Certyfikat Pożarowy Obiektu Zabytkowego CPOZ Dr Anna Kociołek-Pęksa Szkoła Główna Służby Pożarniczej w Warszawie

Uzasadnienie dla CPOZ Ustawa o ochronie przeciwpożarowej nie rozróżnia zasad prowadzenia działań ratowniczych w obiektach zabytkowych i obiektach pozostałych. Praktyka i doświadczenia wskazują, że działania ratowniczo-gaśnicze prowadzone w obiektach zabytkowych wymagają szczególnego przygotowania i odpowiedniego wyszkolenia strażaków. W trakcie działań ratowniczo-gaśniczych należy uwzględniać specyfikę oraz historyczną i artystyczną wartość zarówno samych obiektów jak i zgromadzonych w nich zbiorów. Wymaga to indywidualnego podejścia do każdego obiektu oraz wcześniejszego zaznajomienia się z obiektem w czasie tak zwanych ćwiczeń na obiekcie.

Prowadząc działania ratowniczo-gaśnicze strażacy muszą: zwracać szczególną uwagę na zabytki, współdziałać z kierownikiem jednostki oraz z konserwatorem zabytków w celu podstawowych doraźnych działań zabezpieczających i konserwatorskich. strażak musi wiedzieć co i w jaki sposób ratować, musi znać obiekt, jego topografię oraz wartość i unikatowość przechowywanych ruchomości Jednak w trakcie działań współdziałanie to nierzadko może okazać się zbyt późne stąd konieczność stworzenia CPOZ, które stworzy warunki do szybszego, efektywniejszego i zoptymalizowanego działań ratowniczo gaśniczych dot. zabytków.

Obecnie obowiązek stosowania systemu sy­gnalizacji pożarowej, obejmującego urządzenia sygnalizacyjno-alarmowe służące do samoczyn­nego wykrywania i przekazywania informacji o pożarze, a także urządzenia odbiorcze alarmów pożarowych i urządzenia odbiorcze sygnałów uszkodzeniowych, dotyczy budynków wymienio­nych w § 28 ust. 1 rozporządzenia MSWiAz 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciw­pożarowej budynków, innych obiektów budowla­nych i terenów. Są to w szczególności obiekty: o szczególnym znaczeniu dla kultury i funkcjonowania państwa, a także te, w których przewiduje się znaczne utrudnienia działań ratowniczych. Uzasadnieniem potrzeby wprowadzenia monitoringu pożarowego w tych obiektach był fakt, że tylko wysoki poziom bez­pieczeństwa pożarowego może w nich dać możli­wość szybkiego przystąpienia do działań ratowni­czo-gaśniczych przez jednostki PSP

Przepisy dot. ochrony ppoż w obiektach zabytkowych: Ustawa z 24 sierpnia 1991 r o ochronie ppoż Ustawa z 7 lipca 1994 r. prawo budowlane Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie Rozp. Ministra Kultury z 15 października 2003 r. W sprawie zabezpieczenia zbiorów z muzeach przed pożarami, kradzieżami i innymi niebezpieczeństwami grożącymi zniszczeniem lub utratą muzealiów oraz sposobów przygotowania zbiorów do ewakuacji w prazie powstania zagrożenia

Przepisy dot. ochrony ppoż w obiektach zabytkowych c.d.: 5. Rozp. MSWiA z 16 czerwca 2003 r. w sprawie ochrony ppoż budynków, innych obiektów budowalnych i terenów 6. Rozp. MSWiA z 16 czerwca 2003 r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodnego oraz dróg pożarowych 7. Rozp. MSWiA z 16 czerwca 2003 r. w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej

Podział przepisów dot. obiektów zabytkowych Takie, które obowiązują zawsze - są to przepisy dot. wymagań dla instalacji i urządzeń stanowiących wyposażenie obiektów Takie, które obowiązują pod pewnymi warunkami- zaliczamy do nich przepisy określające rosnące wraz z rozwojem cywilizacji wymagania dot. warunków budowlanych obiektów związane z ewakuacją i rodzajem materiałów stosowanych od ich budowy: dot. wytrzymałości na działanie ognia oraz palności materiałów konstrukcyjnych dot. budowy i oddymiania dróg ewakuacyjnych

Wymagania, które można dostosować w powyższy sposób: Przesłanka umożliwiająca stworzenie Certyfikatu Pożarowego Obiektu Zabytkowego (CPOZ): Korzystna dla nieruchomości zabytkowych sytuacja prawna polegająca na możliwości ustalenia innego, niż przewidziany w przepisach, zakresu zabezpieczeń pożarowych. Wymagania, które można dostosować w powyższy sposób: 1) Zawarte w § 14 i 15 rozp. MSWiA z 16.06.2003 r. w sprawie ochrony ppoż budynków, innych obiektów budowlanych i terenów – dotyczące hydrantów zewnętrznych 2) Zawarty w § 23 pkt 1 (rozp. jak wyżej) wymóg stosowania stałych urządzeń gaśniczych, związanych na stałe z obiektem zawierającym zapas środka gaśniczego i uruchamianym samoczynnie we wczesnej fazie pożaru w:

Archiwach wyznaczonych przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych Muzeach oraz zabytkach budowalnych, wyznaczonych przez Generalnego Konserwatora Zabytków w uzgodnieniu z Komendantem Głównym PSP i innych wymienionych obiektach określonych poprzez przeznaczenie i wysokość 3. Zawarty w §24 pkt 1, 14 i 21 (rozp. j.w.) wymóg stosowania sygnalizacji pożarowej , obejmujący urządzenia sygnalizacyjno-alarmowe, służące do samoczynnego wykrywania i przekazywania informacji o pożarze w muzeach oraz zabytkach budowlanych wyznaczonych przez Generalnego Konserwatora Zabytków w uzgodnieniu z Komendantem PSP; w bibliotekach których zbiory w całości lub w części tworzą narodowy zasób biblioteczny.

4. Zawarty w § 3 Rozp. MSWiA z 16 czerwca 2003 r 4. Zawarty w § 3 Rozp. MSWiA z 16 czerwca 2003 r. W sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia wodnego oraz dróg pożarowych, wymóg określający, że droga pożarowa o utwierdzonej nawierzchni, umożliwiająca dojazd o każdej porze roku pojazdów jednostek ochrony ppoż do obiektu budowlanego, powinna być doprowadzona do budynku. 5. Zawarte w §1 i § 2 pkt 1 Rozp. Min. Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, wymogi dot. przebudowy jak i zmiany sposobu użytkowania obiektu, mogą być spełnione w sposób inny niż podany w rozp. stosownie do wskazań ekspertyzy technicznej właściwej jednostki badawczo-rozwojowej albo rzeczoznawcy budowlanego oraz rzeczoznawcy do ds. zabezpieczeń ppoż, uzgodnionych z właściwym komendantem wojewódzkim PSP.

ze wskazania wprost na zabytkowy charakter obiektu zabytkowego WNIOSKI: Korzystne rozwiązania w zakresie możliwości alternatywnego spełnienia zawartych w/w przepisach obowiązków ppoż wynikają: ze wskazania w tychże przepisach, że wymagania te nie dotyczą obiektów już istniejących ze wskazania możliwości uwzględnienia lokalnych uwarunkowań w zakresie innego sposobu realizacji obowiązku prawnego ze wskazania wprost na zabytkowy charakter obiektu zabytkowego ! Zastosowanie alternatywnych (innych niż wymagane przepisami) zabezpieczeń ppoż jest najczęściej następstwem rygorystycznych wymagań konserwatorskich !

Ważne: Ekspertyza o której mowa, mająca za przedmiot nieruchomości wpisane do rejestru zabytków a także układy urbanistyczne objęte ochroną konserwatorską (np. Nowa Huta w Krakowie) zgodnie z założeniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego – podlegają uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. !

Wojewódzki Konserwator Zabytków (WKZ) w polskim prawie administracyjnym Nie jest organem ochrony zabytków Jest jednym z organów zespolonej administracji rządowej w województwie Opiniuje i uzgadnia treść projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Uzgodnienie to uznaje się w doktrynie i orzecznictwie prawa administracyjnego za akt nadzoru nad samorządem terytorialnym (kryterium nadzoru: legalność)

Uzgadnianie Planów Ochrony Zabytków - Procedura decydująca o ważności planu Współpraca w ramach triady: wojewódzki konserwator zabytków, organ obrony cywilnej i wykonawcy planów Wojewódzki konserwator zabytków, działając z upoważnienia wojewody oraz na podstawie uozoz, zarówno w przypadku planu gminnego i powiatowego ochrony zabytków ocenia zgodność planu z : wymogami określonymi w rozporządzeniu ustaleniami zawartymi w wytycznych do sporządzenia planów ochrony zabytków na obszarze województwa Jednak właściwy organ obrony cywilnej ma uprawnienie i obowiązek uzgadniania planów w zakresie swojej właściwości, niezależnie od uzgodnienia WKZ

Dlaczego NIE dla Planów Ochrony Zabytków? Zbyt skomplikowana procedura tworzenia i uzgadniania Zbyt duży udział nieprofesjonalnych podmiotów zobowiązanych do ich tworzenia Nieprzydatność planów z punktu widzenia faktycznych działań ratowniczo-gaśniczych Nieuwzględnienie faktu zlokalizowania w obiektach zabytkowych dużej ilości cennych ruchomości zabytkowych, a co za tym idzie nieokreślenie priorytetów w zakresie ich ratowania Brak informacji przydatnych dla PSP w procesie podejmowania decyzji dot. metod, sposób i narzędzi realizacji zadań ochrony ppoż w konkretnych sytuacjach ratowoniczo-gaśniczych oraz brak informacji dot. zastosowanych w obiekcie zbytkowym rozwiązań z zakresu ochrony ppoż a także zastosowanych odstępstw od wymagań zawartych w przepisach prawa

Koncepcja: certyfikat zamiast planu ochrony zabytku CPOZ Koncepcja: certyfikat zamiast planu ochrony zabytku Prognozowane zagrożenia miejscowych dla zabytków na określonym obszarze jako punkt wyjścia dla CPOZ Kryterium: wyłącznie profesjonalne podmioty współtworzące certyfikat Podmioty zobowiązane ustawowo do realizacji: PSP i Służby Konserwatorskie Podstawa prawna*: rozporządzenie określające wzór CPOZ *konieczność nowelizacji Ustawy o ochronie zabytków Essetialia negoti certyfikatu: najważniejsze to wskazanie odstępstw od wymagań prawnych w zakresie wymagań ppoż dot. obiektu zabytkowego oraz wskazanie zastosowanych rozwiązań ppoż Forma certyfikatu: dokument elektroniczny (dwujęzyczny)

Zawartość CPOZ: Dualistyczne określenie rodzaju obiektu zabytkowego – z punktu widzenia ochrony ppoż jak też konserwatorskiej Wskazanie zastosowanych w obiekcie zabezpieczeń ppoż Np. monitoring pożarowy, SUG, SSP, DSO, HW, ODD, Wskazanie odstępstw od wymogów prawnych w zakresie ppoż, np.: brak dwukierunkowych dróg ewakuacyjnych, ilość i rodzaj materiałów łatwopalnych oraz ich lokalizacja 3. Określenie najbardziej optymalnych dróg dojazdu do obiektu zabytkowego z uwagi na czas dojazdu 4. Wskazanie ekstraordynaryjnych narzędzi i sprzętu ratowniczo-gaśniczego niezbędnych dla uratowania konkretnego obiektu zabytkowego, z uwagi na jego unikatowe właściwości. 5.

6. Specyfika topografii i budowy obiektu w tym, zaznaczenie stref szczególnie niebezpiecznych dla życia i zdrowia oraz tych, które ze względów zabytkowych należy szczególnie chronić, kosztem np. „stref nieoryginalnych” 7. Określenie priorytetów ratowniczych w odniesieniu do zabytków ruchomych zlokalizowanych na obszarze obiektu zabytkowego („stan wyższej konieczności”) 8. Podanie szacunkowego czasu ewakuacji ludzi dla poszczególnych stref nieruchomości Wskazanie czy możliwa jest całkowita ewakuacja za nim dojdzie do zupełnego zadymienia

W przypadku pozytywnego rezultatu pilotażu CPOZ : Rozważyć możliwość stworzenia Europejskiego Internetowego Systemu Certyfikatów Pożarowych Obiektów Zabytkowych (EIS CPOZ) Podmioty uprawnione do korzystania z zasobów EIS: służby ratownicze państw UE + państwowe i międzynarodowe podmioty zobowiązane do ochrony i opieki nad zabytkami

Art. 28 pkt 2 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami: Problematyczne: Art. 28 pkt 2 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami: Niezależnie od obowiązków wynikających z opieki nad zabytkami określonych w art. 5 ustawy, właściciel lub posiadacz zabytku wpisanego do rejestru lub zabytku znajdującego się w wojewódzkiej ewidencji zabytków, zawiadamia wojewódzkiego konserwatora zabytków o zagrożeniu dla zabytku, niezwłocznie po powzięciu wiadomości w wystąpieniu zagrożenia. Stan faktyczny: Przepis nieprzestrzegany z uwagi na konflikt z interesami ekonomicznymi podmiotów zobowiązanych. Wniosek: pogorszenie ochrony ppoż nieruchomości zabytkowych, a nawet unicestwienie zabytku

PRZYKŁAD: Przykład niestandardowych rozwiązań w zakresie ochrony przeciwpożarowej nieruchomości zabytkowej dostarcza wrocławska Hala Stulecia wzniesiona w latach 1911- 1913 Problem 1 kwestia klasyfikacji obiektu: Hala Stulecia ma 42 m wysokości, a więc jest to obiekt wysoki. Gdyby to był typowy wieżowiec, należałoby obliczać wysokość operacyjną ewentualnych działań ratowniczo gaśniczych do najwyższej kondygnacji. Tu jednak sytuacja jest inna, ponieważ w praktyce ludzie znajdują się najwyżej na balkonie na wysokości 12 m. A zatem przyjęto, że wysokość operacyjna sięga 12 metrów. W konsekwencji, przyjęto rozwiązanie kompromisowe i zakwalifikowano obiekt jako budynek średniowysoki. Podanie wody obliczono natomiast tak, jakby to był budynek wysoki

Problem 2: Niestandardowa jest też instalacja czujek liniowych w hali głównej. W typowym obiekcie, powinny one zostać rozmieszczone do wysokości 12 m, ponieważ na takiej mogą przybywać ludzie. Tu jednak znajdują się one także znacznie powyżej tej wysokości, co również ma związek ze specyfiką konstrukcji. Ogółem w hali głównej, kuluarach i innych pomieszczeniach zainstalowanych zostało ponad tysiąc czujek punktowych i trzydzieści liniowych. Problem 3: zbyt wąskie schody wyjściowe z hali głównej. Miały zostać przebudowane na potrzeby ewakuacji, ale veto postawił konserwator zabytków. Twórcy systemu bezpieczeństwa obiektu musieli je uwzględnić. Odstąpiono także od obowiązku zamontowania instalacji tryskaczowej. Sprawa była jednak o tyle jednoznaczna, że w obiektach wzniesionych przed 1994 r. nie jest ona obowiązkowa.

Problem 4: Projektanci systemu przyjęli zasadę ochrony całkowitej, zgodnie z którą wszystkie pomieszczenia funkcjonalne objęte zostały systemem sygnalizacji pożaru (SSP). Pozostałe pomieszczenia są monitorowane przez obsługę obiektu, a ewentualne alarmowanie nastąpi za pomocą ręcznych ostrzegaczy pożaru zlokalizowanych na drogach alarmowych. Zainstalowany system sygnalizacji pożaru będzie wywoływał alarm I lub II stopnia. Pierwszy będzie oznaczał konieczność dokonania rozpoznania, drugi (główny) wiąże się z wezwaniem jednostek PSP i podjęciem akcji ratowniczo-gaśniczej SSP odpowiedzialny jest także za zamknięcie klap pożarowych i uruchomienie kurtyn dymowych, uruchomienie sterowania oddymianiem, otwarcie drzwi do napowietrzania, uruchomienie wentylatorów napowietrzających klatki schodowe, sprowadzenie wind na poziom zero

Problem 5: sprawna ewakuacja. Ewakuacyjny slalom – kuluary są miejscem wykorzystywanym np. na wystawy i inne przedsięwzięcia towarzyszące. Jednak aby opuścić np. balkon, trzeba przebyć drogę ewakuacyjną prowadzącą właśnie przez kuluary. Dlatego umieszczono w kopule głównej 32 klapy oddymiające o łącznej powierzchni 64 m2 Ta wielkość wynika z analizy systemu oddymiania - łączna powierzchnia oddymiająca powinna wynieść 60 m2. W zastosowanym rozwiązaniu owe 32 klapy dają łączną powierzchnię 62 m2. Z kolei po analizie rozwoju pożaru w kuluarach zdecydowano, że zostaną one podzielone na osiem stref dymowych. Przeprowadzona analiza oddymiania uzasadnia pogląd, że ewakuacja zostanie zakończona, zanim dojdzie do pełnego zadymienia.