Światowe rankingi uczelni najnowsze wyniki, trendy rozwojowe, znaczenie rankingów dla budowy World Class Universities i nawiązywania kontaktów międzynarodowych

Światowe rankingi uczelni Ranking szanghajski (Academic Ranking of World Universities ARWU) – prof. Nian Cai Liu, Shanghai Jiao Tong University, od 2003 r., 5 edycji Ranking The Times Higher Education Supplement – THES - QS University Ranking, od 2005 r., 3 edycje Webometrics Ranking of World Universities – Cybermetrics Lab., Madryt, od 2007 r., 1 edycja

Czym jest ranking? Uporządkowana informacja (pod kątem potrzeb odbiorcy) na temat uczelni, wydziałów lub programów studiów Cechy rankingu: kryteria, wagi, sposób prezentacji Podstawowy wymogi: wiarygodność danych, przejrzystość metodologii

Czy rankingi są obiektywne? W przygotowaniu każdego rankingu występują dwa momenty subiektywne: wybór kryteriów i wybór wag procentowych, z jakimi te kryteria są w ostatecznej klasyfikacji uwzględniane – dlatego obiektywne rankingi nie istnieją, choć jak najwięcej innych elementów (weryfikacja danych, sposób liczenia itp..) twórcy rankingów starają się standaryzować.

Po co się robi rankingi? Rankingi konsumenckie – dla kandydatów na studia (klasyczne rankingi gezetowe, poczynając od najstarszego i najbardziej znanego rankinguUS News & World Report Rankingi dla celów polityki państwa w zakresie nauki i innowacji (gdzie lokować środki finansowe, np. Chiny) Rankingi dla celów badawczych (instytuty polityki szkolnictwa wyższego, np. w Niemczech

Kryteria: ARWU (Shanghai) Alumni Nobel & Field Medal 10% Staff Nobel & Field Medal 20% Size of Institution 10% Nature & Science 20% SCI & SSCI 20% Highly cited researchers 20% Liczba uczelni analizowanych: 2000 Liczba uczelni w rankingu:500+

Kryteria: THES (Times/QS) Students/Staff Ratio20% International Students 5% International Staff 5% Academic Reputation40% Reputation Employers10% Citations20% Liczba uczelni w rankingu:

Kryteria: Webometrics Web Size25% Rich Files12,5% Google Scholar12,5% (Link) Visibility50% Liczba uczelni analizowanych: Liczba uczelni w rankingu:

Polskie uczelnie w Rankingu THES Uczelnia UJ UW PW UŁ

Polskie uczelni w Rankingu szanghajskim W 2007 r. wśród pierwszych 500 uczelni są jedynie dwa polskie uniwersytety - w grupie sklasyfikowanej wspólnie na pozycjach znajdują się: Uniwersytet Jagielloński Uniwersytet Warszawski Podobnie było w latach 2006 i 2005, przy czym w 2005 roku oprócz UJ i UW sklasyfikowano też Uniwersytet Wrocławski (w grupie )

Polskie uczelnie w Rankingu Webometrics 439 – PW 465 – AGH 500 – UJ 559 – UW 566 – PWr. 630 – UAM 742 – UWr. 808 – UG 895 – UMCS 895 – Wydz. MIM UW SGH 1069 – PRz – UMK 1138 – PSz – PP 1189 – PŁ 1240 – UŁ 1260 – Wydz. Fizyki UW 1282 – UŚl – PŚl – PK 1546 – SGGW 1682 – UwB 1796 – UE w Krakowie PB

Trendy rozwojowe Rankingi uzyskały trwałe miejsce obywatelstwa na świecie (są i będą, światowy fenomen) Ponad 30 krajów przeprowadza rankingi i cyklicznie publikuje ich wyniki (ten trend będzie się rozwijał, co roku dochodzą nowe kraju, ostatnio Ukraina i Kazachstan) Są już trzy rankingi światowe (Shanghai, THES, Webometric), przygotowywane są rankingi regionalne (np. ranking niemieckiego CHE porównujący uczelnie w krajach niemieckojęzycznych

Trendy rozwojowe cd. Powstał światowy system badań nad rankingami (finansowany przez World Bank, UNESCO, instytucje naukowe i fundacje prywatne, np. Deutsche Telekom Stiftung) Regularnie spotyka się International Ranking Experts Group (IREG) wstępne spotkanie twórców rankingów odbyło się w 2002 r. w Warszawie, a następne spotkania w Waszyngtonie (2004 r. – IREG 1), Berlinie (2006 r. – IREG 2) i Szanghaju (2007 r. – IREG 3). Kolejne spotkanie planowane jest jesienią 2008 r. w Kanadzie (Toronto). Sesje na temat rankingów stałym fragmentem gry podczas wszystkich liczących się międzynarodowych konferencji edukacyjnych

Trendy rozwojowe cd. Podczas IREG 2 przyjęto Zasady berlińskie będące w katalogiem best practices w zakresie przygotowywania i publikacji rankingów Podczas spotkania IREG 3, które odbyło w końcu października 2007 r. na Jiao Tong University w Szanghaju dokonano oceny wdrażania Zasad berlińskich Przygotowywana jest koncepcja rozwinięcia w przyszłości systemu ewaluacji i swoistej akredytacji rankingów, choć nie będzie to nigdy akredytacji w takim sensie do jakich przyzwyczaiła nas Państwowa Komisja Akredytacyjna i jej odpowiedniki w innych krajach

Berlińskie zasady

Berlińskie zasady CELE I ZADANIA RANKINGÓW 1.Rankingi powinny być jedną z kilku różnych metod służących ocenie stanów wyjściowych, procesów i wyników. Rankingi mogą stanowić źródło informacji porównawczej i lepszego rozeznania w sprawach wykształcenia wyższego, ale nie powinny być główną metodą oceny tego czym jest wykształcenie wyższe i czemu ma służyć. Rankingi dają perspektywę rynkową, która może być uzupełnieniem działań rządu, władz akredytujących i niezależnych agencji kontrolnych.

Berlińskie zasady CELE I ZADANIA RANKINGÓW 2.Powinny w sposób jasny przedstawiać cele i potencjalnych adresatów. Układając rankingi należy zwracać należytą uwagę na ich cel. Podawanie wskaźników z myślą o osiągnięciu określonego celu lub poinformowania jednej grupy odbiorców może być niewystarczające dla innych celów lub innych grup docelowych.

Berlińskie zasady CELE I ZADANIA RANKINGÓW 3.Powinny odzwierciedlać różnorodny charakter uczelni, uwzględniając różne misje i cele jakie im przyświecają. Miary jakości służące ocenie np. uczelni o profilu badawczym będą wyglądały zupełnie inaczej niż dla uczelni, które są szeroko dostępne dla środowisk o ograniczonym dostępie do usług i zasobów. Zespoły opracowujące rankingi powinny się często konsultować zarówno z klasyfikowanymi uczelniami, jak i ekspertami, którzy stanowią źródło informacji w procesie tworzenia rankingu.

Berlińskie zasady CELE I ZADANIA RANKINGÓW 4.Powinny w sposób jasny przedstawić zakres źródeł informacji służących opracowaniu rankingów oraz rodzaj informacji, jakie każde źródło generuje. Rola i znaczenie wyników list rankingowych zależy od odbiorców otrzymujących informacje i źródeł tych informacji (bazy danych, studenci, profesorowie, pracownicy). Modelowym rozwiązaniem byłoby połączenie rożnych punktów widzenia prezentowanych przez te źródła informacji aż do uzyskania bardziej wszechstronnego poglądu na temat każdej wyższej uczelni umieszczonej w rankingu.

Berlińskie zasady CELE I ZADANIA RANKINGÓW 5.Powinny określić językowe, kulturowe, gospodarcze i historyczne ramy systemu szkolnictwa wyższego, którego ranking ma dotyczyć. Międzynarodowe rankingi szczególnie powinny wystrzegać się ewentualnych uprzedzeń i bardzo precyzyjnie określać swój cel. Nie wszystkie państwa czy systemy podzielają te same wartości czy przekonanie o tym co stanowi "wysoką jakość" w szkolnictwie trzeciego szczebla, a systemy rankingowe nie powinny być tworzone w celu wymuszania tego typu porównań.

Berlińskie zasady PROJEKTOWANIE I WAŻENIE WSKAŹNIKÓW 6.Przestrzeganie transparentności w zakresie metodologii stosowanej podczas układania rankingów. Metody zastosowane do sporządzania rankingów powinny być jasne i jednoznaczne. Transparentność powinna dotyczyć również obliczania wskaźników i źródeł danych.

Berlińskie zasady PROJEKTOWANIE I WAŻENIE WSKAŹNIKÓW 7.Wskaźniki powinny być dobierane zgodnie z ich znaczeniem i adekwatnością. W doborze danych nie należy kierować się ich dostępnością lecz przydatnością każdego pomiaru do informowania o jakości kształcenia, zaletach naukowych i instytucjonalnych uczelni. Należy jasno powiedzieć dlaczego ranking został sporządzony w oparciu o dane pomiary i o czym pomiary te mają świadczyć.

Berlińskie zasady PROJEKTOWANIE I WAŻENIE WSKAŹNIKÓW 8.O ile to możliwe, należy mierzyć efekty a nie sytuację wyjściową. Dane dotyczące stanów wyjściowych mają duże znaczenie, gdyż odzwierciedlają ogólny stan danej uczelni i łatwiej je ustalić. Mierzenie efektów stanowi bardziej precyzyjną ocenę pozycji i jakości danej uczelni czy jej programu, zatem osoby ustalające rankingi powinny zadbać o odpowiednią równowagę pomiędzy efektami a stanem wyjściowym.

Berlińskie zasady PROJEKTOWANIE I WAŻENIE WSKAŹNIKÓW 9.Wagi przypisywane różnym wskaźnikom (jeśli są w ogóle stosowane) należy wyraźnie wyszczególnić i ograniczać zmiany, jakim mają podlegać. Różnicowanie wag utrudnia odbiorcom rozeznanie się czy zmiana pozycji w rankingu danej uczelni lub jej programu wynika z wewnętrznej zmiany jakiej uczelnia lub program podlegały, czy ze zmiany metodologii.

Berlińskie zasady ZBIERANIE I PRZETWARZANIE DANYCH 10.Należytą uwagę należy zwracać na normy etyczne i zalecenia zawarte w modelowych rozwiązaniach określonych w Zasadach. Aby zapewnić wiarygodność każdego rankingu, osoby odpowiedzialne za zbieranie i wykorzystanie danych, oraz przeprowadzające wizyty na miejscu powinny być w najwyższym stopniu obiektywne i bezstronne.

Berlińskie zasady ZBIERANIE I PRZETWARZANIE DANYCH 11.O ile to możliwe, należy używać sprawdzonych i sprawdzalnych danych. Wśród zalet takiego podejścia wymienia się to, iż tego typu dane są porównywalne, kompatybilne i akceptowane przez wszystkie uczelnie.

Berlińskie zasady ZBIERANIE I PRZETWARZANIE DANYCH 12.Uwzględniać należy tylko takie dane, które zostały zebrane według procedur właściwych dla naukowego zbierania danych. Dane uzyskane od nie reprezentatywnej, lub nierzetelnie dobranej podgrupy studentów, kadry lub innych źródeł mogą niedokładnie przedstawiać uczelnię lub jej program i powinny być wykluczone.

Berlińskie zasady ZBIERANIE I PRZETWARZANIE DANYCH 13.Do samego procesu tworzenia rankingu powinno się stosować procedury służące zapewnieniu jakości. Procedury te winny uwzględniać specjalistyczną wiedzę stosowaną do oceny uczelni i używać tej wiedzy do oceny samego rankingu. Rankingi powinny być systemami uczenia się, które nieustannie wykorzystują specjalistyczną wiedzę do opracowywania metodologii.

Berlińskie zasady ZBIERANIE I PRZETWARZANIE DANYCH 14.Należy stosować rozwiązania organizacyjne zwiększające wiarygodność rankingów. Do nich zaliczyć można ciała doradcze lub nawet nadzorujące, najlepiej z udziałem uczestników z innych państw.

Berlińskie zasady PRZEDSTAWIANIE WYNIKÓW RANKINGÓW 15.Należy jasno wytłumaczyć wszystkie uwarunkowania towarzyszące tworzeniu rankingów i zaproponować odbiorcom różne możliwości prezentacji rankingów. Dzięki temu osoby zainteresowane będą bardziej świadome tego, jakie wskaźniki zostały wykorzystane do uplasowania danej uczelni czy programu w rankingu. Ponadto, odbiorcy powinni mieć okazję do decydowania o tym, w jaki sposób powinno się te wskaźniki ważyć.

Berlińskie zasady PRZEDSTAWIANIE WYNIKÓW RANKINGÓW 16.Rankingi powinny być opracowywane w sposób, który wyeliminuje lub ograniczy błędy w danych początkowych i powinny być tak zorganizowane i opublikowane aby błędy i niedociągnięcia można było korygować. O powstałych błędach należy poinformować uczelnie jak i społeczeństwo. Berlin, 20 maja, 2006 r.

Znaczenie rankingów dla budowy World Class Universities Rankingi są w wielu krajach podstawą do strategicznych decyzji finansowych państwa, na przykład w Chinach i we Francji Prezydent Sarkozy w mission letter skierowanym do nowego ministra szkolnictwa wyższego postawił zadanie, aby 2 francuskie uniwersytety wprowadzić do pierwszej 10-tki Rankingu szanghajskiego, a łącznie 10 francuskich uniwersytetów wprowadzić do pierwszej 100-tki tegoż Rankingu)

Znaczenie rankingów dla kontaktów międzynarodowych Znaczenie oficjalne: w wielu krajach, zwłaszcza w rozwijających się krajach azjatyckich i bogatych krajach arabskich nawet w oficjalnych rekomendacjach rządowych zaleca się własnym uczelniom nawiązywanie kontaktów przede wszystkim z uniwersytetami zajmującymi czołowe miejsca w Rankingu Szanghajskim i Rankingu THES Znaczenie towarzyskie: w rozmowach podczas konferencji i spotkań międzynarodowych do dobrego tonu należy wiedza o tym, jakie miejsce w rankingach światowych zajmuje uczelnia, którą reprezentuje nasz rozmówca.

Podsumowanie Rankingi są i będą coraz popularniejsze Ceńmy swoje miejsce w rankingu krajowym (jeśli nie możemy pochwalić się pozycją w rankingu światowym), przy czym należy wiedzieć, że jedynym znanym i uznawanym przez międzynarodową społeczność polskim rankingiem, jest coroczny Ranking Szkół Wyższych przygotowywany przez Fundację Edukacyjną Perspektywy Warto podjąć wysiłki nad przygotowaniem nowych rankingów: regionalnych (na przykład ranking uczelni Centralnej Europy) lub branżowych (na przykład ranking europejskich uczelni techniczych)

Dziękuję za uwagę! Waldemar Siwiński