1 Idea i metodyka Foresight oraz realizacja Narodowego Programu Foresight w Polsce Andrzej Matczewski Warszawa

2 Foresight Foresight to przedsięwzięcie mające na celu wskazanie i ocenę przyszłych potrzeb, szans i zagrożeń związanych z rozwojem społecznym i gospodarczym oraz przygotowanie odpowiednich działań wyprzedzających z dziedziny nauki i techniki.

3 Foresight Zarówno sam proces Foresightu, jak i jego wyniki, są wykorzystywane przede wszystkim jako sposób tworzenia, a następnie realizacji polityki naukowej, technicznej i innowacyjnej państwa oraz jako narzędzie rozwijania w społeczeństwie kultury myślenia o przyszłości.

4 Foresight Program Foresight włącza przedstawicieli władzy publicznej, przemysłu, organizacji pozarządowych, organizacji badawczych oraz społeczeństwo do otwartej, ukierunkowanej dyskusji nad przyszłością.

5 Foresight Realizacja Programu Foresight obejmuje następujące cele: wskazywanie priorytetów w sferze badań i rozwoju technologicznego poprzez odkrywanie potencjalnych możliwości; wprowadzanie nowych grup społecznych do wspólnej debaty nad przyszłością; przedstawienie znaczenia i osiągnięć badań naukowych dla rozwoju gospodarki oraz możliwości ich absorpcji przez gospodarkę; zmianę orientacji polityki naukowej i innowacyjnej z gospodarki tradycyjnej na Gospodarkę Opartą na Wiedzy.

6 Foresight Wyniki Foresight informują decydentów: o nowych tendencjach rozwojowych, pomagają uzgodnić scenariusze rozwoju, pozwalają zharmonizować działania partnerów społecznych (rządu, środowisk naukowych i przemysłowych, małych i wielkich firm, sektorów gospodarki) oraz służą pomocą w ustaleniu kryteriów finansowania nauki i techniki

7 Foresight Na podstawie analizy wdrożonych procesów foresight w innych krajach, a także propozycji dla Polski zawartych w projekcie Foresight w sferze nauki i techniki: faza przygotowawcza opracowanym przez PREST, Victoria University of Manchester w Wielkiej Brytanii i FhG-ISI, Karlsruhe w Niemczech oraz uwzględniając stan rozwoju dziedzin badawczych w różnych resortach, wstępnie wyodrębniono cztery pola badawcze (2003).

8 Foresight I.Zdrowie i Życie (chemikalia i farmaceutyki, bezpieczeństwo żywności, technologie w medycynie); II.Zrównoważony Rozwój (poziom życia społeczeństwa, energia, ekologia, technologie na rzecz ochrony środowiska, zasoby naturalne i nowe materiały, wzrost gospodarczy, infrastruktura); III.Technologie Informacyjne i Telekomunikacyjne (infrastruktura, sieci, dostęp do informacji, ePolska w eEuropie, edukacja); IV.Bezpieczeństwo (ekonomiczne zewnętrzne i wewnętrzne, socjalne, techniczno-technologiczne, stabilność polityczna).

9 Foresight Pilotażowy Projekt Foresight przeprowadzono w polu badawczym Zdrowie i Życie. Wybór pola badawczego Zdrowie i Życie został podyktowany: dużym poparciem społecznym dla tej tematyki, zmianą struktury demograficznej społeczeństwa polskiego (problem starzenia się społeczeństwa), tradycjami Polski w produkcji czystej żywności oraz poszukiwaniem niszy na polskim rynku farmaceutycznym i medycznym.

10 Zdrowie i Życie Podstawowe obszary tematyczne Chemikalia i farmaceutyki Bezpieczeństwo żywności Technologie w medycynie (zastosowanie)

11 Foresight Metodyka realizacji Pilotażowego Projektu Foresight opierała się na następujących narzędziach procesu foresight: wyznaczaniu kluczowych technologii za pomocą specjalnie do tego celu dobranych kryteriów opracowanych przez ekspertów głównego panelu tematycznego, co umożliwia określenie priorytetów dla polityki naukowej, naukowo- technicznej i innowacyjnej państwa oraz pozwala na wyznaczenie rozwiązań i określenie przyszłych potrzeb gospodarki i społeczeństwa;

12 Zdrowie i Życie Działania: Wysłanie listów do instytucji i organizacji wytypowanych do zgłaszania kandydatów na eksperta. Otrzymano 141 ankiet kandydackich w tym: 110 z kategorii nauka (powyżej 35 lat), 5 z kategorii nauka (poniżej 35 lat), 11 z kategorii administracja publiczna, 11 z kategorii organizacje pozarządowe, 4 z kategorii gospodarka.

13 Zdrowie i Życie Pierwsze posiedzenie wąskiej grupy ekspertów w dniu 27 kwietnia 2004 r., w składzie: - Prof. January Weiner - Prof. Alfred Zejc - Prof. Jan Gawęcki - Prof. Henryk Górecki

14 Zdrowie i Życie wstępna selekcja merytoryczna Z akwalifikowano 87 spełniających kryteria kandydatów na ekspertów w tym: -74 z kategorii nauka (w tym 4 poniżej 35 lat), -6 z kategorii organizacje pozarządowe (w tym 1 poniżej 35 lat), -5 z kategorii administracja publiczna, -2 z kategorii gospodarka

15 Zdrowie i Życie WNIOSKI liczba zgłoszonych kandydatów była mniejsza niż się spodziewano, bardzo mała liczba osób poniżej 35 lat, brak przedstawicieli mediów; niewielu przedstawicieli gospodarki, administracji i organizacji pozarządowych, brak przedstawicieli wielu ważnych dyscyplin naukowych związanych z polem badawczym Zdrowie i Życie

16 Zdrowie i Życie Działania – c.d. Wysłanie listów do wszystkich spełniających kryteria kandydatów na eksperta (lista 87 osób) z prośbą o zgłoszenie 3-5 kolejnych kandydatów. Wysłanie listów do instytucji i organizacji (113 szt.) z prośbą o uzupełnienie listy i wytypowanie po 3 kandydatów z brakujących kategorii oraz dziedzin nauki i technologii.

17 Zdrowie i Życie Uzyskano drogą internetową 233 ankiet w tym: 205 z kategorii nauka (w tym 18 poniżej 35 lat), 8 z kategorii inne organizacje, 7 z kategorii administracja publiczna, 7 z kategorii organizacje pozarządowe, 6 z kategorii gospodarka,

18 Zdrowie i Życie Kolejne posiedzenie wąskiej grupy ekspertów w dniach czerwca 2004 r. powtórna selekcja merytoryczna – dobór kolejnych 108 kandydatów spełniających kryteria w tym: -95 z kategorii nauka (w tym 13 poniżej 35 lat), -4 z kategorii gospodarka, -3 z kategorii administracja publiczna, -3 z kategorii organizacje pozarządowe, -3 z kategorii inne organizacje, Łącznie w obu selekcjach merytorycznych wybrano 195 kandydatów na ekspertów.

19 Zdrowie i Życie Selekcja statystyczna – wybór metodą losowania 150 ekspertów bezpośredniego udziału w tym: -60 osób z pola Chemikalia i farmaceutyki, -50 osób z pola Bezpieczeństwo żywności, -40 osób z pola Technologie w medycynie. Kandydatów w wieku poniżej 35 lat i przedstawicieli grup innych niż nauka zakwalifikowano do odpowiednich grup ekspertów bez losowania.

20 Zdrowie i Życie selekcja końcowa statystyczna – wybór metodą losowania ekspertów do głównego panelu tematycznego: -wylosowano 17 osób (w tym 12 z kategorii nauka oraz po jednej z pozostałych kategorii), -pozostawiono 2 miejsca w celu uzupełnienia listy ekspertami wiodącymi znającymi zasady projektu Foresight oraz 1 miejsce dla przedstawiciela mediów. Posiedzenie Komitetu Sterującego do spraw Pilotażowego Projektu Foresight w dniu 14 lipca 2004 r.: uchwała nr 4/04 w sprawie powołania składu panelu głównego Zdrowie i Życie: uzupełnienie listy 17 ekspertów 2 ekspertami z dawnej Grupy Inicjatywnej ds. Foresight: prof. Andrzej Matczewski, prof. Andrzej Jasiński

21 Zdrowie i Życie Metodyka pracy panelu głównego: Interaktywna praca w sieci - zgłaszanie propozycji na ręce przewodniczącego panelu - przekazywanie poszczególnych propozycji członkom panelu - opracowanie syntezy przez przewodniczącego panelu głównego i przekazanie członkom Ewaluacja projektu syntetycznego w trakcie zebrania panelu Interaktywna praca w sieci nad projektem końcowym Przekazanie wyniku pracy DSiRN MNiI i panelowi tematycznemu Zdrowie i Życie

22 Zdrowie i Życie Podstawowe obszary tematyczne Propozycje Komitetu Sterującego Chemikalia i farmaceutyki Bezpieczeństwo żywności Technologie w medycynie (zastosowanie) Propozycje panelu głównego Technologie w medycynie Jakość życia Farmaceutyki

23 Zdrowie i Życie Zadania zespołów tematycznych: 1.Ocena propozycji doboru tematycznych obszarów szczegółowych 2.Ocena, uzupełnienie, skorygowanie, usunięcie propozycji tematów szczegółowych 3.Analiza wielokryteryjna nadanie poszczególnym tematom szczegółowym wag i wartości według kryteriów zaproponowanych przez panel główny uszeregowanie tematów 4.SWOT 5.Zwięzły opis wybranych tematów

24 Zdrowie i Życie Panele tematyczne dokonały wyboru ponad 100 kierunków badań i rozwoju technologii dla Polski w poszczególnych obszarach tematycznych w dziedzinie badawczej Zdrowie i Życie oraz opracowały raporty cząstkowe. Główny panel tematyczny wybrał 26 priorytetowych kierunków do dyskusji społecznej.

25 Zdrowie i Życie Konsultacje społeczne weryfikujące wybór priorytetowych dziedzin nauki i technologii dla Polski przeprowadził Instytut Badania Opinii i Rynku Pentor.

26 Zdrowie i Życie Priorytetowe kierunki wskazane przez Panel Główny Priorytetowe kierunki wskazane przez interesarjuszy 1.Rozwój metod i technologii na potrzeby powszechnej edukacji prozdrowotnej 2.Budowa programów ustawicznego kształtowania świadomości żywieniowej i racjonalizacji nawyków żywieniowych społeczeństwa 3.3. Rozwój opieki perinatalnej, wczesnego wykrywania wad genetycznych i rozwojowych 4.4. Rozwój nowoczesnych metod i systemów analitycznych na potrzeby medycyny, gospodarki żywnościowej i ekologii, ze szczególnym uwzględnieniem bio- i nanotechnologii 5.5. Rozwój metod i technik profilaktyki, diagnostyki i terapii chorób zakaźnych i zakażeń ważnych z punktu widzenia zdrowia publicznego 1.Budowa efektywnych systemów przesiewowych 2.Rozwój opieki perinatalnej, wczesnego wykrywania wad genetycznych i rozwojowych 3.Rozwój metod i technik ratownictwa medycznego 4.Rozwój badań i technologii nad organizmami genetycznie zmodyfikowanymi i monitorowania ich oddziaływania na człowieka i ekosystem 5.Doskonalenie żywności i żywienia w aspekcie ich znaczenia dla ochrony zdrowia ludzi i zwierząt