Wojewódzki Urząd Pracy w Białymstoku Wydział Badań i Analiz Identyfikacja potrzeb i priorytetów osób młodych w województwie podlaskim w zakresie ich aktywizacji edukacyjnej, zawodowej i społecznej Wojewódzki Urząd Pracy w Białymstoku Wydział Badań i Analiz

Agenda Kontekst badania Sytuacja osób młodych na podlaskim rynku pracy na tle kraju Badanie ankietowe osób młodych Badanie instytucji działających na rzecz osób młodych Podsumowanie

Kontekst badania

Kontekst badania Komisja Europejska zainicjowała szereg działań zmierzających do wsparcia osób młodych w podejmowaniu trwałego zatrudnienia. W 2012r. został przygotowany Pakiet na rzecz zatrudnienia młodzieży (YEP), którego główną częścią są Gwarancje dla młodzieży (YG) z 2013r., będące postulatem zapewnienia przez państwa członkowskie UE osobom młodym w wieku do 25 lat, pozostającym bez zatrudnienia i nie uczestniczącym w kształceniu lub szkoleniu, dobrej jakości oferty pracy, dalszego kształcenia, przyuczenia do zawodu lub stażu w ciągu 4 miesięcy od zakończenia kształcenia formalnego lub utraty pracy.

Kontekst badania 22 kwietnia 2013r. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej opracowało Plan realizacji Gwarancji dla młodzieży w Polsce (GdM), zawierający zasady i plan wdrażania GdM. Zgodnie z powyższym Planem, Wojewódzki Urząd Pracy w Białymstoku został instytucją koordynującą realizację Gwarancji dla młodzieży na szczeblu regionalnym i rozpoczął proces przygotowywania założeń do konkursów regionalnych w ramach ww. Programu i szerzej – w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój PO WER 2014-2020.

Instytucje realizujące Program Gwarancje dla młodzieży w Polsce Zgodnie z Planem działania Programu Gwarancje dla młodzieży w Polsce, realizatorami zaangażowanymi we wdrażanie GdM na szczeblu regionalnym/lokalnym są: Powiatowe Urzędy Pracy (PUP), Wojewódzkie Urzędy Pracy (WUP), Struktury organizacyjne Ochotniczych Hufców Pracy (KW OHP), Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) za pośrednictwem wyłonionych Pośredników Finansowych, Partnerzy rynku pracy, w tym partnerzy społeczni, agencje zatrudnienia, organizacje pozarządowe, podmioty ekonomii społecznej, instytucje szkoleniowe, instytucje dialogu społecznego, gminy i pracodawcy wyłonieni do realizacji GdM.

Kontekst badania Gwarancjami dla młodzieży w Polsce objęto następujące podgrupy osób młodych: osoby w wieku 15-17 lat przedwcześnie kończące naukę – osoby zaniedbujące obowiązek szkolny (do 16 r.ż.) lub obowiązek nauki (do 18 r.ż.); osoby w wieku 18-24 lata pozostające poza zatrudnieniem, edukacją i szkoleniem (NEET), w tym osoby wymagające szczególnego wsparcia, tj. oddalone od rynku pracy, ze środowisk defaworyzowanych, z obszarów wiejskich; osoby w wieku 18-25 lat zarejestrowane jako bezrobotni – w tym również zarejestrowani studenci studiów zaocznych i wieczorowych; bezrobotna młodzież oraz poszukujący pracy absolwenci szkół i uczelni w okresie 48 miesięcy od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania tytułu zawodowego, w wieku 18-29 lat – w zakresie wsparcia przedsiębiorczości osób młodych.

Sytuacja osób młodych na podlaskim rynku pracy na tle kraju

Bezrobocie młodych w UE i w Polsce w latach 2005-2013 (15-29 lat) Source: Eurostat, Database, Living conditions and welfare, Youth.

Stopa bezrobocia wg BAEL wśród osób w wieku 15-29 lat w woj Stopa bezrobocia wg BAEL wśród osób w wieku 15-29 lat w woj. podlaskim na tle Polski i Unii Europejskiej w latach 2011-2013

Sytuacja młodych na rynku pracy W woj. podlaskim liczba osób do 25 roku życia zarejestrowanych jako bezrobotne w 14 powiatowych urzędach pracy wynosi 11 tys., stanowiąc ok. 18% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych. W skali roku pracę podejmuje ok. 9 tys. osób młodych (2014r.) Źródło: http://wiadomosci.onet.pl/warszawa/11-tys-osob-na-biegu-niepodleglosci-wsrod-uczestnikow-premier/rb4rq

Zatrudnienie młodych w woj Zatrudnienie młodych w woj. podlaskim na tle Polski oraz krajów UE w latach 2011-2013 (15-29 lat) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (BAEL) i EUROSTAT (dane za IV kwartał).

Młodzi ludzie w wieku 15-29 lat z grupy NEET w Polsce i w Unii Europejskiej w latach 2005-2013 – wycofanie z rynku pracy i ze społeczeństwa Wskaźnik NEET w grupie 15-24 lata dla Polski - 12,5%, 2013r. Czynniki zwiększające ryzyko sytuacji NEET („niecnierobienia”): niepełnosprawność, niski poziom wykształcenia, miejsce zamieszkania peryferyjne (z dala od ośrodków miejskich), niski poziom dochodów gospodarstwa domowego, pochodzenie migracyjne, rodzice bezrobotni, ubodzy, nisko wykształceni.

Źródło: http://forsal

Badanie ankietowe osób młodych

Metodologia badania W badaniu posłużono się metodą sondażu diagnostycznego, wzięło w nim udział 529 respondentów z woj. podlaskiego – osób młodych w wieku 18-29 lat. Badanie przeprowadzono w listopadzie 2014r. Badanie zrealizowano dzięki współpracy WUP w Białymstoku z: Podlaską Komendą OHP w Białymstoku (uczestnicy projektu „Równi na rynku pracy”) Powiatowymi Urzędami Pracy (Augustów, Białystok, Kolno, Łomża, Mońki, Sokółka, Wysokie Mazowieckie) oraz wybranymi akademickimi biurami karier podlaskich uczelni.

Typologia grup respondentów – osoby młode w wieku 18-29 lat 1) Osoby w wieku 18-24 lata bierne zawodowo, tj. niepracujące i nie zarejestrowane jako bezrobotne, w tym: a) Osoby młode oddalone od rynku pracy b) Osoby młode zagrożone wykluczeniem społecznym c) Osoby młode zamieszkałe na terenach wiejskich i w małych miejscowościach c) Osoby młode niepełnosprawne 2) Osoby w wieku 18-24 lata pozostające poza zatrudnieniem, edukacją i szkoleniem (tzw. NEET) 3) Osoby w wieku 18-24 lata zarejestrowane jako bezrobotne, w tym: a) Osoby młode długotrwale bezrobotne b) Studenci studiów zaocznych i wieczorowych c) Absolwenci szkoły ponadgimnazjalnej/wyższej 4) Osoby młode oraz absolwenci szkół ponadgimnazjalnych i uczelni w wieku 18-29 lat – niepracujące i poszukujące pracy niezarejestrowane w urzędzie pracy

Cele główne badania Rozpoznanie potrzeb osób młodych w wieku 18-29 lat zamieszkujących woj. podlaskie w zakresie ich aktywizacji edukacyjnej, zawodowej i społecznej, Identyfikacja czynników determinujących aktywność zawodową osób młodych pozostających poza rynkiem pracy w woj. podlaskim (czynników sukcesu i barier), Analiza zjawiska bierności zawodowej wśród osób młodych, w tym zaliczanych do grupy tzw. NEET w woj. podlaskim, Określenie możliwości i sposobów dotarcia ze wsparciem do osób młodych biernych zawodowo i zagrożonych wykluczeniem społecznym w woj. podlaskim, Przygotowanie rekomendacji w zakresie działań wspierających aktywność edukacyjną, zawodową i społeczną osób młodych w ramach PO WER 2014-2020.

Portfolio młodych nieaktywnych Cechy osób młodych, N=529 Młodzi ogółem Długo-trwale bezro-botni NEET- „nicnie-robiący” Miesz-kańcy wsi Osoby niepełnosprawne Absol-wenci Potencjał Doświadczenie zawodowe (średnio, w miesiącach) 17 15 9 16 19 13 Średnie okresy nieaktywności Nie pracuję (ile m-cy?) 25 Nie uczę się (ile m-cy?) 34 40 24 36 31 Nie szkolę się (ile m-cy?) 23 26 5 7 Gotowość do aktywności Gotowość do podjęcia pracy (%) 74,1 80,6 59 73,8 72,7 77,8 Gotowość do podjęcia działalności gospodarczej (%) 33,9 30,6 32,8 32,2 31,8 34,7

Sytuacja socjalno-bytowa osób młodych Statystyczne gospodarstwo osoby młodej składa się z 4 osób. Dzieci występują najczęściej w gospodarstwach badanych osób młodych w przedziale wiekowym 20-24 lata (najczęściej jedno lub dwoje dzieci). Jest to odwrotna tendencja niż obserwowana w odniesieniu do dzietności Podlasianek generalnie, gdzie w wyniku przeobrażeń demograficznych przedział wiekowy najwyższej płodności kobiet został przesunięty z wieku 20-24 do 25-29 lat. Konieczność sprawowania opieki nad dzieckiem/ dziećmi przekłada się na bierność zawodową i edukacyjną osób młodych, w szczególności kobiet, sytuując je w tzw. populacji NEET.

Bariery aktywności zawodowej osób młodych

Czynniki wspierające aktywność zawodową osób młodych

Siatka najbardziej pożądanych form podniesienia kwalifikacji i kompetencji wśród osób młodych Ciekawe wnioski: Długotrwale bezrobotni rzadziej od innych grup zagrożonych wykluczeniem społecznym wskazywali potrzebę uczenia się języków obcych, podczas gdy grupa absolwentów wskazywała chęć podniesienia tej umiejętności jako najbardziej pożądaną. Długotrwale bezrobotni nie byli ponadto zainteresowani nauką przedsiębiorczości, a mieszkańcy wsi wysoko cenią tę umiejętność. Długotrwale bezrobotni oraz absolwenci bardziej niż inne grupy potrzebują wzmocnienia w zakresie kompetencji matematyczno-technicznych. Osoby niepełnosprawne częściej niż inne grupy wskazywały potrzebę podniesienia kompetencji informatycznych. NEET’si częściej od pozostałych grup pragną podwyższać umiejętności uczenia się i samorozwoju, najwyżej cenią również konieczność kształtowania umiejętności językowych.

Najskuteczniejsze i najbardziej pożądane formy aktywizacji zawodowej i edukacyjnej w opinii osób młodych Przeciętna ocena Skala ocen: 1 - w bardzo dużym stopniu, 2- w dużym stopniu, 3 - w średnim stopniu,  4 - w małym stopniu, 5 - w bardzo małym stopniu Płatny staż u pracodawcy 2,0 Poradnictwo zawodowe 2,1 Bezpłatne szkolenie zawodowe, zdobycie uprawnień formalnych Pokrycie kosztów związanych ze szkoleniem, kształceniem, np. dojazd, wyżywienie, nocleg 2,2 Dofinansowanie kosztów egzaminu/kosztów uzyskania licencji 2,3 Dofinansowanie stanowiska pracy u potencjalnego pracodawcy/wsparcie potencjalnego pracodawcy 2,4 Bezzwrotna dotacja na podjęcie działalności gospodarczej Pośrednictwo pracy 2,6 Zatrudnienie subsydiowane (prace interwencyjne, roboty publiczne, prace społecznie użyteczne) Dofinansowywanie studiów podyplomowych 2,7 Przygotowanie zawodowe dorosłych 2,8 Częściowo zwrotna pożyczka na działalność gospodarczą 2,9 Dofinansowanie przystąpienia do podmiotu ekonomii społecznej, np. spółdzielni socjalnej 3,1 Bezpłatne praktyki 3,2

Badanie instytucji działających na rzecz osób młodych

Badanie instytucji działających na rzecz aktywizacji młodzieży w wieku 18-29 lat w woj. podlaskim Grupa docelowa: 30 instytucji publicznych i niepublicznych oraz organizacji społecznych podejmujących działania na rzecz wspierania aktywności osób młodych w wieku 18-29 lat: instytucje rynku pracy i pomocy społecznej, instytucje szkoleniowe i edukacyjne, izba rzemieślnicza, szkoły wyższe i ich biura karier, samorząd województwa, fundacja działająca na rzecz rozwoju przedsiębiorczości, organizacje pozarządowe Cele badania: Identyfikacja doświadczeń instytucji w zakresie skutecznego wspierania osób młodych na rynku pracy, wypracowanych kanałów i sposobów dotarcia z informacją i wsparciem, zwłaszcza do grup młodzieży wykluczonej społecznie, identyfikacja „dobrych praktyk” Technika badawcza: częściowo ustrukturyzowany wywiad – SSI Zrealizowane wywiady: 13.

Doświadczenia instytucji w zakresie sposobów i kanałów dotarcia ze wsparciem do osób młodych zagrożonych wykluczeniem społecznym Problem z dotarciem z informacją i aktywizowaniem osób młodych oddalonych od rynku pracy: biernych zawodowo nie zarejestrowanych w urzędach pracy, przedwcześnie rezygnujących z nauki, zamieszkujących tereny peryferyjne, wykluczonych społecznie, Podstawowy kanał dotarcia z informacją o wsparciu do ww. osób młodych to instytucje i organizacje: instytucje pomocy społecznej (GOPS,MOPS, PCPR, pracownicy socjalni), struktury terenowe OHP, NGO, organizacje dobroczynne, Za pośrednictwem społeczności lokalnych: wójtowie, parafie, liderzy społeczni, ośrodki zdrowia, tablice informacyjne, udział w festynach, poczta pantoflowa, Z wykorzystaniem massmediów: informacja w Internecie (FB), tv, prasie lokalnej, kampanie społeczne, informacje w pismach młodzieżowych

Uwarunkowania środowiskowe, rodzinno-bytowe Bariery w aktywności osób młodych na rynku pracy w opinii badanych podmiotów Bariery zewnętrzne Trudna sytuacja na rynku pracy i brak lokalnych ofert pracy Niechęć pracodawców do zatrudniania osób młodych Kształcenie zawodowe niedostosowane do potrzeb rynku pracy Problem z dotarciem do informacji o ofercie edukacyjnej i możliwościach wsparcia na rynku pracy Brak wzorców aktywności społecznej i informacji na temat działań NGO w środowisku lokalnym Uwarunkowania środowiskowe, rodzinno-bytowe Brak akceptacji rodziny dla aktywności zawodowej, kontynuacji nauki przez osoby młode (zwłaszcza z terenów wiejskich i w rodzinach osób niepełnosprawnych) Strach przed utratą świadczeń socjalnych, Problemy z pogodzeniem aktywności zawodowej i nauki z obowiązkami opiekuńczymi Trudna sytuacja finansowa uniemożliwiająca kontynuację nauki, dokształcanie Niska mobilność przestrzenna związana z barierami komunikacyjnymi i ograniczeniami finansowymi Bariery wewnętrzne Brak doświadczenia zawodowego, stażu pracy w zawodzie Brak odpowiednich kwalifikacji zawodowych i kompetencji społecznych Zbyt duże oczekiwania finansowe osób młodych wobec pracodawcy Bariery psychologiczne: niezaradność, brak wiary, brak motywacji do rozwoju i aktywności Niski poziom wiedzy o rynku pracy i własnym potencjale, nieumiejętność planowania ścieżki kariery Niska świadomość korzyści z kształcenia ustawicznego Niska świadomość obywatelska, niechęć do działań prospołecznych Aktywność zawodowa Bariery zewnętrzne trudna sytuacja ekonomiczna w regionie, brak lokalnych ofert pracy; stereotypy i obawy pracodawców na temat pracy i postaw życiowych osób młodych, niechęć przed zatrudnianiem osób młodych ze względu na brak doświadczenia; niska jakość kształcenia zawodowego; trudności społeczno-ekonomiczne przy próbach podwyższenia kwalifikacji zawodowych; bariery na linii pracodawcy – instytucje wspierające rynek pracy, niechęć ze strony pracodawców do współpracy z instytucjami wspierającymi rynek pracy, brak dobrego punktu skupiającego pracodawców; brak wyspecjalizowanego personelu w instytucjach wspierających rynek pracy, który byłyby w stanie pomóc osobom młodym; Uwarunkowania środowiskowe, rodzinno-bytowe brak akceptacji rodziny dla aktywności zawodowej osób młodych (dot. głównie terenów wiejskich, ale też i rodzin osób niepełnosprawnych); strach przed utratą świadczeń socjalnych; brak ofert dopasowanych do sytuacji życiowej, nieuwzględniających np. obowiązki opiekuńcze kandydata do pracy; problemy z mobilnością osób młodych, w szczególności z terenów wiejskich (oddalenie od dużych ośrodków miejskich oferujących miejsca pracy, sytuacja finansowa uniemożliwiająca wynajęcie mieszkania lub pokrycie kosztów dojazdów do pracy); Bariery wewnętrzne młody wiek; brak doświadczenia; brak odpowiednich kwalifikacji zawodowych, mało atrakcyjny posiadany zawód; brak elastyczności w przekwalifikowywaniu; zbyt duże oczekiwania wobec pracodawcy; brak chęci i motywacji do podejmowania pracy; bariery psychologiczne, niezaradność, brak wiary we własne umiejętności i świadomości własnego potencjału; niski poziom wiedzy o rynku pracy;

Czynniki wspierające aktywność osób młodych na rynku pracy w opinii badanych podmiotów Wsparcie instytucjonalne, uwarunkowania zewnętrzne Wspieranie przedsiębiorczości w regionie i tworzenie nowych miejsc pracy Szeroka oferta edukacyjna bezpłatna, dobra dostępność szkół Profesjonalne doradztwo zawodowe i edukacyjne, pomoc w planowaniu ścieżki kariery Wsparcie kompleksowe osób młodych, niwelujące ograniczenia finansowe i konieczność sprawowania opieki nad osobą zależną Umożliwienie nabycia umiejętności praktycznych i doświadczenia zawodowego - dostęp do dobrych praktyk, staży zawodowych, dualny system kształcenia Łatwy dostęp do informacji o rynku pracy i o ofercie edukacyjnej, zwłaszcza na terenach wiejskich, m.in. przez rozwój informatyzacji Kampania medialna, budowanie pozytywnego obrazu osoby młodej aktywnej zawodowo, edukacyjnie, społecznie Wzmacnianie potencjału wewnętrznego i kształtowanie aktywnych postaw osób młodych Traktowanie młodego wieku pracowników jako atutu ze względu na kreatywność, innowacyjność, otwartość na zmiany i nowe idee, brak złych nawyków osób młodych Przewaga osób młodych w posługiwaniu się technologiami informatycznymi i lepsza znajomość języków obcych Konieczność wsparcia indywidualnego potencjału osób młodych poprzez budowanie poczucia własnej wartości, rozwój kompetencji społecznych, wspieranie kreatywności Wspieranie aktywności społecznej, co przełoży się na aktywność życiową i zawodową

Rekomendacje dotyczące rozwiązań systemowych: Propozycje działań służących poprawie sytuacji osób młodych na rynku pracy Rekomendacje dotyczące rozwiązań systemowych: utworzenie sieci instytucji i organizacji działających na rzecz wsparcia osób młodych na rynku pracy (przedsiębiorcy, samorząd, uczelnie wyższe); nawiązanie stałej współpracy między pracodawcami, instytucjami wspierającymi rynek pracy i osobami młodymi poszukującymi pracy; rozszerzenie zakresu wsparcia ze środków UE, nie tylko na konkretne formy wsparcia (staże, szkolenia, praca subsydiowana), ale umożliwienie organizowania kampanii społecznych skierowanych do osób młodych biernych zawodowo i edukacyjnie; rozwijanie szkolnictwa zawodowego i podnoszenie jego jakości we współpracy z otaczającym biznesem; wspieranie przedsiębiorczości; wspieranie organizacji pozarządowych w pracy z młodzieżą ze środowisk wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym; planowanie działań w oparciu o przeprowadzoną diagnozę potrzeb osób młodych w danym środowisku.

Dziękuję za uwagę