Maciej Gruza Instytut Pracy i Spraw Socjalnych w Warszawie „Klasyfikacja zawodów i specjalności i jej zastosowanie w monitoringu zawodów nadwyżkowych i deficytowych – założenia a rzeczywistość” Maciej Gruza Instytut Pracy i Spraw Socjalnych w Warszawie

Klasyfikacja zawodów i specjalności Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. Nr 265, poz. 2644) Opracowana na podstawie Międzynarodowego Standardu Klasyfikacji Zawodów ISCO-88, oraz jego nowej edycji z 1994 r., tzw. ISCO-88 (COM), dostosowanej do potrzeb Unii Europejskiej

Struktura klasyfikacji: Lp. Nazwa grupy wielkiej Liczba grup w ramach grupy wielkiej Liczba zawodów i specjalności Poziom kwalifikacji dużych średnich elementarnych 1 Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy 3 6 33 43 - 2 Specjaliści 4 20 65 440 Technicy i inny średni personel 17 69 313 Pracownicy biurowi 7 51 2 lub 3 5 Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy 21 77 Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy 8 13 40 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 74 318 Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 72 338 9 Pracownicy przy pracach prostych 10 83 Siły zbrojne RAZEM 30 116 392 1707

Instytucje wykorzystujące klasyfikację zawodów i specjalności: Urzędy pracy Główny Urząd Statystyczny Zakład Ubezpieczeń Społecznych Ministerstwo Edukacji Narodowej Inne instytucje centralne Instytucje rynku ubezpieczeniowego Stowarzyszenia zawodowe i organizacje pracodawców, organizacje związkowe

Wykorzystanie klasyfikacji w Urzędach Pracy: (jednostki publicznych służb zatrudnienia, WUP, PUP, centra informacji i planowania kariery) Statystyka bezrobocia Rejestrowanie bezrobotnych Oferty pracy

Wykorzystanie klasyfikacji w Głównym Urzędzie Statystycznym Badanie popytu na pracę (Z-05) realizowane co 2 lata metodą reprezentacyjną – grupy elementarne Sprawozdanie o strukturze wynagrodzeń wg zawodów (Z-12), badanie realizowane co 2 lata metodą reprezentacyjną – grupy elementarne Statystyczna karta wypadków (Z-Kw) nadsyłana w razie wystąpienia zjawiska – zawody i specjalności Sprawozdanie szkoły zawodowej (S-07), badanie roczne, realizowane metodą pełną – zawody szkolne Sprawozdanie ponadgimnazjalnej szkoły zawodowej i liceum profilowanego (S-19), badanie roczne, realizowane metodą pełną – zawody szkolne Karta statystyczna gospodarstwa domowego (BR-1a), badanie miesięczne, realizowane metodą reprezentacyjną – grupy duże Warunki życia ludności (DS-48), badanie roczne, realizowane metodą reprezentacyjną – grupy duże Kondycja gospodarstw domowych (KGD-1), badanie kwartalne realizowane metodą reprezentacyjną – grupy duże Ankieta – Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności (ZD), badanie ciągłe realizowane metodą reprezentacyjną – grupy elementarne

Ponadto Główny Urząd Statystyczny, na potrzeby Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej przetwarza: Sprawozdanie MPiPS-01 załącznik 3, Bezrobotni oraz oferty pracy według zawodów i specjalności; jest to badanie półroczne – zawody i specjalności MPiPS-04, sprawozdanie o zezwoleniach na zatrudnienie i zgodach na pracę wydawanych cudzoziemcom w Polsce – zawody i specjalności W 2002 r. przeprowadzony został Narodowy Spis Ludności i Mieszkań, gdzie jedno z pytań odnosi się do zawodu lub specjalności – grupy elementarne

Wykorzystanie klasyfikacji w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Centralny Rejestr Ubezpieczonych, w którym zawarte są – między innymi – informacje o zawodzie ubezpieczonego Formularz zgłoszeniowy do ubezpieczenia (ZUS ZUA) Informację o zawodzie osoby wnioskującej o emeryturę lub rentę. Informacja o zawodzie osoby wnioskującej o przyznanie świadczenia jest konieczna przy orzekaniu o utracie zdolności do pracy, bądź konieczności przekwalifikowania zawodowego, jak również przy ustalaniu uprawnień do świadczeń rehabilitacyjnych

Wykorzystanie klasyfikacji w Ministerstwie Edukacji Narodowej: (Centralna Komisja Egzaminacyjna i wojewódzkie oddziały, Ochotnicze Hufce Pracy, Centra Kształcenia Praktycznego, Uczelnie Wyższe, Szkoły Zawodowe) 193 zawody „szkolne” Rozporządzenie ministra edukacji narodowej i sportu z dnia 18 kwietnia 2002 r. w sprawie określenia standardów nauczania dla poszczególnych kierunków studiów i poziomów kształcenia (Dz. U. Nr 116, poz. 1004 wraz z późniejszymi zmianami)

Wykorzystanie klasyfikacji w innych instytucjach centralnych – Wykaz Zawodów Regulowanych Wykorzystanie klasyfikacji przez instytucje rynku ubezpieczeniowego Wykorzystanie klasyfikacji przez stowarzyszenia zawodowe i organizacje pracodawców oraz organizacje związkowe

Możliwość wykorzystania Klasyfikacji zawodów i specjalności w monitoringu zawodów nadwyżkowych i deficytowych – założenia: Pełna i tworzona na jednolitych podstawach informacja obrazująca strukturę polskiego rynku pracy Informacja zbierana przez wiele instytucji – uzupełniające się nawzajem źródła Informacja bardzo szczegółowa – ponad 1700 zawodów i specjalności Bazy danych uzupełniane na bieżąco Częsta weryfikacja zgromadzonych danych Możliwość szybkiego dostępu do poszukiwanych danych – skomputeryzowane bazy danych Struktura klasyfikacji umożliwia wskazywanie potencjalnych obszarów zawodowych, w których zachodzą największe przemiany

Poszczególne instytucje nie udostępniają sobie nawzajem swoich danych Możliwość wykorzystania Klasyfikacji zawodów i specjalności w monitoringu zawodów nadwyżkowych i deficytowych – wykorzystanie praktyczne: Poszczególne instytucje nie udostępniają sobie nawzajem swoich danych Brak jednolitej platformy wymiany informacji – nie ma możliwości połączenia baz cząstkowych w jednolity system Brak możliwości dostępu do danych podstawowych Brak weryfikacji prawidłowości gromadzonych danych Stosowanie przez różne instytucje różnych wersji klasyfikacji Bardzo mała wiedza potencjalnych użytkowników na temat klasyfikacji

Możliwość wykorzystania Klasyfikacji zawodów i specjalności w monitoringu zawodów nadwyżkowych i deficytowych – wykorzystanie praktyczne (cd): Błędne klasyfikowanie poszczególnych zawodów – nie prowadzi się szkoleń dla urzędników lub prowadzi się je w niedostatecznym zakresie Brak powszechnie dostępnych informacji na temat zasad klasyfikowania zawodów Brak powszechnie dostępnych opisów poszczególnych zawodów i specjalności (www.praca.gov.pl) Częste (zazwyczaj nieistotne) zmiany w klasyfikacji (1995, 1998, 2002, 2004) Wprowadzanie zmian do klasyfikacji nie na podstawie analiz lecz na podstawie arbitralnych decyzji urzędników Brak słownika stanowisk pracy

Zapewnienie powszechności dostępu gromadzonych danych Możliwość wykorzystania Klasyfikacji zawodów i specjalności w monitoringu zawodów nadwyżkowych i deficytowych – jakie działania powinny zostać podjęte: Przekazanie w wyłączną gestię jednej instytucji wszelkich spraw związanych z tworzeniem i nowelizacją klasyfikacji oraz przygotowaniem słownika stanowisk Przeprowadzanie nowelizacji powinno odbywać się możliwie rzadko (np. raz na 10 lat) w regularnych odstępach czasu Połączenie baz danych poszczególnych instytucji w jednolity system, umożliwiający wymianę danych w czasie rzeczywistym Zapewnienie powszechności dostępu gromadzonych danych

Maciej Gruza Instytut Pracy i Spraw Socjalnych ul. Bellottiego 3B 01-022 Warszawa Tel.: 022 53 67 511 Fax.: 022 53 67 514 e-mail: klasyfikacja@ipiss.com.pl