Polityka przestrzenna w aglomeracji poznańskiej – dokąd zmierzamy? Łukasz Mikuła Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM w Poznaniu Polityka przestrzenna w aglomeracji poznańskiej – dokąd zmierzamy? Dzień Urbanisty 26.01.2012

Plan prezentacji Rozwój przestrzenny aglomeracji poznańskiej w latach 2000-2010: kilka faktów Pytania do dyskusji: Kto planuje aglomerację poznańską? Kto w praktyce kształtuje jej rozwój przestrzenny? Ile płacimy za rozwój przestrzenny? Czy opłaca się przyciągać/utrzymywać mieszkańców? Jaka rola planu metropolitalnego?

Rozwój aglomeracji 2000-2010 W latach 2000-2010 w aglomeracji poznańskiej oddano do użytku 65 tys. nowych mieszkań, z czego 34 tys. w Poznaniu, a 31 tys. w powiecie poznańskim W tym samym czasie liczba mieszkańców Poznania spadła o 33 tys., a powiatu wzrosła o 70 tys.

Rozwój aglomeracji 2000-2010 W Poznaniu w systemie deweloperskim powstało ponad 65 % mieszkań, a w budownictwie indywidualnym - 21 %. W przypadku powiatu ziemskiego proporcje te są odwrócone. 64 % mieszkań wybudowano indywidualnie, a w ramach działalności deweloperskiej – 28 %.

Aktualna przeciętna powierzchnia mieszkania: Rozwój aglomeracji 2000-2010 Aktualna przeciętna powierzchnia mieszkania: miasto Poznań: 64 m2, powiat poznański: 94 m2 Tarnowo Podgórne: 125 m2 Powierzchnia mieszkania na 1 osobę: miasto Poznań: 27,2 m2, powiat poznański: 29,0 m2 Tarnowo Podgórne: 37,1 m2

Rozwój aglomeracji 2000-2010 Nowe mieszkania w 2010 r. miasto Poznań: 3,2 tys. powiat poznański: 3,8 tys. w budownictwie indywidualnym: miasto Poznań: 0,5 tys. powiat poznański: 2,4 tys. Przeciętna powierzchnia: miasto Poznań: 72 m2 powiat poznański: 124 m2 miasto Poznań: 147 m2 powiat poznański: 147 m2

Rozwój aglomeracji 2000-2010 Za demograficzny wymiar poznańskiej suburbanizacacji odpowiada przede wszystkim budownictwo jednorodzinne w systemie indywidualnym Nierównowaga podaży działek pomiędzy Poznaniem a strefą podmiejską Model rozwoju przestrzennego oparty na jednym celu i parametrze – dążeniu do maksymalizacji powierzchni mieszkalnej przy minimalizacji kosztów inwestora prywatnego A gdzie inne cele, parametry, wskaźniki stosowane niegdyś w urbanistyce?

Kto w praktyce kształtuje rozwój przestrzenny aglomeracji? Formalnie: Gmina: pośrednio przez studium, ale w praktyce tylko poprzez uchwalanie planów miejscowych, ograniczona samodzielność w zakresie decyzji WZ

Kto w praktyce kształtuje rozwój przestrzenny aglomeracji? Formalnie: Gmina: pośrednio przez studium, ale w praktyce tylko poprzez uchwalanie planów miejscowych, ograniczona samodzielność w zakresie decyzji WZ Faktycznie: wnioskodawcy decyzji WZ SKO i sądy administracyjne geodeci banki właściciele gruntów

Ile kosztuje rozwój przestrzenny? Dochody: realne – podatek od nieruchomości dla terenów AG, sprzedaż gruntów komunalnych, PIT (trudny do wyliczenia) w praktyce wirtualne: podatek od nieruchomości dla terenów mieszkaniowych, opłata planistyczna Koszty bardzo realne: odszkodowania i wykupy mniej groźne (ale ostatecznie i tak bardzo wysokie): budowa infrastruktury

Ile kosztuje rozwój przestrzenny? Dochody i wydatki gmin związane z rozwojem zabudowy mieszkaniowej: dochody: charakter ciągły i obligatoryjny koszty: charakter skokowy i fakultatywny Koszty pojawiają się w większym stopniu przy planach miejscowych niż przy decyzjach WZ Łatwiej nie rozwijać nowej infrastruktury niż zwijać już istniejącą

Jaki plan metropolitalny? Koordynacja planistyczna w aglomeracji jest koniecznością: rozwiązywanie problemów prognostyczno-bilansowych – konieczność ponownego zbilansowania potrzeb i terenów inwestycyjnych, rozwiązywanie problemów „ogólnoaglomeracyjnych” – ustalanie lokalizacji dla obiektów i sieci o funkcjach ponadlokalnych rozwiązywanie problemów „granicznych” – uzgadnianie przeznaczenia terenu i przebiegu sieci infrastruktury w obszarach buforowych gmin rozwiązywanie problemów techniki planistycznej – wspólny system oznaczeń planistycznych rozwiązywanie problemów informacyjnych – zintegrowany i ogólnodostępny system pozyskiwania informacji z opracowań planistycznych

Jaki plan metropolitalny? Charakter planu metropolitalnego jest określony w ustawie bardzo lakonicznie: „Dla obszaru metropolitalnego uchwala się plan zagospodarowania przestrzennego obszaru metropolitalnego jako część planu zagospodarowania przestrzennego województwa” (art. 39 ust. 6. UPZP) Jaki charakter i zakres przedmiotowy planu? Brak rozporządzenia wykonawczego wydanego na podstawie art. 40 UPZP (od 2003 r.!): „Minister właściwy do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej określi, w drodze rozporządzenia, wymagany zakres projektu planu zagospodarowania przestrzennego województwa w części tekstowej i graficznej, […]

Jaki plan metropolitalny? W planie zagospodarowania przestrzennego województwa uwzględnia się ustalenia koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju (art. 39 ust. 4 UPZP) Wytyczne z Koncepcji Zagospodarowania Przestrzennego Kraju 2030 (dokument przyjęty uchwałą Rady Ministrów w dniu 13 grudnia 2011 r.) - podstawy planu przestrzennego zagospodarowania i strategii rozwoju obszaru metropolitalnego: zasada pierwszeństwa regeneracji (odnowy) zabudowy nad zajmowaniem nowych terenów pod zabudowę. deglomeracja usług na całym obszarze metropolitalnym - racjonalne nasycenie całego obszaru różnorodnymi funkcjami metropolitalnymi oraz usługami wyższego rzędu.

Mozaika SUiKZP

Mozaika SUiKZP

Jaki plan metropolitalny? Stosunek do polityki przestrzennej gmin: zbiór zasad, wskazówek, zaleceń, dobrych praktyk czy wiążący dokument, ścisła podstawa do uzgadniania studiów gminnych? Skuteczność planowania metropolitalnego vs. ochrona samodzielności planistycznej gmin

Jaki plan metropolitalny? Stosunek do polityki samorządu województwa: dokument ściśle planistyczny, stosowany do uzgadniania studiów i planów miejscowych, czy również dokument wyznaczający politykę inwestycyjną samorządu województwa w zakresie jego zadań (np. drogi wojewódzkie)? a może nawet dokument programowy w zakresie polityki regionalnej wyznaczający kierunki działań w ramach WRPO 2014-2020?

Jaki plan metropolitalny? Stosunek do polityki administracji rządowej: bierny – włączenie do dokumentu aktualnych polityk i stanowisk administracji rządowej (np. w zakresie docelowej sieci dróg krajowych) czy aktywny – postulatywny, wskazujący rozwiązania najbardziej korzystne z punktu widzenia obszaru metropolitalnego?

Pytania na koniec Czy gminy są w stanie zrobić krok w tył w swoich studiach? A potem jeszcze zabezpieczyć tereny wyłączone z zabudowy poprzez plany miejscowe? Czy zdążą to zrobić przed chaotycznym „skonsumowaniem” terenów mieszkaniowych w obecnych studiach przez decyzje WZ? Czy metoda „marchewki” – wskazywanie obszarów preferowanych do zabudowy i ograniczenie zewnętrznego wsparcia finansowego wyłącznie do nich – ma szansę skutecznie wpłynąć na rozwój przestrzenny aglomeracji?