Integrowana produkcja roślin w aspekcie środków ochrony roślin i ich pozostałości BOGUSŁAW GNUSOWSKI INSTYTUT OCHRONY ROŚLIN – PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY W POZNANIU Zakład Badania Pozostałości Środków Ochrony Roślin HortIntegra, Kielce, 28 listopada 2014 r.

Co jest celem integrowanej produkcji roślin? Głównym celem integrowanej produkcji roślin jest produkcja żywności wysokiej jakości, zapewniając jednocześnie zdrowie ludzi, zwierząt i środowiska.

Obawy konsumentów dotyczące pozostałości środków ochrony roślin (ś. o Obawy konsumentów dotyczące pozostałości środków ochrony roślin (ś.o.r.) w żywności Przeprowadzone badania konsumenckie przez DG SANCO i EFSA w roku 2005 i 2010 dowodzą, że spośród zagrożeń związanych z żywnością Europejczycy najbardziej obawiają się pozostałości ś.o.r. w owocach, warzywach i zbożach (72% w roku 2010 i 70% w roku 2005).

Przepisy służące zagwarantowaniu bezpieczeństwa konsumentów i środowiska Rozporządzenie (WE) nr 1107/2009 zastępujące z dniem 14.06.2011 roku Dyrektywę 91/414/EWG Wprowadzanie środków ochrony roślin do obrotu Dyrektywa 2009/128/WE Działania na rzecz zrównoważonego stosowania środków ochrony roślin Dyrektywa Rady 93/99/EWG Dodatkowe środki urzędowej kontroli środków spożywczych Dyrektywa Komisji 2002/63/WE Rozp. (Dz. U. 207 poz.1502 z 2007) Metody pobierania próbek w celu oznaczania pozostałości pestycydów Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołanie EFSA Rozporządzenie (WE) nr 882/2004 Kontrole urzędowe przeprowadzane w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym Rozporządzenie (WE) nr 396/2005 Najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości pestycydów w żywności i paszach Ustawy krajowe: o bezpieczeństwie żywności, ochronie roślin, paszach i rolnictwie ekologicznym Wdrażają powyższe regulacje prawne

Przepisy służące zagwarantowaniu bezpieczeństwa konsumentów i środowiska Rozporządzenie (WE) nr 1107/2009 zastępujące z dniem 14.06.2011 roku Dyrektywę 91/414/EWG Wprowadzanie środków ochrony roślin do obrotu Artykuł 55 Stosowanie środków ochrony roślin Środki ochrony roślin muszą być stosowane właściwie. Właściwe stosowanie obejmuje stosowanie zasad dobrej praktyki ochrony roślin (good plant protection practice) i spełnianie warunków ustanowionych zgodnie z art. 31 (treść zezwoleń na stosowanie środka, m. in. maksymalna dawka, ilość zastosowań, karencja) i podanymi w etykietach. Musi być ono również zgodne z przepisami dyrektywy 2009/128/WE, a w szczególności z ogólnymi zasadami integrowanej ochrony roślin (integrated pest management), o których mowa w art. 14 tej dyrektywy oraz w załączniku III do niej, które są stosowane od dnia 1 stycznia 2014 r.

Przepisy służące zagwarantowaniu bezpieczeństwa konsumentów i środowiska Dyrektywa 2009/128/WE Działania na rzecz zrównoważonego stosowania środków ochrony roślin Artykuł 14 Integrowana ochrona roślin (Integrated pest management) 1. Państwa członkowskie podejmują wszelkie konieczne środki w celu zachęcania do stosowania ochrony roślin o niskim zużyciu pestycydów, przyznając zawsze, gdy to możliwe, pierwszeństwo metodom niechemicznym, aby profesjonalni użytkownicy pestycydów przechodzili na stosowanie dostępnych praktyk i produktów do walki z danym organizmem szkodliwym, które stwarzają najmniejsze zagrożenie dla zdrowia ludzi i dla środowiska. Ochrona roślin o niskim zużyciu pestycydów obejmuje integrowaną ochronę roślin oraz rolnictwo ekologiczne zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych. 4. Państwa członkowskie opisują w krajowych planach działania, w jaki sposób zapewniają, by ogólne zasady integrowanej ochrony roślin przedstawione w załączniku III zostały wdrożone przez wszystkich profesjonalnych użytkowników do dnia 1 stycznia 2014 r.

Przepisy służące zagwarantowaniu bezpieczeństwa konsumentów i środowiska Rozporządzenie (WE) nr 1107/2009 zastępujące z dniem 14.06.2011 roku Dyrektywę 91/414/EWG Wprowadzanie środków ochrony roślin do obrotu (24) Przepisy regulujące udzielanie zezwoleń muszą zapewniać wysoki poziom ochrony. W szczególności przy udzielaniu zezwoleń na wprowadzanie środków ochrony roślin do obrotu nadrzędnym celem przeważającym nad poprawą produkcji roślinnej powinna być ochrona zdrowia ludzi i zwierząt oraz środowiska. A zatem przed wprowadzaniem do obrotu środka ochrony roślin należy wykazać, że przynosi on jednoznaczną korzyść produkcji roślinnej i nie ma żadnego szkodliwego wpływu na zdrowie ludzi i zwierząt, w tym grup szczególnie wrażliwych, ani żadnego niedopuszczalnego wpływu na środowisko.

Przegląd substancji aktywnych ś.o.r. W 1993 Komisja Europejska rozpoczęła proces oceny substancji aktywnych stosowanych w ochronie roślin w UE. Efektem przeglądu było wycofanie z rynku pestycydów, które mogły nie zapewnić ochrony zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska. Spośród około 1000 substancji aktywnych obecnych na rynku UE przed 1993 rokiem, jedynie 250 z nich przeszło zharmonizowane unijne procedury oceny. Większość substancji (67%) zostało wycofanych ze stosowania ze względu brak wsparcia ze strony producentów środków. 70 substancji (7%) wyeliminowano z rynku, ponieważ ich stosowanie, w świetle najnowszej wiedzy, mogło nie być w pełni bezpieczne dla zdrowia ludzi i środowiska.

Przegląd substancji aktywnych ś.o.r. 400 substancji aktywnych jest dopuszczonych do stosowania w UE (Rozporządzenie Wykonawcze Komisji (UE) nr 540/2011) (na dzień 1.02.2014 r.)

Jakie środki ochrony roślin możemy stosować w integrowanej produkcji roślinnej? W ramach integrowanej produkcji rolniczej mogą być stosowane wszystkie środki dopuszczone do obrotu w Polsce, a ich właściwe stosowanie określa art. 55 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009. Obejmuje ono przestrzeganie zasad dobrej praktyki rolniczej oraz spełnianie warunków ustanowionych zgodnie z art. 31 tego rozporządzenia, dotyczących treści zezwolenia i respektowanie zasad użytkowania środka, określających jego przeznaczenie (rodzaj zwalczanych agrofagów), maksymalne dawki, liczbę możliwych zabiegów oraz karencję i prewencję, które podano w etykietach. Mogą Państwo spotkać się z listami lub wykazami środków ochrony roślin dozwolonymi w integrowanej produkcji roślinnej. Takich ograniczeń nie znajdziemy ani w Rozporządzeniu 1107/2009 dotyczącym wprowadzania środków ochrony roślin do obrotu, ani Dyrektywie 2009/128/WE ustanawiającej ramy wspólnotowego działania na rzecz zrównoważonego stosowania pestycydów.

Pozostałości środków ochrony roślin Stosowanie środków może skutkować obecnością pozostałości substancji aktywnych i produktów ich rozpadu w żywności. Poziomy pozostałości nie powinny stwarzać zagrożenia dla zdrowia ludzi, dlatego w procesie rejestracji środków należy dla substancji aktywnych ustalić: definicję pozostałości, limity toksykologiczne (ADI, ARfD), najwyższe dopuszczalne poziomy ich pozostałości w żywności i paszach (NPD).

Obowiązujące najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości ś. o. r Obowiązujące najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości ś.o.r. (NDP, MRL) – baza danych substancji aktywnych Dla ułatwienia korzystania z nowego rozporządzenia o NDP, DG SANCO umieściło bazę danych dotyczącą substancji aktywnych na stronie internetowej (http://ec.europa.eu/sanco_pesticides/public/index.cfm).

Cel urzędowej kontroli pozostałości ś.o.r. w żywności Ocena zgodności znajdowanych pozostałości z ich maksymalnymi dopuszczalnymi poziomami obowiązującymi w Polsce, Ocena prawidłowości stosowania środków ochrony roślin, Ocena ryzyka zdrowotnego konsumentów związanego z pobieraniem pozostałości środków ochrony roślin w diecie

Laboratoria badające pozostałości ś.o.r. Badania mogą być wykonywane jedynie przez laboratoria akredytowane na zgodność z normą ISO/IEC 17025:2005. Laboratoria muszą się stosować zwalidowane metody analityczne i posiadać procedury systematycznej wewnętrznej kontroli jakości badań Wytyczne - Method validation and quality control procedures for pesticide residues analysis in food and feed. Document No. SANCO/12571/2013. Implemented by 01/01/2014). Badania pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych wyprodukowanych w ramach integrowanej produkcji roślinnej wykonywane są przez laboratoria akredytowane oraz laboratoria Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa - Centralne Laboratorium Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Toruniu, laboratoria Instytutu Ochrony Roślin - Państwowego Instytutu Badawczego w Poznaniu oraz laboratorium Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach.

Nadzór merytoryczny nad laboratoriami UNIJNE LABORATORIA REFERENCYJNE pozostałości w warzywach i owocach (Uniwersytet w Almerii) pozostałości w zbożach i paszach (Duński Instytut Techniczny, Soeborg) metody pojedyncze (CVUA, Stuttgart) żywność pochodzenia zwierzęcego (CVUA, Freiburg) KRAJOWE LABORATORIA REFERENCYJNE pozostałości w warzywach i owocach (SANEPID w Warszawie) pozostałości w zbożach i paszach (IOR-PIB, Laboratorium w Poznaniu) metody pojedyncze (SANEPID w Warszawie) żywność pochodzenia zwierzęcego (PIWET, Puławy) KRAJOWE LABORATORIA URZĘDOWE

System bezpieczeństwa żywności w Polsce MINISTER ZDROWIA Koordynator bezpieczeństwa żywności Minister Finansów Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Inspekcja Celna Inspekcja Handlowa Inspekcja Sanitarna Inspekcja Weterynaryjna Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych Współpraca Zależność

Syntetyczny obraz pozostałości ś. o. r Syntetyczny obraz pozostałości ś.o.r. w płodach rolnych w latach 2006-2013

Dziękuję za uwagę