Polityka Społeczna i Walka z Ubóstwem w Krajach Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej (MENA) Michał Rutkowski Dyrektor, Departament Polityki Społecznej, Region Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej, Bank Światowy, Waszyngton, USA Ustroń, 12 stycznia 2007 roku

Pytania Wstępne MENA jest w okresie przejściowym do nowego „paradygmatu wzrostu” od początku lat osiemdziesiątych: (a) co wiemy o redukcji ubóstwa i rozwoju społecznym w tym okresie? (b) jakie są konsekwencje tej wiedzy dla oceny modelu polityki społecznej dominującego w MENie?

Sytuacja przed wkroczeniem w okres przejściowy: trendy wzrostu gospodarczego

Sytuacja przed wkroczeniem w okres przejściowy: trendy w zakresie nierówności dochodów

Sytuacja przed wkroczeniem w okres przejściowy: co możemy powiedzieć o ubóstwie mierzonym dochodami? Niewiele obserwacji ubóstwa jest dostępnych w okresie przed 1985 rokiem ponieważ niewiele badań gospodarstw domowych opartych na próbie zostało wykonanych w tym okresie Można domniemywać, że ubóstwo obniżyło się w okresie 1960-85 na podstawie wzrostu PKB na głowę mieszkańca oraz stabilnej, a nawet spadającej, nierówności dochdów W każdym bądź razie pod koniec lat osiemdziesiątych ubóstwo w MENie nie było wysokie w porównaniu z innymi regionami

Obraz ubóstwa w końcu lat osiemdziesiątych Obraz ubóstwa może być ułożony na podstawie badań przeglądowych gospodarstw domowych z pięciu krajów; MENA wykazywała wówczas relatywnie niskie stopy ubóstwa (mniej niż 3 procent mierzone $1 na głowę mieszkańca i mniej niż 22 procent mierzone $2 na głowę mieszkańca)

Porównanie stóp ubóstwa ($2 line; 1990-91)

Sytuacja po 1985 roku: trendy wzrostu

Sytuacja po 1985 roku: trendy w zakresie nierówności

Trendy w zakresie ubóstwa mierzonego dochodami Ubóstwo przestało spadać w MENie po 1985 roku: stopa ubóstwa utrzymywała się na poziomie 20-25% przez całą dekadę lat dziewięćdziesiątych Jest to zgodne z widocznym brakiem zmian w zakresie wzrostu i nierówności Spadek poziomu ubóstwa w MENie był mniejszy niż wszędzie indziej na świecie, poza Afryką równikową (na południe od Sahary)

Trendy ubóstwa po 1985 roku

Porównawcza analiza trendów po 1985 roku

Wskaźniki rozwoju społecznego: co się wydarzyło? Nagła i szybka poprawa miała miejsce jeśli chodzi o wskaźniki rozwoju w zakresie edukacji i zdrowia; Pytanie: jak istotna była ta poprawa, relatywnie rzecz biorąc? Pytanie: czy ta poprawa była wynikiem większej efektywności czy tez większych wydatków?

Wybór krajów porównywanych z MENą Zestaw krajów porównywanych zawiera 32 kraje, których dochód na głowę mieszkańca (w sensie PPP, czyli tej samej siły nabywczej) był w tym samym zakresie co 10 krajów MENA w 1980 roku Kraje te są głównie z Ameryki Łacińskiej i Azji Wschodniej Średni dochód tych 32 krajów w 1980 roku to $11.29 na mieszkańca na dzień

Porównanie trendów wzrostu

Porównanie trendów w zakresie wykształcenia: lata edukacji na 1 mieszkańca

Analiza porównwacza trendów: śmiertelność dzieci

Hipoteza: co decyduje o wyniku? PKB na mieszkańca na początku; Początkowy poziom wskaźnika Zmiana wskaźnika 1980-2000 Średni poziom wydatków na głowę mieszkańca w okresie 1980-2000 (używając wydatków na edukację jako przybliżenia)

Wyniki z wzięciem pod uwagę głównych determinantów: skolaryzacja na poziomie szkoły średniej

Wyniki z wzięciem pod uwagę głównych determinantów: śmiertelność dzieci

Wyniki z wzięciem pod uwagę głównych determinantów: uczestnictwo kobiet w sile roboczej

Postęp został osiągnięty pomimo spadku wydatków na cele społeczne (szkolnictwo)

Uwagi na temat rozwoju społecznego MENy w okresie 1980-2000 Postęp wyższy od oczekiwanego obserwowany we wszystkich dziedzinach związanych z kapitałem ludzkim Postęp ten umożliwił wyższy wzrost gospodarczy i niższe ubóstwo niż miałoby to miejsce w przeciwnym wypadku Postęp ten był w części związany z wzrostem efektywności dostarczania usług społecznych Ograniczono również subsydiowanie żywności, aczkolwiek zapszepaszczono szanse na szybszy postęp w tej dziedzinie Stopa uczestnictwa kobiet w sile roboczej była niska: mogło to być czynnikiem spowalniającym wzrost gospodarczy

Główne elementy zmieniającego się paradygmatu wzrostu Elementy zasadnicze zwiększenie roli sektora prywatnego Zwiększenie otwartości w handlu międzynarodowym dywersyfikacja gospodarek w kierunku odchodzenia od dominującej roli ropy naftowej i energii Elementy pomocnicze Potrzeba dyscypliny fiskalnej, w tym redukcji subsydiów do energii i żywności Potrzeba zakończenia działalności niektórych niekonkurencyjnych przedsiębiorstw produkujących dzięki subsydiom w celu substytucji importu

Niektóre niekorzystne konsekwencje zmieniającego się paradygmatu wzrostu Utrata miejsc pracy w przedsiębiorstwach produkujących w celu substytucji importu, przynajmniej w krótkim czasie Utrata dochodów niektórych producentów subsydiowanej żywności Utrata dochodów części beneficjentów subsydiów do energii i żywności (np. w Egipcie 11 procent ludności znalazłoby się poniżej linii ubóstwa po natychmiastowym wycofaniu subsydiów bez żadnego mechanizmu osłonowego) Większa szybkość zmian: więcej nowych przedsiębiorstw powstających i kończących działalność, wiecej stanowisk pracy tworzonych i niszczonych Większa nierówność?

Konsekwencje dla modelu polityki społecznej Potrzeba kontynuacji inwestowania w kapitał ludzki, aby poprawić zdolność radzenia sobie ze zmianami i konkurencją; potrzeba kontynuacji poprawy efektywności wydatków społecznych Potrzeba poprawy funkcjonowania rynku pracy tak, aby mógł on zaabsorbować tracących pracę (bez gwarancji zatrudnienia explicite) Wzmocnienie systemu zabezpieczenia społecznego aby pomóc biednym i tym, których dotkną gwałtowne straty dochodow... najlepiej uczynić to przez lepsze adresowanie transferów pieniężnych i innej pomocy Potrzeba poprawy jakości statystyki społecznej, w celu użycia jej w działaniach przeciwko ubóstwu

Ale, najważniejsze.... Kontynuacja polityki gospodarczej w kierunku wzmocnienia roli prywatnego sektora i roli rynku...przy równoczesnej budowie odpowiednich mechanizmów osłonowych