Finansowanie zadań oświatowych jednostek samorządu terytorialnego Warszawa, marzec 2012 r.

MINISTER EDUKACJI NARODOWEJ JST (ORGAN PROWADZĄCY SZKOŁĘ) Najważniejsze kompetencje poszczególnych podmiotów w zakresie finansowania zadań oświatowych jednostek samorządu terytorialnego (JST) PARLAMENT ustawa budżetowa, ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, ustawa - Karta Nauczyciela, ustawa o systemie oświaty - rozporządzenie MEN w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego, - rozporządzenie MEN w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy, - rozporządzenie MENiS w sprawie terminów przekazywania dotacji celowej gminom na dofinansowanie świadczeń pomocy materialnej o charakterze socjalnym oraz sposobu ustalania wysokości tej dotacji, rozporządzenie MEN w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych. MINISTER EDUKACJI NARODOWEJ plan sieci publicznych przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych, szkół, regulamin wynagradzania, regulamin udzielania pomocy materialnej o charakterze socjalnym,  tryb udzielania i rozliczania dotacji dla szkół i placówek publicznych oraz niepublicznych, oraz tryb i zakres kontroli prawidłowości ich wykorzystywania. JST (ORGAN PROWADZĄCY SZKOŁĘ) DYREKTOR SZKOŁY arkusz organizacyjny szkoły, regulaminy wewnętrzne wynagradzania

Źródła finansowania zadań oświatowych JST Szkoły i placówki publiczne prowadzone przez JST część oświatowa subwencji ogólnej, dotacje celowe, pozostałe dochody JST, w tym dochody własne i pozostałe części subwencji ogólnej. Szkoły i placówki niepubliczne oraz publiczne prowadzone przez inne podmioty niż JST dotacje z budżetów JST, czesne (dotyczy szkół i placówek niepublicznych), inne źródła dochodów.

Proces planowania łącznej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej Kwota części oświatowej subwencji ogólnej przyjęta w ustawie budżetowej w roku poprzedzającym rok budżetowy Kwota innych wydatków z tytułu zmiany realizowanych zadań oświatowych Planowana kwota części oświatowej subwencji ogólnej na dany rok budżetowy

Część oświatowa subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w latach 2000-2012 (w mld zł)

Finansowy standard A podziału części oświatowej subwencji ogólnej w latach 2000-2012 (w zł)

Średnia liczba uczniów w oddziale w szkołach podstawowych i gimnazjach w latach szkolnych 2003/2004 - 2011/2012

Godziny ponadwymiarowe jako % etatów nauczycieli pełnozatrudnionych (JST) z wyłączeniem niespełniających obowiązków

Liczba uczniów szkół uwzględniona przy podziale części oświatowej subwencji ogólnej pomiędzy jednostki samorządu terytorialnego w latach 2000-2012 (w tys.)

Liczba etatów nauczycieli zatrudnionych na podstawie ustawy - Karta Nauczyciela uwzględniona przy podziale części oświatowej subwencji ogólnej pomiędzy jednostki samorządu terytorialnego w latach 2000-2012

Udział wydatków bieżących w działach 801 Oświata i Wychowanie oraz 854 Edukacyjna opieka wychowawcza w dochodach JST w latach 2004-2010

Dotacje udzielone z budżetów samorządów terytorialnych dla szkół i placówek publicznych oraz niepublicznych (z wyłączeniem przedszkoli) prowadzonych przez osoby fizyczne lub osoby prawne (inne niż JST) w latach 2005-2010 (w mln zł)

Porównanie dwóch gmin wiejskich Wyszczególnienie Gmina A Gmina B Liczba uczniów (subwencja oświatowa na rok 2010) 372 388 Liczba szkół/liczba oddziałów/ liczba etatów nauczycieli 7/ 41/ 59,7 3/ 19/ 37,4 Średnia liczba uczn. przypadająca na szkołę/na oddział/etat nauczyciela 53,1/9,1/6,2 129,3/20,4/10,4 Dochody z tytułu subwencji oświatowej i dotacji w 2010 r. /w tys. zł/ 2 754 2 802 Wydatki bieżące na zadania oświatowe za rok 2010 (bez przedszkoli i dowożenia uczniów) /w tys. zł/ 4 475 2 819 Różnica pomiędzy wydatkami a dochodami z tytułu subwencji oświatowej i dotacji /w tys. zł/ 1 721 17 Udział wydatków bieżących w relacji do dochodów z tytułu subwencji i dotacji na zadania bieżące /w %/ 162,5% 100,6% Jednorazowy dodatek uzupełniający za rok 2010 ( w tys. zł) 205 75 Kwoty wypłacone nauczycielom ponad średnie wynagrodzenia (w tys. zł) 2

Porównanie dwóch gmin wiejskich Wyszczególnienie Gmina C Gmina D Liczba uczniów (subwencja oświatowa na rok 2010) 535 563 Liczba szkół/liczba oddziałów/ liczba etatów nauczycieli 2/ 22/ 45,8 8/ 41/ 76,1 Średnia liczba uczn. przypadająca na szkołę/na oddział/etat nauczyciela 267,5/ 24,3/11,7 70,4/ 13,7/7,4 Dochody z tytułu subwencji oświatowej i dotacji w 2010 r. /w tys. zł/ 3 695 3 946 Wydatki bieżące na zadania oświatowe za rok 2010 (bez przedszkoli i dowożenia uczniów) /w tys. zł/ 3 457 5 609 Różnica pomiędzy wydatkami a dochodami z tytułu subwencji oświatowej i dotacji /w tys. zł/ -238 1 663 Udział wydatków bieżących w relacji do dochodów z tytułu subwencji i dotacji na zadania bieżące /w %/ 93,6% 142,1% Jednorazowy dodatek uzupełniający za rok 2010 ( w tys. zł) 17 384 Kwoty wypłacone nauczycielom ponad średnie wynagrodzenia (w tys. zł) 106

Porównanie dwóch gmin miejsko - wiejskich Wyszczególnienie Gmina A Gmina B Liczba uczniów (subwencja oświatowa na rok 2010) 1 180 1 192 Liczba szkół/liczba oddziałów/ liczba etatów nauczycieli 7/ 55/ 106,0 7/ 68/ 129,5 Średnia liczba uczn. przypadająca na szkołę/na oddział/etat nauczyciela 168,6/ 21,5/ 11,1 170,3/ 17,5/ 9,2 Dochody z tytułu subwencji oświatowej i dotacji w 2010 r. /w tys. zł/ 7 987 8 297 Wydatki bieżące na zadania oświatowe za rok 2010 (bez przedszkoli i dowożenia uczniów) /w tys. zł/ 8 290 12 076 Różnica pomiędzy wydatkami a dochodami z tytułu subwencji oświatowej i dotacji /w tys. zł/ 303 3 779 Udział wydatków bieżących w relacji do dochodów z tytułu subwencji i dotacji na zadania bieżące /w %/ 103,8% 145,5% Jednorazowy dodatek uzupełniający za rok 2010 ( w tys. zł) 101 Kwoty wypłacone nauczycielom ponad średnie wynagrodzenia (w tys. zł) 145 53

Porównanie dwóch gmin miejskich Wyszczególnienie Gmina A Gmina B Liczba uczniów (subwencja oświatowa na rok 2010) 2 511 2 458 Liczba szkół/liczba oddziałów/ liczba etatów nauczycieli 8/ 106/ 235,5 4/ 100/ 178,2 Średnia liczba uczn. przypadająca na szkołę/na oddział/etat nauczyciela 313,9/ 23,7/ 10,7 614,5/ 24,6/ 13,8 Dochody z tytułu subwencji oświatowej i dotacji w 2010 r. /w tys. zł/ 12 536 13 050 Wydatki bieżące na zadania oświatowe za rok 2010 (bez przedszkoli i dowożenia uczniów) /w tys. zł/ 18 997 13 400 Różnica pomiędzy wydatkami a dochodami z tytułu subwencji oświatowej i dotacji /w tys. zł/ 6 461 350 Udział wydatków bieżących w relacji do dochodów z tytułu subwencji i dotacji na zadania bieżące /w %/ 151,5% 102,7% Jednorazowy dodatek uzupełniający za rok 2010 ( w tys. zł) 32 73 Kwoty wypłacone nauczycielom ponad średnie wynagrodzenia (w tys. zł) 69 128

Porównanie dwóch powiatów Wyszczególnienie Powiat A Powiat B Liczba uczniów (subwencja oświatowa na rok 2010) 2 024 2 137 Liczba szkół/liczba oddziałów/ liczba etatów nauczycieli 26/ 88/ 198,6 9/ 80/ 164,9 Średnia liczba uczn. przypadająca na szkołę/na oddział/etat nauczyciela 77,8/ 23,0/ 9,6* 237,4/ 26,7/ 13,0 Dochody z tytułu subwencji oświatowej i dotacji w 2010 r. /w tys. zł/ 15 044 14 896 Wydatki bieżące na zadania oświatowe za rok 2010 (bez przedszkoli i dowożenia uczniów) /w tys. zł/ 16 054 13 946 Różnica pomiędzy wydatkami a dochodami z tytułu subwencji oświatowej i dotacji /w tys. zł/ 1 010 -950 Udział wydatków bieżących w relacji do dochodów z tytułu subwencji i dotacji na zadania bieżące /w %/ 106,7% 93,6% Jednorazowy dodatek uzupełniający za rok 2010 ( w tys. zł) 141 Kwoty wypłacone nauczycielom ponad średnie wynagrodzenia (w tys. zł) 607 22 * dotyczy średniej liczby uczniów szkół publicznych przypadającej na 1 etat nauczyciela

Porównanie dwóch miast na prawach powiatu Wyszczególnienie Miasto A Miasto B Liczba uczniów (subwencja oświatowa na rok 2010) 40 163 42 002 Liczba szkół/liczba oddziałów/ liczba etatów nauczycieli 200/ 1614/ 2 828,7 243/ 1 830/ 3 516,6 Średnia liczba uczn. przypadająca na szkołę/na oddział/etat nauczyciela 200,8/ 24,9/ 10,4* 172,8/ 23,0/ 9,8* Dochody z tytułu subwencji oświatowej i dotacji w 2010 r. /w tys. zł/ 220 901 239 098 Wydatki bieżące na zadania oświatowe za rok 2010 (bez przedszkoli i dowożenia uczniów) /w tys. zł/ 253 170 336 925 Różnica pomiędzy wydatkami a dochodami z tytułu subwencji oświatowej i dotacji /w tys. zł/ 32 269 97 827 Udział wydatków bieżących w relacji do dochodów z tytułu subwencji i dotacji na zadania bieżące /w %/ 114,6% 140,9% Jednorazowy dodatek uzupełniający za rok 2010 ( w tys. zł) 23 Kwoty wypłacone nauczycielom ponad średnie wynagrodzenia (w tys. zł) 2 785 3 099 * dotyczy średniej liczby uczniów szkół publicznych przypadającej na 1 etat nauczyciela

Porównanie niektórych wskaźników gmin   Średnia kwota bazowa Udział wydatków w par. 401 i 404 w wydatkach bieżących objętych subwencją Populacja Zagęszczenie ludności (osoby/km2) Wskaźnik dochodowości (zł na mieszkańca) Liczba sołectw Gmina wiejska A 161% 82% 4 966 58 544 12 Gmina wiejska B (Mniejsze wydatki) 159% 78% 4 837 45 576 16 Gmina wiejska C (Mniejsze wydatki) 144% 76% 5 533 41 609 18 Gmina wiejska D 158% 77% 6 372 483 19 Gmina miejsko-wiejska A 153% 10 702 94 1 304 35 Gmina miejsko-wiejska B 155% 72% 9 895 90 3 088 20 Gmina miejska A 81% 22 965 1 658 1 323 Gmina miejska B 166% 25 005 1 402 1 000

Kwota nadpłaty dla nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego ponad wymagane średnie minimalne wynagrodzenie określone w Karcie Nauczyciela (łącznie dla wszystkich JST – saldo nadpłat i niedopłat) w zł Stopień 2009 2010 2011 stażysta 769 948 11 841 356 10 263 195 kontraktowy 217 707 515 240 476 416 230 785 769 mianowany 211 523 842 178 995 508 151 630 301 dyplomowany 287 410 825 268 361 857 257 771 507 Razem 717 412 131 699 675 136 650 450 772

Postulaty samorządu terytorialnego I. dotyczące ustawy – Karta Nauczyciela likwidacja Karty Nauczyciela lub jej gruntowna nowelizacja; zmiana zakresu podmiotowego Karty Nauczyciela (stosowanie wyłącznie do nauczycieli realizujących podstawy programowe w szkołach); zmiany w systemie wynagradzania nauczycieli: uproszczenie systemu poprzez likwidację niektórych składników wynagrodzenia, ustalanie wysokości wynagrodzenia przez organ prowadzący, uchylenie lub zmiana przepisów dot. średnich wynagrodzeń, w tym art. 30a dot. dodatku uzupełniającego, finansowanie pełnych wynagrodzeń nauczycieli z budżetu państwa, zmiana terminu wypłaty wynagrodzenia;

ograniczenie przywilejów nauczycieli: likwidacja dodatku wiejskiego i mieszkaniowego, zasiłku na zagospodarowanie oraz pomocy zdrowotnej, zmniejszenie wysokości odpisu na ZFŚS oraz środków na doskonalenie nauczycieli, likwidacja urlopu dla poratowania zdrowia lub zmiany w zasadach jego udzielania i finansowania, zmniejszenie wymiaru urlopu wypoczynkowego; wprowadzenie obligatoryjnego 40-godzinnego tygodnia pracy w całości ewidencjonowanego oraz podwyższenie pensum; modyfikacja systemu awansu zawodowego: wydłużenie ścieżki awansu, powiązanie awansów z jakością nauczania i przyznawanie ich na czas określony, zmiany w zakresie przyznawania stopni awansu;

II. dotyczące finansowania zadań oświatowych zwiększenie nakładów w budżecie państwa na edukację, w szczególności zwiększenie części oświatowej subwencji ogólnej; przejęcie przez Rząd obowiązku finansowania wynagrodzeń i innych świadczeń dla nauczycieli; objęcie subwencją oświatową edukacji przedszkolnej; zmiana naliczania subwencji zamiast na ucznia na ; zmiana finansowania świadczeń pomocy materialnej o charakterze socjalnym dla uczniów; uwzględnienie w subwencji kosztów amortyzacji infrastruktury oświatowej;

III. dotyczące organizacji oświaty zastąpienie dotychczasowego prawa oświatowego zestawem państwowych standardów edukacyjnych o charakterze jakościowym i ilościowym; określenie standardów zatrudnienia nauczycieli i pracowników niepedagogicznych oraz standardów; liczebności dzieci w oddziałach w zależności od typu szkoły; zmiana przepisów dotyczących dowożenia uczniów; zmiany prawne dot. statusu dyrektora szkoły; zmiany przepisów dot. likwidacji i przekształcania szkół;  

Najważniejsze projektowane zmiany 1. Objęcie dotacją z budżetu państwa wychowania przedszkolnego Założenia projektowanych zmian w ustawie o systemie oświaty: zmniejszenie obciążeń dla budżetów jednostek samorządu terytorialnego w procesie obejmowania wychowaniem przedszkolnym coraz większej części populacji dzieci – poprzez wprowadzenie mechanizmu dotacji, zmniejszenie obciążeń dla budżetów rodzinnych w tytułu korzystania przez dziecko z wychowania przedszkolnego – poprzez ograniczenie opłat za czas nauczania, wychowania i opieki, uspójnienie sieci wychowania przedszkolnego – poprzez przekształcenie oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych w przedszkola lub punkty przedszkolne, uregulowanie zasad rekrutacji do placówek wychowania przedszkolnego, m.in. określających i chroniących zakres danych osobowych, jakie mogą być gromadzone przez organy prowadzące. 27

2. Nowelizacja ustawy o systemie informacji oświatowej (SIO) celem nowelizacji jest zwiększenie poziomu anonimowości danych, gromadzonych w systemie, które dotyczą pomocy psychologiczno- pedagogicznej, oferowanej przez przedszkola, szkoły, placówki oświatowe i poradnie psychologiczno-pedagogiczne; poradnie psychologiczno-pedagogiczne nie będą przekazywały do bazy danych SIO szczegółowych informacji wrażliwych o uczniach np. takich jak rodzaj diagnozy sporządzonej przez poradnie, wydanie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego z określeniem rodzaju niepełnosprawności, ze względu na który orzeczenie to zostało wydane; do systemu informacji oświatowej będą przekazywane jedynie te dane, które są niezbędne do właściwego podziału środków oraz zapewnienia właściwych warunków edukacji dzieci objętych kształceniem specjalnym. O zorganizowanie takiego kształcenia występują rodzice, przedstawiając dyrektorowi szkoły opinię lub orzeczenie wydane przez poradnię. 28