWO W STOPNIU GŁĘBSZYM POWINIEN BYĆ PROWADZONY W SPOSÓB PROFESJONALNY, SPEŁNIAJĄCY ZARAZEM KRYTERIA FORMALNO – PRAWNE I MERYTORYCZNE. Procedura diagnostyczna uruchamiana jest na wniosek rodziców (prawnych opiekunów) dziecka i za ich zgodą, przyzwalającą na podejmowanie koniecznych czynności wyjaśniających w efekcie istotę problemu podopiecznego poradni.

Dotrzymywane są ustawowe terminy, niezbędne do przeprowadzenia badań diagnostycznych, posiedzeń zespołów orzekających i wydawania stosownych dokumentów, poczynając od daty złożenia wniosku przez rodziców dzieci. Wszelkie wyjaśnienia problemów i trudności dziecka mają charakter poufny. Badania diagnostyczne prowadzi wykwalifikowany zespół specjalistów, posiadający uprawnienia i kompetencje w zakresie stosowania różnego typu metod, technik i narzędzi diagnostycznych.

Diagnoza psychologiczna dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębszym powinna być rzetelnie prowadzana, a także odznaczać się trafnością i obiektywizmem. Miarą diagnozy w tym względzie są informacje zwrotne, pochodzące: - z opinii nauczycieli - z opinii rodziców - liczby spraw odwoławczych w tym zakresie

O wyborze metod i technik diagnostycznych decydować winny wytyczone przez badającego zadania i hipotezy diagnostyczne o głębszym upośledzeniu umysłowym, uzasadniające użycie odpowiedniego zestawu: - standaryzowanych testów psychologicznych, - metod i technik niestandaryzowanych (np. obserwacja, rozmowa z rodzicami, opinie specjalistyczne), - własnych, kryterialnych lub skategoryzowanych narzędzi diagnozy

Standaryzowane testy psychologiczne stosowane są zgodnie z procedurami opisanymi w podręcznikach testowych. Protokoły badań testowych, jako odbicie zalecanej procedury, zawierać powinny: zapisy dosłownych wypowiedzi, reakcji czy wytworów dziecka podczas wykonywania poszczególnych prób testowych, ocenę rozwiązań poszczególnych prób testowych („dobrze” lub „źle”), zamianę punktów surowych na punkty przeliczone, obliczony wiek życia dziecka, odczytany wiek rozwoju dziecka, ocenę poziomu rozwoju badanej sfery, opis zachowania się dziecka podczas badania.

Wyjątkowo uzasadnione odstępstwa od procedury należy dokładnie zaznaczyć i uzasadnić w protokole badań. W szczególnie uzasadnionych przypadkach dopuszcza się możliwość odstąpienia od standaryzowanych procedur badawczych i stosowanie pozatestowych, kryterialnych narzędzi diagnozy.

Proces diagnostyczny powinien przebiegać w oparciu o więcej niż jedną metodę badania i obejmować wykorzystanie metod standaryzowanych i kryterialnych. Wszystkie zastosowane metody, techniki i narzędzia diagnostyczne mają służyć w sposób komplementarny opracowaniu diagnozy funkcjonalnej, uwzględniającej: etiologię i wyjaśnienie istniejącego stanu rzeczy (przyczyny medyczne, psychologiczne, socjalne, itp.) opis funkcjonowania dziecka z uwzględnieniem dynamiki przebiegu zaburzeń, proponowane kierunki, formy i metody rewalidacji, prognozę istniejącego stanu rzeczy.

Proces diagnozy głębszych upośledzeń umysłowych powinien zostać sfinalizowany na posiedzeniach zespołów orzekających, podejmujących optymalne, kolegialne decyzje edukacyjne w sprawach podopiecznych.

zrozumiała dla odbiorcy, wystarczająco szczegółowa, DIAGNOZA PSYCHOLOGICZNA DZIECKA UPOŚLEDZONEGO UMYSŁOWO W STOPNIU GŁĘBSZYM MA SWOJE ODBICIE W WYDAWANYCH PRZEZ PORADNIĘ DOKUMENTACH Część diagnostyczna orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego i opinii psychologicznych powinna być: zrozumiała dla odbiorcy, wystarczająco szczegółowa, istotna dla problemów dziecka, pomocna w pokonywaniu istniejących trudności.

W wydawanych przez poradnie dokumentach, diagnoza uzasadnia różne formy pomocy świadczonej na rzecz dziecka: potrzebę kształcenia specjalnego, formę kształcenia specjalnego, typ placówki mającej realizować wskazaną formę kształcenia specjalnego, kierunki ramowego programu rewalidacji dziecka, potrzebę wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, potrzebę dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych możliwości ucznia.

W części diagnostycznej wydawanych przez poradnie dokumentów, placówki oświatowe oczekują informacji określających rozwojowy potencjał dziecka, czyli: danych z zakresu rozwoju poznawczego, danych z zakresu rozwoju społeczno-emocjonalnego, danych o rozwoju mowy, danych o rozwoju makro- i mikromotoryki, danych o rozwoju zaradności życiowej, opisu umiejętności dziecka uzyskanych w procesie dydaktycznym, opisu sytuacji rodzinnej dziecka (w szczególnie uzasadnionych przypadkach).