INTEGRACJA GOSPODARCZA W EUROPIE Lata 70-e i 80-e

Kolejny etap integracji: Tworzenie unii gospodarczej i walutowej Rozszerzenie współpracy politycznej Za jego początek uważa się spotkanie kierownictwa państw szóstki w Hadze (1-2 grudnia 1969 r.) W omawianym okresie poszerzono integrację o państwa „północne” (Dania, Irlandia, Wielka Brytania) Nowe uregulowania w polityce gospodarczej i społecznej Po odejściu de Gaulle’a Francja wycofała weto na przyłączenie Wielkiej Brytanii.

Konferencja haska W dniach 1-2 grudnia 1969 roku odbyła się konferencja na szczycie w Hadze – stolicy państwa, które do końca 1969 roku przewodniczyło Radzie Wspólnot. Przywódcy państw krajów członkowskich Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej podjęli decyzję w sprawie budowy unii gospodarczej i walutowej na bazie tzw. Planu Wernera oraz zapowiedzieli koordynację wzajemnej polityki na rzecz budowy unii politycznej, tworząc w ten sposób podstawy do utworzenia w przyszłości struktury współpracy politycznej. Jednak ze względu na napotkane trudności, m. in. zakłócenia w międzynarodowym systemie walutowym na początku lat 70-tych oraz pogorszenie się koniunktury gospodarczej na świecie, odstąpiono od realizacji Planu.

Konferencja haska Jednym z istotnych postanowień, które zostało podjęte na konferencji haskiej, była także decyzja w sprawie spotkań na szczycie, które od tego czasu miały przybrać charakter regularny, a część z tych spotkań poświęcona miała być współpracy politycznej. Szefowie państw i rządów Wspólnot Europejskich podjęli także decyzję o rozpoczęciu negocjacji z Danią, Irlandią, Norwegią i Wielką Brytanią w sprawie ich przystąpienia do Wspólnot Europejskich.

Konferencja haska Konferencję zainicjował prezydent Francji George Pompidou, który kontynuował strategie poprzednika, ale opowiadał się za bardziej elastycznymi sposobami jej realizacji. Francuzi otrzymali pożądane rozwiązania polityki rolnej w zamian za akceptację Wielkiej Brytanii. Przyjęto też wcześniejsze propozycje Hallsteina w sprawie usamodzielnienia się finansowego Wspólnot.

Plan unii gospodarczej i walutowej. Raport Wernera. Rada Wspólnot Europejskich w marcu 1970 r. powołała zespól pod kierownictwem ówczesnego premiera i ministra finansów Luksemburgu Pierre'a Wernera, któremu zleciła przygotowanie raportu w sprawie stopniowego urzeczywistnienia unii gospodarczo-walutowej. Raport w wersji ostatecznej został przedstawiony Radzie w październiku 1970 r. Raport P. Wernera przewidywał kilkustopniową realizację unii gospodarczo-walutowej. Pierwszy etap miał trwać 3 lata i tylko dla niego zostały określone konkretniejsze zalecenia. Ostatni etap miał przypaść na 1980 r.

Raport Wernera z października 1970 r Raport Wernera z października 1970 r. zakładał wprowadzenie unii ekonomicznej i monetarnej w ciągu 10 lat. Unia ta miała się charakteryzować scentralizowaną polityką budżetową, a także jednolitą polityką pieniężną, którą miał realizować ponadnarodowy bank centralny. Bank ten miałby wyłączne prawo do emisji waluty Unii, będącej jedynym środkiem płatniczym na jej terytorium. Państwa członkowskie EWG zgodziły się zasadniczo w marcu 1971 r. na trzyfazowe dojście do EMU, ale nie uzgodniły wielu potrzebnych do realizacji tego programu szczegółów. Wykonanie tego ambitnego zamierzenia napotkało w praktyce liczne przeszkody. Plany legły w gruzach wraz z upłynnieniem dolara w sierpniu 1971 r., w warunkach braku stabilności na międzynarodowych rynkach finansowych.

Negatywny wpływ na realizację projektu dotyczącego ustanowienia Unii miał też kryzys naftowy, który wystąpił w tym okresie, a także znaczne pogorszenie koniunktury gospodarczej na świecie. W tych warunkach okazało się, że krajom Wspólnoty zabrakło wystarczającej determinacji do jego realizacji i odłożono na bliżej nieokreśloną przyszłość.    Wśród przyczyn tego stanu rzeczy, poza wskazanymi, należy wymienić to, ze budowę Unii rozpoczęto bez stworzenia odpowiednich podstaw prawnych. Chodzi o to, że nie został wynegocjowany i ratyfikowany międzynarodowy traktat, który byłby podstawą całego przedsięwzięcia. Za ważną przyczynę niepowodzenia planu Unii z 1969 r. należy także uznać fakt, że przewidywał on centralizację polityki budżetowej. Oznaczałoby to, zrzeczenie się suwerennych uprawnień narodowych do kształtowania tej polityki, w tym podatków, na rzecz instytucji ponadnarodowej, która miałaby być utworzona. Okazało się, że poszczególne kraje wcale nie były gotowe do takiej rezygnacji. Stąd też, przy tworzeniu obecnej Unii zastosowano podejście bardziej realistyczne, rezygnując z centralizacji polityki budżetowej. 

Raport komitetu Davignona Dla rozwoju integracji politycznej powołano komitet pod przewodnictwem Étienne Davignona, belgijskiego ministra spraw zagranicznych. Komitet przedstawił raport, przyjęty przez radę 27 pazdz. 1970 r. podczas konferencji w Luksemburgu (stąd nazwa „raport luksemburski”). Raport formułował ogólne założenia europejskiej współpracy politycznej oraz określał cele i metody współpracy w zakresie polityki zagranicznej Wspólnot.

Raport komitetu Davignona Raport proponował utworzenie Komitetu Politycznego i stałej współpracy ministrów i dyrektorów MSZ państw członkowskich Za główny cel współpracy przyjęto: wymianę informacji regularne konsultacje ministrów spraw zagranicznych koordynowanie wspólnych przedsięwzięć w zakresie polityki zagranicznej Z rozważań świadome usunięto kwestie kultury i obronności

Konferencja paryska (pazdz. 1972) 19-21.X. 1972 odbyło się paryskie spotkanie na szczycie. Wniosło nowy impuls w rozwoju integracji. Omawiano raport Davignona, kwestie sekretariatu i koordynacji działań Był sprzeciw wobec propozycji prezydenta Francji umieścić Sekretariat – centrum integracji politycznej w Paryżu. Obawiano się, że będzie to służyć wyłącznie celom francuskim Pompidou zdecydowanie wystąpił przeciwko rozszerzeniu uprawnień Parlamentu i Komisji Sprawę Sekretariatu Politycznego odłożono na późniejszy okres Zaakceptowano zamiar utworzenia unii gospodarczej i walutowej do roku 1980

Konferencja paryska (pazdz. 1972) Deklaracja końcowa konferencji potwierdziła ogólny „zamiar przekształcenia przed końcem obecnego dziesięciolecia całokształtu stosunków w Unie Europejską” Deklaracja nie precyzowała, jaki ma być kształt unii, utworzonej w końcu 10-lecia (polityczny czy gospodarczo-walutowy? Federacja czy konfederacja?). Przyjęto też nieprecyzyjną nazwę „unia” (kompromis zaprop. Przez Francję) Zgromadzeniu Parlamentarnemu nadano bardziej prestiżową nazwę – Parlament Europejski

W grudniu 1973 r. na szczycie w Kopenhadze przyjęto Deklarację o tożsamości europejskiej Ponownie potwierdzono zamiar państw członkowskich zorganizować do 1980 r. Unię Europejską, jednak bez precyzowania jej wewnętrznych rozwiązań. Kryzys energetyczny i gospodarczy przeszkodził w jej realizacji. W ówczesnej sytuacji gospodarczej brak było warunków do uchwalenia traktatu precyzującego jej założenia.

Konferencja paryska 1974 r. Utworzenie Rady Europejskiej. Nadzwyczajna konferencja na szefów państw i rządów EWG odbyła się w Paryżu 9-10 grudnia 1974 r. Miało to miejsce po kryzysie paliwowym 1973 r., w warunkach ogólnego kryzysu gospodarczego, po spotkaniach na szczycie USA-ZSRR i układach politycznych i rozbrojeniowych. Trwały również negocjacje w ramach procesu przygotowania Konferencji Bezpieczeństwa i współpracy w Europie (KBWE)

Konferencja paryska 1974 r. Utworzenie Rady Europejskiej. Podjęto 3 ważne decyzje w sprawie dalszej integracji: utworzenie Rady Europejskiej przejście do bezpośrednich wyborów do Parlamentu Europejskiego zwiększenie wysiłków w tworzeniu bliżej nie określonej unii

Konferencja paryska 1974 r. Utworzenie Rady Europejskiej. Od tej konferencji spotkania szefów państw i rządów z udziałem ministrów spraw zagranicznych oraz przewodniczącego Komisji Wspólnot zostały zinstytucjonalizowane. Ustalono, że będą się odbywać 3 razy w roku, raz w Brukseli i dwa razy w innych stolicach Na wniosek Valéry Giscard d’Estaing nazwano te spotkania Radą Europejską. Rada została powołana przez dziewiątkę bez traktatu i ratyfikacji. Stała się instytucją nadrzędną wobec innych struktur

Propozycje raportu Leo Tindemansa (1975) W grudniu 1974 roku podczas szczytu Wspólnoty Europejskiej w Paryżu polecono Leo Tindemansowi (ówczesnemu premierowi Belgii) przygotowanie do końca 1975 r. raportu na temat zjednoczonej Europy. Miało to być opracowanie całościowej koncepcji przekształcania Wspólnoty Europejskiej w Unię Europejską.

Propozycje raportu Leo Tindemansa (1975) 29 grudnia 1975 r. państwa członkowskie otrzymały raport Tindemansa na temat współpracy politycznej, opracowany na wniosek szczytu paryskiego. Raport ten stanowił obszerny dokument, w którym Tindemans proponował zmianę funkcjonowania Wspólnot. Celem nadrzędnym tego procesu miała być Unia Europejska. Po raz kolejny powróciła też kwestia zmiany sposobu podejmowania decyzji (na zasadzie głosowania większościowego).

Propozycje raportu Leo Tindemansa (1975) Tindemans w swoim raporcie zaproponował szereg kolejnych kroków, włączając w nie: wspólną politykę zagraniczną, unię gospodarczą i walutową, europejską politykę społeczną i regionalną, połączoną politykę przemysłową związaną z rozwijającym się przemysłem, politykę dotyczącą spraw obywateli WE oraz rzeczywiste wzmocnienie instytucji Wspólnoty. W przedłożonym dokumencie postulował on m.in. ustanowienie jednego ośrodka decyzyjnego o wystarczającym autorytecie. Dalsze cele to: realizacja Unii Gospodarczej i Walutowej, wspólna ochrona zasobów energii intensyfikacja wspólnych badań.

Propozycje raportu Leo Tindemansa (1975) Tindemans w swoim raporcie zaproponował szereg kolejnych kroków, włączając w nie: wspólną politykę zagraniczną, unię gospodarczą i walutową, europejską politykę społeczną i regionalną, połączoną politykę przemysłową związaną z rozwijającym się przemysłem, politykę dotyczącą spraw obywateli WE oraz rzeczywiste wzmocnienie instytucji Wspólnoty.

Propozycje raportu Leo Tindemansa (1975) W przedłożonym dokumencie postulował on m.in. ustanowienie jednego ośrodka decyzyjnego o wystarczającym autorytecie. Dalsze cele to: realizacja Unii Gospodarczej i Walutowej, wspólna ochrona zasobów energii intensyfikacja wspólnych badań.

Propozycje raportu Leo Tindemansa (1975) Mimo, że raport Tindemansa miał charakter pragmatyczny i ukazywał dalszy rozwój Wspólnoty jako proces zmienny i stopniowy, spotkał się ze zróżnicowanym przyjęciem. Rada Europejska dyskutowała nad raportem przy różnych okazjach. Niemcy uznały go za realistyczny i konstruktywny, podczas, gdy Wielka Brytania oraz Francja podkreślały ogromne trudności, stojące na drodze do jego realizacji. Bezpośrednio po przedstawieniu raportu Tindemansa nie podjęto żadnych konkretnych inicjatyw z nim związanych. Jednak raport ten nie pozostał bez echa. Pewne odzwierciedlenie raport Tindemansa uzyskał chociażby w Traktacie z Maastricht.

Początki współpracy walutowej w Europie Współpraca monetarna była początkowo traktowana jako element współpracy gospodarczej. Następnie koordynacja polityki monetarnej stała się konieczna z powodu wzajemnych rozliczeń W latach 60-ch na pierwszym miejscu była integracja gospodarcza Koniec lat 60-ch – międzynarodowa sytuacja walutowa się pogorszyła. Restrykcje dewizowe, dewaluacja franka, rewaluacja marki niemieckiej

Początki współpracy walutowej w Europie Podjęto próby stworzenia mechanizmu walutowego, który uniezależniłby ceny (głownie rolnych artykułów) od wahań kursowych Pierwsza forma integracji – wąż walutowy. Istniał od wczesnych lat 70-ch Grupa krajów skupionych wokół marki niemieckiej (DM)

Początki współpracy walutowej w Europie Kursy wzajemne w grupie były często korygowane, ale system węża ograniczał swobodę kształtowania polityki monetarnej członków. Niemcy były wyjątkiem. W całej grupie tylko polityka Bundesbanku była w pełni autonomiczna i stanowiła punkt odniesienia dla reszty. „Wąż” często był nazywany strefą DM Zmiany parytetów walut uczestników „węża” były dosyć częste. Dla ochrony własnych walut kraje Europy postanowiły stworzyć strefę stabilnych kursów

Europejski System Walutowy (ESW) European Monetary System, EMS został powołany decyzją Rady Europejskiej 5.12.1978 r. Zaczął działać od marca 1979 r. Cele ESW: stworzenie obszaru stabilności monetarnej, która regulowałaby sytuację gospodarczą i polityczną w ramach Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej uniknięcie wpływu na gospodarki państw z niską inflacją konkurencyjnych dewaluacji przeprowadzanych przez kraje z wyższą inflacją wprowadzenie zewnętrznego czynnika, który dyscyplinowałby związki zawodowe lub wzmacniał wiarygodność polityki antyinflacyjnej w krajach z wysoką inflacją

Europejski System Walutowy (ESW) Małe kraje pragnęły osiągnąć swoje antyinflacyjne cele poprzez związanie się z restrykcyjną polityką Bundesbanku. Kraje z nadwyżką bilansu płatniczego – chęć spowolnienia aprecjacji ich walut i przywrócenie rentowności eksportu Kraje te musiały jednocześnie podtrzymywać dolar na osłabienie którego grali spekulanci Stabilizacja kursów w ramach ESW pozwalało tym krajom z najsilniejszymi walutami unikać skutków spekulacji

Europejski System Walutowy (ESW) Stała aprecjacja walut źle wpływała na rozwój, firmy musiały obniżać zyski. W ramach ESW tempo aprecjacji silnych walut spadało i rosła konkurencyjność eksportu Kraje z deficytem bilansu płatniczego mogły liczyć na pomoc finansową z funduszy ESW oraz wzmocnienie swojej pozycji wobec partnerów

Europejski System Walutowy (ESW) Trzy zasady ESW: - zasada stałości kursu walutowego zasada podziału kosztów interwencji kursowych zasada rozwoju współpracy miedzy krajami członkowskimi Zasady realizowano przy pomocy mechanizmów i instrumentów, wymuszających na uczestnikach zachowanie dyscypliny i zwiększających stopień konwergencji polityki monetarnej.

Trzy najważniejsze elementy ESW Mechanizm Kursów Walutowych (ERM) mający na celu redukcję wahań między kursami walut krajowych Wspólnoty Europejskiej ( 6 członków UE) Wspólna waluta ECU - European Currency Unit - waluta bezgotówkowa, składająca się z koszyka 9 walut krajów EWG, później w 1999 zastąpiona przez EURO Mechanizm interwencyjno - kredytowy banków centralnych - dostarczania kredytu krajom mającym trudności z bilansem płatniczym (wszystkie państwa członkowskie UE)

Mechanizm kursów walutowych (Exchange Rate Mechanism, ERM) Umożliwiał realizację zasady stałości kursu walutowego, ograniczając wahania kursów walut. Każda waluta miała dwa kursy: centralny (wyrażony w ECU) oraz kurs bilateralny w walutach narodowych. Dopuszczalny margines wahań między walutami określono w granicach +/- 2,25% (w przypadku wyjątkowych trudności +/- 6%) Przekroczenie marginesu miało uruchamiać system symetrycznych interwencji walutowych (obowiązek spoczywał na pierwszym i drugim kraju)

Europejski System Walutowy Od 13.03.1979 r. do ESW należały: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Irlandia, Luksemburg, RFN, i Włochy. Grecja (1.07.1985), Hiszpania (12.05.1987), Portugalia (10.11.1987) Wielka Brytania przystąpiła 8.10.1990, już po rozpoczęciu I etapu realizacji unii walutowej. Przyczyna – duża niestabilność funta.

Europejski System Walutowy W sierpniu 1998 r. podjęto decyzje o rozszerzeniu marginesu wahań kursu w ramach systemu do +/- 15% Te marginesy pozostały niezmienne do utworzenia unii walutowej w 1999 r. System EMS działa nadal w formie, opierając się na tzw. Europejskim Mechanizmie Kursowym II, który określa kursy walut UE niebędących członkami Eurolandu względem euro, również z zachowaniem parytetu 15%

Rola ESW Trzon ESW stanowiły kraje o wysokim stopniu konwergencji gospodarczej. Najbardziej stabilny kurs miała marka niemiecka. Na DM orientowały się pozostałe waluty. Europejska polityka walutowa od początku orientowała się na Bundesbank. ECU nie odegrała przypisywanej roli.

Rola ESW Dalszy rozwój ESW to przejście do: - unii gospodarczej i walutowej opartej na rynku wewnętrznym - przekształcenie ECU we wspólną walutę - powołanie banku europejskiego - powołanie wspólnych organów koordynujących gospodarkę

Rola ESW Europejski System Walutowy osiągnął sukces w zakresie: - stabilizacji kursów - rozwoju ECU w transakcjach prywatnych - konwergencji polityki gospodarczej krajów członkowskich

W 1973 roku do Wspólnot przystąpiły Wlk. Brytania, Irlandia i Dania. W latach 80-ch przystąpiły Grecja (1981), Hiszpania i Portugalia (1986)

Francja popierała dążenia Republiki Federalnej do zjednoczenia Niemiec oraz integrację polityczną Europy Zachodniej. Jednocześnie wypowiadała się za pogłębieniem integracji ekonomicznej aż do unifikacji włącznie. Liczono na to, że marka zachodnioniemiecka jako najsilniejsza waluta europejska ulegnie osłabieniu w wyniku utworzenia unii monetarnej. Ambiwalencja w polityce europejskiej Paryża podyktowana była głównie obawą przed skutkami wzrastających od końca lat sześćdziesiątych dysproporcji w rozwoju ekonomicznym Francji i Republiki Federalnej.

Najwyraźniej odzwierciedlał je udział obu państw w wytwarzaniu produktu wewnętrznego brutto Wspólnot Europejskich. Udział ten zmniejszył się w przypadku Republiki Federalnej z 27,9% w 1981 r. do 26,4% w 1992 r., ale w skali globalnej był on wciąż największy. Udział Francji zmniejszył się z 23,6% w 1981 r. do jedynie 18,5% w 1992 r. Podobnie malał udział Wielkiej Brytanii z 20,3% w 1981 r. do 16,2% w 1992 r., co przesunęło ten kraj na czwarte miejsce po Republice Federalnej, Francji i Włoszech.

Podobnie jak różnice ekonomiczne między poszczególnymi krajami Wspólnot Europejskich, tak wzrastający ciągle dystans między rozwojem gospodarczym Wspólnot a Stanami Zjednoczonymi i Japonią był nowym wyzwaniem, przed jakim stanęły one na początku lat 80-ch. W latach 1974-1985 dynamika wzrostu produktu wewnętrznego brutto Wspólnot Europejskich była nieomal półtorakrotnie niższa aniżeli w Stanach Zjednoczonych i ponad dwukrotnie niższa niż w Japonii. W latach 1972-1983 systematycznie zmniejszał się udział Wspólnot zwłaszcza w światowym eksporcie zaawansowanych technologii, zwiększał się natomiast analogiczny udział USA i Japonii. W połowie lat osiemdziesiątych stale rosła konkurencyjność Japonii, Korei Południowej, Tajwanu, Hongkongu, Singapuru i Malezji w produkcji o najwyższym zaawansowaniu technicznym i technologicznym.

Doprowadziło to do przemieszczenia się punktu ciężkości obrotów handlowych z USA i Europy Zachodniej do USA i Azji Południowo-Wschodniej. W 1984 r. wartość obrotów handlowych Stanów Zjednoczonych z krajami południowoazjatyckimi przekroczyła po raz pierwszy wartość obrotów handlowych z państwami Europy Zachodniej. W większości stolic państw zachodnioeuropejskich, zwłaszcza w Paryżu i Bonn, w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych ugruntowało się przekonanie, że unifikacja gospodarcza i walutowa Wspólnot Europejskich doprowadzić może do zniwelowania różnic w rozwoju ekonomicznym poszczególnych państw członkowskich, a także asymetrii w dynamice wzrostu gospodarczego między nimi a Stanami Zjednoczonymi i Japonią.

Opierając się na tym założeniu, państwa członkowskie uzgodniły konieczność przygotowania nowego projektu w sprawie utworzenia Unii Europejskiej. Wstępne propozycje w tej sprawie zostały opracowane jeszcze w 1981 r. przez ministrów spraw zagranicznych Republiki Federalnej i Włoch, Hansa-Dietricha Genschera i Emilio Colombo, i przedłożone 19 listopada 1981 r. Parlamentowi Europejskiemu. Dokument zakładał ściślejsza integracje w ramach Europejskiej Współpracy Politycznej. Autorzy chcieli uczynić z Rady Europejskiej polityczny organ kierowniczy Wspólnot Europejskich. Akt zakładał coraz silniejszą integrację europejską w szczególności na polu tworzenia unii gospodarczo- walutowej, zmierzającą do powstania Unii Europejskiej.

Parlament Europejski powołał specjalny komitet ekspertów z Włochem Altiero Spinellim na czele, powierzając mu zadanie uzupełnienia planu Genschera-Colombo. 19 czerwca 1983 r. Rada Europejska podczas posiedzenia w Stuttgarcie przyjęła tzw. Uroczystą Deklarację o Unii Europejskiej, w której przywódcy państw członkowskich wyrazili aprobatę do zmiany wszelkich stosunków wewnętrznych Wspólnoty zmierzających do utworzenia Unii Europejskiej, a co z tym jest ściśle związane próba stworzenia organizmu o wysokim stopniu ujednolicenia. Deklaracja ta opierała się w dużej mierze na założeniach planu Genschera-Colombo.

Rada Europejska miała stwarzać "ogólno polityczne impulsy" do integracji państw członkowskich, wyszukiwać możliwość rozszerzenia tej integracji na nowe dziedziny i obszary, uchwalać "polityczne wytyczne" dla Wspólnot Europejskich i Europejskiej Współpracy politycznej, rozpatrywać sprawy, co do których nie udało się osiągnąć rozstrzygnięć w ramach innych organów Wspólnot. Istotnym wynikiem Szczytu Rady był fakt podniesienia roli Parlamentu Europejskiego. Za cel strategiczny przyjęto powstanie takiego poziomu współpracy, by móc w niedalekiej przyszłości realnie myśleć o Unii Europejskiej, powstałej na ekonomicznej bazie Wspólnot Europejskich oraz na osiągnięciach politycznych i społecznych. Chociaż przyjęte w niej ustalenia były szeroko krytykowane za zbyt małe przełożenia na grunt praktyki integracji, to można przyjąć, że poczęcie Unii Europejskiej dokonało się właśnie w Stuttgarcie. Deklaracja zainspirowała Parlament Europejski do prac pod oficjalnym tytułem Projekt Traktatu ustanawiającego Unię Europejską.

Wszyscy członkowie Wspólnot pragnęli utworzenia jednolitego rynku wewnętrznego. Aby do tego doszło, potrzebna była zmiana Traktatów Rzymskich. Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej wprowadzał zasadę jednomyślności w odniesieniu do dziedzin rynku wewnętrznego. Ustalenie to ograniczało ukształtowanie się tak ważnego punktu w dziejach Wspólnoty. Poprawki trzeba było także wprowadzić w sferze kompetencji Parlamentu Europejskiego. Wybrani reprezentanci nie mieli możliwości efektywnego współdziałania w wielu rozległych dziedzinach.

W lutym 1986 r. ministrowie spraw zagranicznych dziewięciu państw Wspólnot Europejskich podpisali w Luksemburgu traktat międzynarodowy w sprawie zmiany i uzupełnienia postanowień traktatu paryskiego z 18 kwietnia 1951 r. (EWWS) oraz traktatów rzymskich z 25 marca 1957 r. (EWG i Euroatom). Jednolity Akt Europejski (Single European Act, SEA) jest umową międzynarodową zawartą w ramach Wspólnot Europejskich. JAE formalnie ustanowił powstanie wspólnego rynku europejskiego, a także umocnił współpracę polityczną krajów Wspólnoty.

Akt ten nadał kształt organizacyjny Europejskiej Współpracy Politycznej, będącej formą współpracy państw członkowskich Unii od roku 1970. Odtąd Wspólnoty Europejskie i Europejska Współpraca Polityczna miały zachowywać odrębność organizacyjną względem siebie, wspólnie jednak podejmować kroki do urzeczywistnienia Unii. Ustanowił on także Radę Europejską, formalizując w ten sposób odbywające się od dłuższego czasu konferencje szefów państw.

JAE wzmocnił obszar odpowiedzialności wspólnoty poprzez poszerzenie zakresu jej działalności, poszerzoną współpracę w zakresie polityki zagranicznej, a także zwiększył kompetencje Parlamentu Europejskiego, dając mu ostatnie słowo w sprawach uchwał i postanowień Wspólnoty. Ustanowiono także procedury, na jakich miała się odtąd odbywać kooperacja pomiędzy Parlamentem Europejskim a Radą Ministrów. Tym samym umożliwiono lepszy przepływ informacji i większy zakres konsultacji pomiędzy tymi dwoma organami.

Jednolity akt europejski stworzył również podstawę prawną dla funkcjonowania Rady Europejskiej i Europejskiej Współpracy Politycznej. W traktacie JAE znalazły się istotne postanowienia dotyczące rozszerzenia polityki EWG. Ustanowiono reguły kooperacji w dziedzinie polityki gospodarczej i walutowej. EWG miała też odtąd współpracować też w zakresie polityki społecznej, badań naukowych, rozwoju technologicznego i przy kwestiach ochrony środowiska naturalnego.

JAE zniesiono także dotychczasową zasadę jednomyślności przy podejmowaniu decyzji przez Radę Ministrów, która wcześniej blokowała proces jednoczenia EWG. Od tej pory pojedyncze państwa nie miały prawa weta, a ustanawianie nowych regulacji wymagało kwalifikowanej większości uzyskanej w głosowaniu.

Akt ten był pierwszym po wielu latach znaczącym krokiem w kierunku integracji europejskiej. Dokument ten opracowywano podczas kilku konferencji międzyrządowych, począwszy od konferencji w Mediolanie, później także w Luksemburgu i Brukseli. 17 lutego 1986 r. w Luksemburgu podpisały go wszystkie wówczas należące do Wspólnot kraje, oprócz Włoch, Grecji i Danii, które podpisały go 28 lutego 1986 r. Akt ten wszedł ostatecznie w życie 1 lipca 1987.

Zmiany wprowadzone na mocy JAE można uszeregować w następujący sposób: powiększenie uprawnień decyzyjnych Parlamentu (wprowadzenie nowych procedur), rozszerzenie kręgu spraw, w których Rada Ministrów podejmuje decyzje większością kwalifikowaną, stworzenie podstaw prawnych do funkcjonowania Rady Europejskiej, stworzenie podstawy prawnej dla późniejszego utworzenia Sądu Pierwszej Instancji, wprowadzenie do traktatów założycielskich przepisów dotyczących rynku wewnętrznego, wprowadzenie pojęcia Unii Gospodarczej i Monetarnej, włączenie do Traktatu ustanawiającego EWG nowych dziedzin tj. spójności społeczno-ekonomicznej, badań naukowych i rozwoju technologicznego oraz ochrony środowiska.

Raport Delorsa Raport opublikowany został w kwietniu 1989 r. i był efektem pracy Komitetu powołanego w Hanowerze w czerwcu 1988 r. pod przewodnictwem Jacques’a Delorsa, ówczesnego przewodniczącego Rady Europejskiej. W skład Komitetu weszli prezesi banków centralnych państw członkowskich oraz trzech niezależnych ekonomistów. Zwołanie Komitetu spowodowane było wynikiem decyzji o przyspieszeniu integracji walutowej. Raport zawierał propozycje dotyczące integracji gospodarczej i walutowej, uzasadniał potrzebę realizacji Unii Gospodarczej i Walutowej, która miała być końcowym rezultatem integracji gospodarczej.

Raport Delorsa Stanowił on dwie integralne części: Unia Walutowa - obszar walutowy, na którym zapewnione są: pełna i nieodwracalna wymienialność walut, eliminacja wahań kursów walutowych oraz nieodwołalne usztywnienie parytetów walutowych, całkowita liberalizacja transakcji kapitałowych i pełna integracja rynku finansowego.

Raport Delorsa Unia Gospodarcza - obszar gospodarczy, na którym zapewnione są: jednolity rynek, który zapewnia swobodne przemieszczanie się kapitału, usług i siły roboczej, polityka konkurencyjna, której celem jest zapewnienie niezakłóconego funkcjonowania rynku wewnętrznego, koordynacja polityki makroekonomicznej, a przede wszystkim określenie reguł unikania nadmiernego deficytu budżetowego oraz polityka inflacyjna, wspólna polityka umożliwiająca przemiany struktury w gospodarce krajów członkowskich, zapobieganie pogłębianiu się dysproporcji między tymi krajami.

Raport Delorsa Raport przewidywał trzy etapy utworzenia UGW: Etap pierwszy (od 1 lipca 1990 r.) – dotyczył swobodnego przepływu ludzi, kapitału, towarów i usług na obszarze Wspólnoty. Był on istotnym krokiem w stronę jednolitego rynku europejskiego i wspólnej przestrzeni finansowej. W tym okresie ustalono ponadto kryteria kwalifikacji tzw. “kryteria zbieżności”, od których uzależnione było przystąpienie poszczególnych państw Unii Europejskiej do EMU.

Raport Delorsa Etap drugi (od stycznia 1994 r.) – dotyczył wprowadzenia ustaw lub innych aktów prawnych przez każde państwo, zakazujące bankom centralnym finansowania i kredytowania instytucji rządowych, organizacji międzyrządowych i innych o podobnym charakterze. Ponadto zadaniem na ten okres było zharmonizowanie statutów i zasad działania narodowych banków centralnych z zasadami ustalonymi z Maastricht, zapewnienie niezależności banków centralnych w dziedzinie kształtowania i realizacji polityki pieniężnej. W 1994 r. powołano Europejski Instytut Monetarny (EMI), którego zadaniem było przygotowywanie mechanizmów koordynacji polityki ekonomicznej i reguł dyscypliny budżetowej i pieniężnej w ramach Wspólnoty oraz monitorowanie przebiegu przygotowań do wejścia w życie Unii Ekonomicznej i Monetarnej.

Raport Delorsa Etap trzeci (od 1 stycznia 1999 r.) – do zadań na tym etapie należało wprowadzenie jednolitej waluty – euro oraz rozpoczęcie działalności Europejskiego Systemu Banków Centralnych. całkowita i nieodwołalna wymienialność walut brak ograniczeń w transakcjach kapitałowych całkowita integracja rynków kapitałowych i pieniężnych przestała istnieć ECU i została wymieniona na euro w stosunku 1:1 polityka pieniężna jest prowadzona przez Europejski System Banków Centralnych

Raport Delorsa Konkluzją Rady Europejskiej w sprawie Raportu Delorsa było stwierdzenie, że stanowi on “dobry fundament dla dalszych prac”. Raport kończył się nieuchronną klauzula, że propozycje tej wagi będą musiały zostać dołączone w formie poprawek do postanowień Traktatu Rzymskiego. Z tej racji Raport zlecał zwołanie Konferencji Międzyrządowych na mocy Artykułu 236 EWG ( zastąpionego później przez Artykuł N TUE). 26/27 czerwca 1989 Rada Europejska na szczycie w Madrycie zaakceptowała Raport Delorsa jako strategię dla UGW i zdecydowała o rozpoczęciu I etapu tworzenia Unii Walutowej.