Genetyczne aspekty w onkologii ginekologicznej Katedra i Klinika Ginekologii Operacyjnej i Onkologii Ginekologicznej Dorosłych i Dziewcząt PAM Kierownik: Prof. zw.dr hab. n. med. Izabella Rzepka–Górska

regulujące procesy naprawcze ?

Rak jest chorobą genetyczną

Na obecnym etapie wiedzy ma podłoże dziedziczne można przyjąć, że 10 - 20% nowotworów ma podłoże dziedziczne

Do głównych genów, których odziedziczone uszkodzenie jest przyczyną raków jajnika/piersi są antyonkogeny BRCA1/2 oraz BRCA X

rodowodowo-kliniczne Kryteria uznania danej choroby nowotworowej za uwarunkowaną dziedzicznie są: rodowodowo-kliniczne molekularne

3 krewnych dotkniętych rakiem piersi/jajnika Kryteria rodowodowe Diagnoza definitywna: przynajmniej 3 krewnych dotkniętych rakiem piersi/jajnika rozpoznanych w dowolnym wieku

Z wysokim prawdopodobieństwem: A/ 2 raki piersi/jajnika wśród krewnych I0 (lub II0 przez mężczyznę)

(rozpoznany w dowolnym wieku) (rozpoznany przed 50 rokiem życia) B/ 1 rak jajnika (rozpoznany w dowolnym wieku) i 1 rak piersi (rozpoznany przed 50 rokiem życia)

C/ 1 Rak piersi lub jajnika w rodzinie

wystąpienie raka piersi poniżej 40 roku życia wystąpienie raka piersi obustronnego - jeden z nich rozpoznany przed 50 rokiem życia

Wystąpienie raka piersi rdzeniastego lub atypowego rdzeniastego wystąpienie raka piersi i jajnika u tej samej osoby wystąpienie raka piersi u mężczyzny

Kryteria kliniczne wystąpienie raka jajnika w wieku 46-50 lat, o stopniu morfologicznej złośliwości G3 i w III/IV0 zaawansowania klinicznego (FIGO)

wystąpienie raka jajnika w wieku 51-60 lat, o stopniu morfologicznej złośliwości G1/2 i w I/II0 zaawansowania klinicznego (FIGO)

Stwierdzenie dziedzicznej mutacji konstytucyjnej genu Molekularne Stwierdzenie dziedzicznej mutacji konstytucyjnej genu

Ryzyko wystąpienia raka w zależności od rodzaju mutacji genu BRCA 1 / 2 Gruczoł piersiowy: 50-80% / 30-60% Jajnik: 40-60% / 10-30% Otrzewna/Jajowód: 10% / ?

obecność mutacji: 5382insC niż stwierdzenie mutacji Penetracja genu obecność mutacji: 5382insC 2x częściej powoduje wystąpienie raka niż stwierdzenie mutacji 4153delA

Na obecnym etapie wiedzy wykorzystując efekt mutacji założyciela można wykryć mutację genu BRCA1 w ~ 14% kolejnych raków jajnika, a w grupie rodzin spełniających kryteria rodowodowo-kliniczne w ~ 40%.

Mutację genu BRCA2 w którym to nie wykryto w populacji polskiej efektu założyciela stwierdza się W 4 - 10% raków jajnika w rodzinach o spełnionych kryteriach rodowodowo-klinicznych

~50% nie potrafimy Wyniki te oznaczają, że w raków w rodzinach których spełnione są kryteria rodowodowo-kliniczne nie potrafimy na obecnym etapie wiedzy wykazać podłoża molekularnego

Międzynarodowe Centrum Nowotworów Dziedzicznych Prof. dr habil. n. med. Jan Lubiński do kwietnia 2005 < 2900 - wykrytych mutacji genu BRCA1 Jest to największy rejestr w świecie

Gen (y) BRCA X

Typy kliniczne dziedzicznych raków piersi/jajnika HBC - SS HOC - SS HBOC (~80%)

Charakterystyka kliniczna raków jajnika rozwijających się na bazie mutacji genów BRCA1/2

BRCA1 – niższy od średniej populacyjnej Wiek diagnozy BRCA1 – niższy od średniej populacyjnej o 5 - 6 lat BRCA2 – równy lub wyższy od średniej populacyjnej o 3 - 5 lat

Zaawansowanie kliniczne (FIGO) BRCA1/2 - III/IV0

Stopień morfologicznej złośliwości (G) BRCA1/2 – G3 (~90%)

Typ histopatologiczny surowiczy BRCA1/2 – 80 - 90 %

Opieka nad rodzinami w których nowotwory złośliwe rozwijają się na podłożu dziedzicznym

Badania Kontrolne USG Markery

Badaniami przezpochwowymi USG wczesnych postaci raka jajnika można wykryć zaledwie 10% wczesnych postaci raka jajnika NAROD S.A. ONTARIO 1999

Markery

Profilaktyka zabiegowa

Do grudnia 2004 w Klinice wykonano – 120 operacji profilaktycznych u nosicielek mutacji genu BRCA1

RODOWODY RODZIN

jest wskazaniem do wykonania testów molekularnych genów Każdy rak jajnika i piersi jest wskazaniem do wykonania testów molekularnych genów BRCA