Praca z pozaliterackim tekstem kultury na lekcjach języka polskiego Sławomir Jacek Żurek Praca z pozaliterackim tekstem kultury na lekcjach języka polskiego Dębe 26 października 2009

JAK ROZUMIANY JEST UCZEŃ WEDŁUG NOWEJ PODSTAWY PROGRAMOWEJ? Uczeń to świadomy uczestnik procesów komunikacyjnych odbiera i tworzy wypowiedzi; w odbieranych komunikatach wykorzystuje zawarte tam informacje Uczeń to odbiorca i uczestnik kultury analizuje i interpretuje teksty kultury A czyni to na podstawie zdobytych wiadomości z zakresu wiedzy o języku, literaturze i kulturze

JAK ROZUMIANY JEST NAUCZYCIEL WEDŁUG NOWEJ PODSTAWY PROGRAMOWEJ? Nauczyciel to koordynator procesu dydaktycznego stosuje różnorodne metody nauczania; korzysta ze zróżnicowanych środków dydaktycznych Nauczyciel to przewodnik ucznia w świecie kultury uczy analizy i interpretacji tekstów kultury; wychowuje do uczestnictwa w kulturze A czyni to na podstawie zdobytych przez ucznia wiadomości z zakresu wiedzy o języku, literaturze i kulturze

dzieło sztuki malarskiej TEKSTY KULTURY każdy wytwór kultury stanowiący całość, uporządkowany według określonych reguł, np. tekst literacki spektakl teatralny film dzieło sztuki malarskiej wszelkie działania artystyczne realizujące jakiś utrwalony wzorzec kulturowy

W JAKI SPOSÓB KSZTAŁTOWAĆ W POLSKIEJ SZKOLE ODBIORCÓW KULTURY? Czy stosować przymus uczestnictwa w kulturze? Czy też przedstawiać świat kultury jako rzeczywistość atrakcyjną dla współczesnego człowieka?

INNE (POZALITERACKIE) TEKSTY KULTURY Szkoła Podstawowa Film i widowisko teatralne z repertuaru dziecięcego Wybrany program telewizyjny

INNE (POZALITERACKIE) TEKSTY KULTURY Gimnazjum Wybór publicystyki z prasy i innych środków społecznego przekazu Wybrany komiks Wybrane programy telewizyjne

INNE (POZALITERACKIE) TEKSTY KULTURY – LICEUM Poziom podstawowy Wybrane filmy z twórczości polskich reżyserów (np. Krzysztofa Kieślowskiego, Andrzeja Munka, Andrzeja Wajdy, Krzysztofa Zanussiego); Homilia Jana Pawła II wygłoszona w Warszawie na Placu Zwycięstwa (Piłsudskiego) 2 czerwca 1979 roku – nagranie telewizyjne.

INNE (POZALITERACKIE) TEKSTY KULTURY – LICEUM Poziom rozszerzony Wybrane filmy z klasyki kinematografii światowej (np. Ingmara Bergmana, Charlesa Chaplina, Federico Felliniego, Akiry Kurosawy, Andrieja Tarkowskiego, Orsona Wellesa); spektakle teatralne (w tym Teatru TV) – przynajmniej jeden w roku; stała lektura gazety codziennej, tygodnika opinii, miesięcznika i kwartalnika.

SZKOŁA PODSTAWOWA (KLASY IV-VI) Uczeń powinien: Trzeba mu pozwolić o dziele sztuki mówić! Wstępne rozpoznanie Nawiązać indywidualną relację do tekstu kultury Analiza zaopatrzyć się w podstawowe narzędzia oglądu tekstów kultury, ale bez konieczności ich definiowania Interpretacja zacząć odbierać teksty kultury na poziomie dosłownym i przenośnym Wartości i wartościowanie odczytywać podstawowe wartości pozytywne i ich przeciwieństwa wpisane w teksty kultury Należy operować tylko podstawowymi kategoriami! Należy kształtować świadomość wielowarstwowości każdego dzieła sztuki! Trzeba wprowadzać go w świat aksjologiczny i etyczny!

GIMNAZJUM Uczeń powinien: Trzeba kształtować umiejętność syntetycznego spojrzenia na dzieło! Wstępne rozpoznanie określać problematykę utworu Analiza używać narzędzia oglądu tekstów kultury, a także umieć je zdefiniować Interpretacja przeprowadzać pierwsze próby hermeneutyczne Wartości i wartościowanie rozróżniać skomplikowaną sytuację kulturową Należy kształtować instrumentarium analityczne! Należy kształtować świadomość potrzeby kontekstualnego odbioru działa (również poprzez pamięciowe opanowywanie fragmentów arcydzieł)! Trzeba nauczyć posługiwania się terminologią aksjologiczną, etyczną i estetyczną!

SZKOŁA PONADGIMNAZJALNA Uczeń powinien: Trzeba kształtować umiejętność osadzania dzieła w kontekście historii kultury! Należy aktywnie używać instrumentarium analitycznego! Wstępne rozpoznanie rozpoznawać konwencję artystyczną (rozumianą jako stałe pojawianie się danego artystycznego rozwiązania w obrębie pewnego historycznie określonego zbioru dzieł) Analiza określać poprzez aspekt funkcjonalny elementy analizy charakteryzować dzieło w odniesieniu do historii kultury, wykonywać podstawowe działania komparatystyczna Interpretacja dokonywać hermeneutycznych odczytań różnych tekstów kultury Wartości i wartościowanie mieć świadomość różnych hierarchii wartości oraz ich konfliktu Należy systematycznie rozszerzać konteksty interpretacyjne! Trzeba pomagać w procesie budowania świata wartości!

MIEJSCE POZALITERACKICH TEKSÓW KULTURY Najważniejszym tekstem kultury na lekcji języka polskiego jest tekst literacki! Nauczyciel musi mieć jednak świadomość, że dzieło literackie nie jest już podstawowym przedmiotem przeżyć estetycznych ucznia, stąd potrzeba sięgnięcia po inne teksty kultury o charakterze audiowizualnym.

Dziękuję za uwagę