Przygotowały: Dorota Purzycka Beata Szczepańska Dorota Jarzembska „Jak pracować z uczniem z lekkim upośledzeniem umysłowym w klasie integracyjnej” Przygotowały: Dorota Purzycka Beata Szczepańska Dorota Jarzembska

Upośledzenie umysłowe = niepełnosprawność intelektualna - to zaburzenie rozwojowe charakteryzujące się niższym niż przeciętne funkcjonowaniem intelektualnym, któremu towarzyszy ograniczenie w zakresie dwóch lub więcej spośród następujących umiejętności: porozumiewania się, samoobsługi, trybu życia domowego, uspołecznienia, korzystania z dóbr społeczno - kulturalnych, samodzielności, troski o zdrowie i bezpieczeństwo, umiejętności szkolnych, organizowania czasu wolnego i pracy.

Jak się objawiają dane zaburzenia? Według światowej klasyfikacji chorób DSM IV osoby niepełnosprawne intelektualnie w stopniu lekkim badane testem na inteligencję Wechslera osiągają poniżej 70 punktów (69 – 55). U osób tych wszystkie funkcje i procesy psychiczne odbiegają od normy. Zaburzenia o globalnym charakterze bezpośrednio wpływają na trudności w uczeniu się. Wynikają one m.in. z zaburzeń: spostrzegania, uwagi, pamięci, myślenia, mowy, sprawności motorycznych, ale także procesów emocjonalnych, motywacyjnych, adaptacji społecznej. Jak się objawiają dane zaburzenia?

jest niedokładne, wybiórcze, węższe zakresowo, Spostrzeganie: jest niedokładne, wybiórcze, węższe zakresowo, występują zaburzenia analizy i syntezy spostrzeżeń. Uwaga: obniżoną zdolność koncentracji uwagi, krótkotrwała, mało podzielna, łatwo ulega zakłóceniu, bardzo trudno jest skoncentrować uwagę zwłaszcza podczas rozwiązywania zadań sprawiających trudności.

Pamięć: dobra pamięć mechaniczna, pamięć logiczna w dużym stopniu zaburzona, co przejawia się w następujących czynnościach: odtwarzanie zapamiętanych informacji odbywa się według zapamiętanej kolejności; występują trudności z odpytywaniem wyrywkowym, często po prostu dzieci nie rozumieją tego, czego wyuczyły się na pamięć; występują trudności w posługiwaniu się wyuczoną tabliczką mnożenia, bo wymaga to wybiórczego stosowania zapamiętanych wiadomości; potrzeba większej liczby powtórzeń, aby utrwalić zapamiętane informacje.

Mowa: rozwój mowy często opóźniony, jednakże z uwagi na stosunkowo dobrą pamięć mechaniczną osoby u.um.w s.l. są w stanie opanować znaczny zasób słownictwa, szczególnie przy dobrej stymulacji środowiskowej, występują trudności w rozumieniu znaczenia wypowiedzi oraz w samodzielnym tworzeniu dłuższych wypowiedzi (twórcze stosowanie mowy); częściej w porównaniu z dziećmi w normie intelektualnej występują wady wymowy; z uwagi na częste zaniedbanie środowiskowe można zaobserwować używanie wulgaryzmów i wyrażeń slangowych.

dla osób upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim niedostępny. Myślenie: zaburzone myślenie abstrakcyjne i słowno-pojęciowe; myślenie rozwojowe zatrzymuje się na poziomie myślenia konkretno-obrazowego, co przejawia się w trudnościach z abstrahowaniem, uogólnianiem, tworzeniem pojęć, wnioskowaniem czy przewidywaniem (myśleniem przyczynowo-skutkowym); Zaburzenie wyższych form myślenia w znacznym stopniu utrudnia zdobywanie wiedzy i powoduje, że pewien jej zasób jest dla osób upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim niedostępny.

Najczęściej występujące zaburzenia, które mają wpływ na osiągnięcia szkolne uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim: zaburzenia orientacji przestrzennej, niski poziom sprawności grafomotorycznej, słaba koncentracja uwagi, liczne i nasilone wady wymowy, wolniejsze tempo pracy, zaburzenia rozumienia znaczenia wypowiedzi, zaburzenia analizy i syntezy ( wzrokowej, słuchowej, wzrokowo – słuchowej), trudności w rozpoznawaniu liter oraz w czytaniu, trudności w rozumieniu przeczytanego tekstu, istotnie zaburzony poziom rozumienia wszelkich reguł, zasad, definicji,

utrudnione tworzenie pojęcia liczby, ograniczenia procesów pamięciowych, brak rozumienia treści zadań tekstowych i trudności w ich rozwiązywaniu, zaburzenia wyobraźni przestrzennej utrudniające rozumienie i wykonywanie zadań geometrycznych, trudności w orientowaniu się w stosunkach czasowych i posługiwaniu się nimi (zegar, kalendarz), kłopoty w powiązaniu nowych informacji z poprzednio zapamiętanymi, słaby poziom stosowania umiejętności w praktyce, mała samodzielność w wykonywaniu zadań, często występująca nadpobudliwość psychoruchowa lub zahamowanie, brak krytycyzmu, podatność na negatywne wpływy otoczenia, niski poziom motywacji, impulsywność, częste przejawy agresji.

Należy pamiętać, że każdy uczeń jest inny i jego poziom funkcjonowania w szkole, zachowanie, możliwości i ograniczenia są indywidualnie zróżnicowane. Dlatego należy określić realne cele pracy z uczniem, zaplanować rodzaj oddziaływań terapeutycznych, w sposób indywidualny dostosować wymagania edukacyjne do potrzeb i możliwości ucznia (na podstawie informacji w orzeczeniu poradni pp).

Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim realizują tę samą podstawę programową co ich sprawni rówieśnicy. Nauczyciele mają obowiązek tak dostosować metody, formy i środki dydaktyczne, aby były adekwatne do indywidualnych możliwości i potrzeb psychofizycznych uczniów.

Metody pracy z uczniami upośledzonymi umysłowo są następujące: metody oparte na działalności praktycznej (np.: sprawności manualne, praktycznego działania), metody oglądowe - oparte na obserwacji, pomiarze i pokazie (np.: tablice, filmy, plansze, zdjęcia), metody oparte na słowie (opowiadanie, opis, dyskusje, praca z książką i inne), metody aktywizujące (burza mózgów, drama – wczuwanie się w role, symulacje – naśladowanie rzeczywistości, mapa pojęciowa, linia czasu, stacje zadaniowe). Środki dydaktyczne: modele, filmy, plansze, zdjęcia itp. Formy organizacyjne: zwłaszcza praca w grupach (żeby uczniowie mieli poczucie sprawstwa i sukcesu!).

Zakres dostosowań Język polski: odpowiednio dobierać tekst, w zakresie pisania ograniczyć liczbę terminów/pojęć koniecznych do zapamiętania, na rzecz ich zastosowania, wybierać takie rodzajów wypowiedzi pisemnych, które dla ucznia mają walor praktyczny (np. list, życzenia), tematykę wypowiedzi obierać tak, aby była związana z najbliższym środowiskiem ucznia; może być wspierana planem wypowiedzi lub symboliczną wizualizacją zdarzeń, kłaść nacisk na budowanie dłuższych wypowiedzi powiązanych w logiczną całość, pracować nad spójnością wypowiedzi uczniów, nad ich słownikiem oraz kształtowaniem umiejętności argumentowania i prowadzenia rozmowy.

Historia systematycznie powtarzać i utrwalać wiedzę, wybierać treści, które w sposób wyrazisty i przejrzysty tworzą pewną całość logiczną i chronologiczną, rezygnując z rozbudowanych wątków pobocznych, terminologię okrajać do minimum, w pracy z tekstem źródłowym wybierać tylko fragmenty tekstu lub ich uproszczoną wersję, stosować ćwiczenia typu: z lukami, łączenie obrazów lub fragmentów z datami, tworzenie zeszytów, teczek przeznaczonych tylko dla danej epoki historycznej.

Matematyka stosować zasadę poglądowości - drogę poznania od konkretu (przedmioty naturalne) do pojęcia, posługiwać się wykresami i tabelami, stosować ułatwienia typu: wykonaj według wzoru, uzupełnij fragment, odszukaj błąd, itp., do zadań tekstowych prostych dołączyć rysunek, w zadaniach złożonych wyodrębnić kolejne „etapy” zdania/rozdzielić polecenia, systematycznie sprawdzać stopień rozumienia treści zadania.

Przyroda/biologia/fizyka/chemia prowadzić wszelkiego rodzaju obserwacje, eksperymenty i doświadczenia, stosować bogaty materiał graficzny – plansze, schematy, rysunki, modele, wnioskowanie uczeń powinien przeprowadzać we wsparciu z nauczycielem lub grupą. Języki obce ograniczyć materiał teoretyczny (zasady pisowni, gramatykę) na rzecz praktycznej konwersacji, dostosować tempo pracy do indywidualnych możliwości ucznia.

Muzyka / plastyka zastępować jedne predyspozycje innymi, np.: wymóg zaśpiewania utworu można zastąpić wymogiem wyrecytowania słów, zastępować grę na instrumentach, na których uczeń nie jest w stanie nauczyć się grać - instrumentami dla niego łatwiejszymi lub wiedzą dotyczącą rozpoznawania instrumentów, pozwolić uczniowi, który nie osiąga efektów w zakresie rysunku uzupełniać go lub wykonać inną dowolną techniką. Zajęcia techniczne dostosowanie będzie polegało głównie na powielaniu gotowych schematów.

Zajęcia komputerowe / informatyka należy zwrócić szczególną uwagę na nabywanie przez uczniów praktycznych umiejętności i wykonywanie czynności zgodnie z poleceniami nauczyciela. Wychowanie fizyczne nauczyciel przede wszystkim musi zadbać o to, aby uczniowie upośledzeni umysłowo w stopniu lekkim rozumieli instrukcje wykonania danych ćwiczeń oraz szczególną uwagę powinien poświęcić promocji zdrowia.

Nauczyciel musi pamiętać, aby: kierować jasne polecenia, stosować zrozumiały język, zadania prezentować krótko i sekwencyjnie, nowy materiał powtarzać systematycznie, wiedzę i umiejętności stosować w naturalnych sytuacjach życiowych dziecka, wykorzystywać materiał konkretny, pokaz i obserwację wzmacniać instrukcją słowną, wzmacniać zainteresowania ucznia, wprowadzać zadania od prostych do bardziej złożonych.

Zasady oceniania Podstawową zasadą oceniania jest położenie akcentu na ocenę wkładu pracy i zaangażowania, a nie na poziom wiadomości czy umiejętności. 1. Ocenę bardzo dobrą lub celującą uczeń otrzymuje, gdy opanuje treści wykraczające poza poziom podstawowy. 2. Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który opanował treści zawarte w wymaganiach podstawowych. 3. Jeżeli poziom wiedzy ucznia jest niższy niż podstawowy, otrzymuje on ocenę dostateczną lub dopuszczającą (w zależności od charakteru i zakresu niedostatków w osiągnięciach ucznia). 4. Jeżeli uczeń wykazuje problemy w opanowaniu wymagań podstawowych, ale posiada minimum wiedzy i umiejętności dla danego poziomu edukacji i stara się uczestniczyć w procesie nauczania, to zasługuje na ocenę dostateczną.

5. Uczniowi, który wykazuje fragmentaryczną wiedzę i niski poziom umiejętności, wystawia się ocenę dopuszczającą. 6. Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie opanował wiadomości i umiejętności określonych w programie nauczania. Nie jest w stanie wykonać zadań o elementarnym stopniu trudności, nawet z pomocą nauczyciela.

Podstawową zasadą w ocenianiu uczniów upośledzonych umysłowo jest przeniesienie ciężaru oceny z poziomu wiadomości i umiejętności na indywidualny wkład pracy dziecka. Oceniamy jego pracę biorąc zawsze pod uwagę poziom możliwości. Konieczne jest więc takie dostosowanie kryteriów oceniania, aby dziecko miało szanse na osiągnięcie sukcesu, ponieważ tylko wtedy będzie podejmowało trud wykonywania dalszych zadań.