Aleksandra Czyzewska Plock 19 – 21.06.2006 URBAMAS BREMEN CASE Aleksandra Czyzewska Plock 19 – 21.06.2006 URBAMAS

WOLNE HANZEATYCKIE MIASTO BREMEN Miedzynarodowy port morski i centrum handlu nad Morzem Polnocnym, o 1200 letniej historii Obszar 400 km2 najmniejszy z landow niemieckich (Bremen + Bremenhaven) Liczba mieszkancow: 663.129 , z czego 544.853 w Bremie, (10 najwieksze miasto w Niemczech),a 118.276 w Bremerhaven Baza ekonomiczna: port, przemysl samochodowy, elektroniczny, stalowy, stoczniowy i lotniczy.

Faza organizowania procesu 1972 – formalnie powolanie do zycia obszaru przeksztalcen (Sanierungsgebit), na podstawie prac wstepnych zleconych przez Senat WHM Bremy – Instytutowi Urbanistycznemu w Norymberdze Zgodnie z Bebauungsplan 418 (plan zabudowy) i Flaechennutzungsplan (plan uzytkowania gruntow z 1967) 1973 – okreslono cele przeksztalcen (grupa projektowa przy senatorze d/s budownictwa 1974 – zatwierdzenie Bebaungsplan 1500

Zarzadzanie procesem przeksztalcen 1973 – Bremische Gesellschaft fuer Stadterneuerrung, Stadtentwicklung und Wohnungsbau m.b.H. (spolka z o.o.) otrzymuje zlecenie na prowadzenie rewitalizacji obszaru Ostertor/Remberti (rozszerzone w maju 1979 o dalsze obszary) Zlecenie dotyczylo prowadzenia dalszych badan przygotowawczych jak i wlasciwego prowadzenia rewitalizacji, zgodnie z ustawa Staedtebaufeorderungsgezetz (zasady urbanistycznego ladu), jako reprezentant powierzonych srodkow (Treuhandvermoegen)

BGSSW zakres uprawnien Ustalanie srodkow, czasu, kosztow i zasad finansowania Planowanie i kierowanie budowa Nabywanie gruntow i prywatyzacja Programowanie wywlaszczen, prawnego I rzeczywistego uwalniania parcel Sprawowanie opieki nad osobami, ktore w wyniku zmian musza opuscic obszar (Betroffene) i prowadzenie poradnictwa dla nich

BGSSW zakres uprawnien c.d. Modernizacja starej zabudowy Wspieranie wykonawstwa prywatnego (Bauwilliger) Prowadzenie powierzonej rewitalizacji dla osob trzecich (indywidualne kontrakty)

Formy wspoldecydowania Celem polityki rewitalizacyjnej bylo, na gruncie wczesniejszych doswiadczen, przeprowadzenie przedsiewziecia od poczatku przy szerokim udziale obywateli, uzgadniajac z nimi wspolne stanowisko. Z tego tez powodu powolano przy BGSSW – jako prowadzacym zadanie – kilka demokratycznych gremiow

BGSSW – formy partycypacji Rada Interesantow (Beirat der Betroffenen) – zinstytucjonalizowany komitet doradczy, wypelniajacy nie tylko tylko statutowe zadania, lecz takze zobowiazania kontraktowe (na podstawie umowy) Rada utrzymala sie przez caly czas trwania rewitalizacji, wybrana na 4 lata przez zgromadzenie zainteresowanych rewitalizacja i skladala sie z trzech przedstawicieli: lokatorow, wlascicieli, pracobiorcow z obszaru sanacji. Do jej zadan nalezalo doradztwo prowadzacemu przedsiewziecie (BGSSW). Sprawy konfliktowe pomiedzy Rada Interesantow a Bremische Gesellschaft rozstrzygala ostatecznie deputacja Budownictwa I Porzadku Przestrzennego Rzadu Bremenskiego.

BGSSW – zespoly doradcze Obok Rady Interesantow funkcjonowala Rada Socjalna (Sozialbeirat) jako koordynator i cialo polecajace, szczegolnie w sprawach lokatorskich i ciezkich przypadkach socjalnych W 1977 zalozono tzw. Komisje Prywatyzacyjna (Privatisierungskommission) jako cialo wybrane, rozpatrujace podania w sprawie prywatyzacji nieruchomosci wplywajace do Bremische Ges. Wraz z uruchomieniem przedsiewziecia Bremische Ges. Uruchomilo tez punkt informacyjno – doradczy dla obywateli, aby mogli otrzymac biezaca informacje w sprawach planowania, projektowania i postepow realizacyjnych

Partycypacja Od poczatku szeroka partycypacja zainteresowanych i ich gremiow w procesie planowania i realizacji, byla jednym z sukcesow sanacji obszaru Ostertor. Bez szerokiej partycypacji spolecznosci lokalnej i bez indywidualnych reakcji Bremische na potrzeby poszczegolnych zainteresowanych, nie bylby ten sukces na tak duzym obszarze mozliwy do odniesienia

Planowanie Jak wspomniano ponad prawne pryncypia ustawy urbanistycznej (Staedtebaufoerderungsgesetz) dotyczace odnowy miast, uruchomione zostalo wspoldecydowanie zainteresowanych dla obudzenia gotowosci wspoludzialu w przedsiewzieciu, a w konsekwencji sanacja Konsekwentnie w calym procesie planowania byla prowadzona szeroka dyskusja nad wypracowaniem zasad nowego planu, np. W sprawie tzw. cichego i plynnego ruchu ulicznego (komunikacji) jak i rowniez w sprawie samego Planu Koncepcyjnego (Konzeptplannung)

Planowanie c.d. Na bazie Planu Koncepcyjnego z 1975 Bremische Ges. zatwierdzilo 17 Planow Zabudowy (Bebaungsplaene) Ze wzgledu na szczegolnie skomplikowana problematyke urbanistyczna tzw. Milchquartier – fragmentu dzielnicy poddanej sanacji, rozpisany zostal przez Bremische konkurs urbanistyczny na idee zagospodarowania jej przestrzeni. Wyniki konkursu zostaly prawnie wprowadzone do Planu Zabudowy i przeprowadzono ich realizacje

Przyklady - komunikacja Nadmierne nasycenie parkowanymi samochodami I ruchem ulicznym bylo charakterystyczne dla tego obszaru, jak jednego z sasiadujacych z centrum. Postanowiono zatem wprowadzic, zgodnie z zasadami w obszarach poddanych sanacji, tzw. cicha komunikacje, m.in. poprzez peryferyjna lokalizacje 3 wielkich garazy “wewnatrzkwartalowych”, oraz nastepnych w formule “wspolnych garazy” (Gemainschaftstiefgaragen) wybudowanych ze srodkow na nowe budownictwo dla mieszkancow dzielnicy

Przyklady – odnawianie substancji budowlanej Wiekszosc budynkow wymagala modernizacji. To spowodowalo, ze wlasciciele budynkow prywatnych obawiali sie inwestowania w modernizacje, wobec planowanych nowych tras komunikacyjnych, lub wrecz nie otrzymania odszkodowania odpowiadajacego wydatkom – w procesie wywlaszczania lub przy wolnorynkowej sprzedazy Dla budynkow znajdujacych sie w posiadaniu miejskim, stojacych na gruntach przeznaczonych pod nowa trase, nie przewidywano utrzymania substancji budowlanej. Byly one jednak zamieszkale przez lokatorow. W 1974 roku 149 zabudowanych i prawie wszystkie niezabudowane parcele miejskie oddano Bremische Ges. w powiernictwo (Treuhandvermoegen) jako prowadzacemu sanacje. Jeszcze w listopadzie 1974 na bazie przejetego majatku i szczegolowego wyliczenia kosztow dla pierwszych 8 budynkow – ropoczeto proces uruchamiajac srodki prawnie nalezne na sanacje.

Sanacja budynkow c.d. W jej toku zostaly prawie wszystkie budynki z ww i jeszcze pozniej nabyte przez Bremische Ges. zmodernizowane przez Bremische lub we wspolpracy z prywatnymi wlascicielami po przeprowadzonej prywatyzacji majatku komunalnego. Takze dla prywatnych wlascicieli juz po 1974 roku rozszerzono propozycje wspolfinansowania modernizacji prywatnie prowadzonych , przy wsparciu srodkami ustawowymi sanacji na podstawie ustawy urbanistycznej (Staedtebaufoerderungsgesetz), co znacznie upowszechnilo idee W sumie Bremische Ges. zawarlo 96 umow o modernizowanie budynkow z prywatnymi wlascicielami domow, w ramach ktorych odnowionych zostalo 255 mieszkan za 14,8 mln DM

Zmiany struktury socjalnej I lokatorskiej W wyniku degradacji przestrzennej, nastepowala na obszarze Ostertor/Remberti degradacja socjalna, przejawiajaca sie w nadmiernie wysokiej – dominujacej- liczbie jedno I dwuosobowych gospodarstw. Glownym celem sanacji bylo zatem doprowadzenie do normalnego poziomu zroznicowanej struktury socjalnej. Cel ten osiagnieto poprzez nowa zabudowe plombowa I zabudowe prywatnych gruntow. Ze wzgledu na najstarszych I najubozszych mieszjancow, ktorych nie byloby stac na pozostanie w zmodernizowanych budynkach o podwyzszonych kosztach wynajmu lokali, doszlo do intensywnej dyskusji. W jej wyniku wyposrodkowane zostaly koszty najmu pomiedzy wysokoscia rynkowa a prawnie chroniona tak, iz zaden z mieszkancow nie musial opuszczac dzielnicy. Ewentualne przeprowadzki dokonywane byly na koszt sanacji.

Prywatyzacja i nowa zabudowa Ustawa urbanistyczna zawiera powinnosc prywatyzacji gruntow komunalnych przejetych przez Bremische Ges. W ramach sanacji. W tym celu przejete przez Bremische parcele podzielono na 4 kategorie: 1) wlasnosc gruntowa postawiona w najszerszym rozumieniu dla potrzeb publicznych lub komunalnych; 2) zabudowane parcele, ktore jako dzierzawione takimi powinny pozostac; 3)zabudowane parcele, przeznaczone na prywatyzacje (dla jedno lub dwurodzinnego budownictwa); 4) niezabudowane parcele pod nowa zabudowe. Na podstawie deputacji Budownictwa i Porzadku Przestrzennego oraz Finansow w 1977 roku zostaly okreslone warunki ramowe dla prywatyzacji dwu ostatnich grup parcel.

Prywatyzacja c.d. Glownym celem prywatyzacji bylo ozdrowienie struktury mieszkancow. Nowa zabudowa po prywatyzacji i modernizacja po prywatyzacji sluzyc mialy jako obiekty mieszkalne, handlowe i rozwoju przedsiebiorstw. Uaktywnienie biznesu bylo sukcesem sanacji. W sumie wzniesiono na obszarze sanacji na sprywatyzowanych gruntach ok. 410 nowych mieszkan I ok 5,5 tys. M2 pomieszczen rzemieslniczo – handlowych. W pozniejszym okresie - dalsze ok. 200 mieszkan i 500 m2 pomieszczen uslugowych. Ta prywatna dzialalnosc budowlana odpowiadala inwestycji ponad 100 mln DM.

Zycie publiczne Zrealizowano w ramach sanacji: Modernizacje Domu Dziecka, sklepow dzieciecych oraz dwoch innego rodzaju Zmodernizowano (pierwotnie przeznaczony do wyburzenia) kompleks fabryczny na centrum Komunikacyjnej I Eksperymentalnej Sztuki Alternatywnej Wzniesiono nowy teatr Odrestaurowano budynek na siedzibe Towarzystwa Niemiecko – Polskiego Popierano powstawanie knajpek, restauracji i wysokiej jakosci uslug.

Koszty – 10 letni budzet miejsko-panstwowy – ok.146, 000 tys DM Przygotowanie - 1, 223 tys DM Wykup 42 960 m2 gruntow - 13, 838 tys DM Uporzadkowanie wykupionych gruntow – 504 tys DM Przesiedlanie mieszkancow – 296 tys DM Rozbiorki – 2, 702 tys DM Przygotowanie realizacji infrastruktury (drogi, kanaly wykonywane przez inne podmioty)– 308 tys DM Garaze I – 13, 860 tys DM Garaze II – 876 tys DM Szczegolne porzadkowanie terenu (np. odszkodowania) – 2, 068 tys DM Modernizacja prywatnych 255 mieszkan i 7 uslugowych pomieszczen (w ramach 96 kontraktow) – 14, 716 tys DM Modernizacja 110 budynkow przekazanych w powiernictwo – 32, 648 tys DM Mala architektura Charlottenstrasse – 77 tys DM Inne koszty – 3, 000 tys DM Inne powierzone zadania (wsoieranie prywatnych wlascicieli, pozyczki) – 60, 000 tys DM

Zakonczenie sanacji Zleceniobiorca sanacji czyli Bremische Gesellschaft zakonczyl swoje zadanie do 31.12 1984 r., czyli po 10 ustawowych latach Od 1 stycznia 1985 roku znowu odpowiedzialnosc za aktywnosci na obszarze Ostertor/Remberti przejela WHM Bremen.