w kontekście systemu pomocy społecznej w Polsce Założenia i rezultaty projektu „Praca w Posagu - model wychodzenia z rodzinnego bezrobocia na wsi„ realizowanego w ramach inicjatywy wspólnotowej E Q U A L w kontekście systemu pomocy społecznej w Polsce

Ogólne zasady E Q U A L Podejście tematyczne (Thematic Approach ) Partnerstwo (Partnership) Zaangażowanie grup dyskryminowanych (Empowerment ) Współpraca ponadnarodowa (Transnational cooperation) Innowacyjność ( Innovation) Adaptacje rezultatów do głównego nurtu polityki (Adaptations of the results of mainstreaming)

Wdrażanie Programu Inicjatywy Wspólnotowej E Q U A L - działania Działanie 1. Tworzenie Partnerstwa na Rzecz Rozwoju (PRR) i nawiązywanie współpracy międzynarodowej z partnerami z krajów UE (opracowanie planów pracy dla realizacji całego przedsięwzięcia)

Wdrażanie Programu Inicjatywy Wspólnotowej E Q U A L - działania c.d. Działanie 2. Realizacja założeń i celów PRR czyli wdrożenie projektów, których celem jest opracowanie i sprawdzanie w praktyce nowych sposobów, metod i narzędzi służących poprawie sytuacji grupy dyskryminowanych lub zagrożonych dyskryminacją na rynku pracy.

Wdrażanie Programu Inicjatywy Wspólnotowej E Q U A L - działania c.d. Działanie 3. Upowszechnienie i przekładanie wypracowanych rezultatów na płaszczyznę praktyki i polityki, w tym prawa Działanie decydujące o sukcesie projektu

Geneza projektu „ Praca w posagu – model wychodzenia z bezrobocia rodzinnego na wsi” Idea projektu jako implikacje przeprowadzonych analiz i badań nad problemem lokalnego rynku pracy oraz socjologicznych konstatacji związanych z transformacjami i likwidacją uspołecznionego sektora rolnictwa

Główne treści badań i analiz n. t Główne treści badań i analiz n.t. lokalnego rynku pracy na terenach dotkniętych likwidacją państwowego rolnictwa. Likwidacja większości miejsc pracy na wsi (niekiedy niemal wszystkich) – przy braku alternatywnych źródeł zatrudnienia Wraz z likwidacją zakładów pracy ( rolnictwa państwowego). Likwidacja innych licznych wówczas społecznych funkcji tych zakładów: przychodni zdrowia, przedszkoli, bibliotek, ośrodków kultury, klubów sportowych

Główne treści badań i analiz n. t Główne treści badań i analiz n.t. lokalnego rynku pracy na terenach dotkniętych likwidacją państwowego rolnictwa. Stworzenie przez paternalistyczny zakład pracy mentalności pasywnego pracownia i obywatela Likwidacja zakładu ukazuje syndrom nabytej bezradności zawodowej pracowników ( dzieci we mgle) Syndrom nabytej bezradności zawodowej w połączeniu z bardzo niskim wykształceniem i niezwykle wąskimi, nieprzydatnymi poza rolnictwem kwalifikacjami zawodowymi skutkuje dla dziesiątków tysięcy rodzin długotrwałym wykluczeniem z rynku pracy i w rezultacie głębokiej pauperyzacji.

Główne treści badań i analiz n. t Główne treści badań i analiz n.t. lokalnego rynku pracy na terenach dotkniętych likwidacją państwowego rolnictwa. Brak alternatywnych form pracy pogłębiająca się pauperyzacja rodzą brak wiary ; apatię Pogłębiają się zjawiska patologii społecznej zwłaszcza alkoholizmu i przestępczości Radykalne osłabienie aspiracji rodziców wobec dzieci – dziedziczenie bezrobocia i biedy Liczne rzesze byłych pracowników zlikwidowanych państwowych gospodarstw objęte zostały zjawiskiem wykluczenia społecznego

Założenia projektu Brak systemowego podejścia w przywracaniu na rynek pracy tej grupy społeczno-zawodowej. Analiza EX ANTE funkcjonowania stosowanych instytucji Budowa i wdrożenie modelu efektywnego systemu usług dla osób z rodzin dziedziczonych bezrobociem

Główne treści analizy EX ANTE Brak koordynacji działań pomiędzy głównymi podmiotami świadczącymi usługi dla beneficjentów ostatecznych – brak mechanizmu, który zmuszałby instytucje opieki społecznej do wymiany informacji między nimi oraz do koordynacji działań w celu osiągnięcia zamierzonych celów Brak kompleksowego podejścia w doborze adresatów wsparcia ze strony rozlicznych instytucji polityki społecznej ; adresatem wsparcia jest jednostka; najbardziej efektywnym konsumentem wsparcia i kreatorem wartości dodanej jest rodzina.

Główne treści analizy EX ANTE c.d. Brak sformalizowanej współpracy instytucji władzy lokalnej, instytucji rynku pracy i opieki społecznej, organizacji pozarządowych, przedsiębiorców i przedstawicieli kręgów stanowiących bezpośrednie otoczenie rodzin bezrobotnych ( brak sformalizowanej współpracy nie pozwala na całościowy plan działań, ich koordynowanie, monitoring i ocenę rezultatów.

Główne treści analizy EX ANTE c.d. Brak systemowego podejścia do problemu przywracania długotrwale bezrobotnych na rynek pracy. Dzisiejszy system oferuje rozliczne instrumenty wsparcia odznaczające się: totalną fragmentaryzacją niemożnością metodologicznego połączenia w strukturę pozwalającą wyznaczyć cel działań, sposób i ocenę rezultatów.

Założenia modelu Główne: Kompleksowe powiązanie form pomocy oferowanych rodzinom bezrobotnym przez instytucje powiatowe i gminne współpracujące z lokalną społecznością i organizacjami społecznymi na mocy lokalnego paktu partnerstwa.

Założenia modelu c.d. Szczegółowe: Oparcie działań na środowisku i zasobach lokalnych Integracje działań różnych instytucji, organizacji i grup społecznych Integracje instrumentów pomocy i aktywizacji rodzin Opracowanie gromadzenia informacji oraz udrożnienie przepływu informacji w poziomie i w pionie Oparcie systemu o partnerstwo lokalne zdolne nim zarządzać, monitorować i ewaluować Humanizacja podejmowanych działań Wzajemna kontraktacja zobowiązań

Elementy systemu Rada społeczna Odpowiedzialna jest za planowanie, integrację, koordynację i ocenę działań systemu w skali powiatu. Złożona jest z przedstawicieli instytucji i środowisk zaangażowanych w działania pomocowe i aktywizacyjne. Powstaje i działa na mocy lokalnego paktu partnerskiego. Ma na celu koordynacje działań skierowanych do osób długotrwale bezrobotnych, które podejmowane są na terenie powiatu.

Elementy systemu c.d. Animator Pracy Osoba bezpośrednio pracująca z Rodzinami Bezrobotnymi, której zadaniem jest wsparcie rodziny w osiąganiu samodzielności społecznej i zawodowej.

Elementy systemu c.d. Kluby Wsparcia Koleżeńskiego Lokalne kluby tworzone są przez Kolegów- Doradców - wolontariuszy wywodzących się z lokalnej społeczności, znających i rozumiejących problemy bezrobocia, zaangażowanych w udzielaniu bezinteresownego wsparcia i pomocy bezrobotnym i ich rodzinom w przejściu przez proces zmiany.

Elementy systemu c.d. Operator Informacji Zadaniem Operatora Informacji będzie zbieranie, przetwarzanie i dystrybuowanie informacji dostosowanej do potrzeb Animatorów Pracy i Kolegów-Doradców

Elementy systemu c.d. Kontrakt rodzinny To podstawowy instrument działania Animatora Pracy. Zawiera ona z rodziną umowę, obejmującą stworzony wspólnie plan pracy oraz wzajemne zobowiązania. Ważną częścią planu pracy są zobowiązania rodziny do podjęcia różnego rodzaju działań, np. sprzątania obejścia, wspólnego odrabiania lekcji, wizyt w Klubie Wsparcia Koleżeńskiego.

Elementy systemu c.d. Rodzina bezrobotna Jest to podstawowy beneficjent systemu, który wyraża chęć współdziałania na rzecz poprawy swojej sytuacji. Często jest to nawet kilka rodzin żyjących w jednym wspólnym gospodarstwie domowym.

Rezultaty projektu Pilotażowe wdrożenie systemu uznane przez niezależnych ekspertów za jeden z najlepszych modeli skierowanych do bezrobotnych na obszarach wiejskich Propozycja wykorzystania jego doświadczeń w polityce społecznej na szczeblu: państwa regionu powiatu gminy

Rezultaty projektu Upodmiotowienie procesu wsparcia rodzin bezrobotnych , Skrócenie dystansu pomiędzy instytucją a potrzebującą rodziną Usprawnienie lokalnego przepływu informacji, Integracja i aktywizacja społeczna całej rodziny, Materializacja idei partnerstwa lokalnego, Promowanie modelu społeczeństwa obywatelskiego.

Rezultaty projektu M - mężczyźni K - kobiety O - ogółem

Rezultaty projektu Podręcznik systemowy Podręcznik wdrożeniowy Podręcznik Animatora Pracy, Podręcznik trenera Animatorów Pracy, Podręcznik prowadzenia Klubów Wsparcia Koleżeńskiego Podręcznik trenera Kolegów Wsparcia Przewodnik przedsiębiorcy Przewodnik superwizji Podręcznik Operatora Informacji

Warunki zastosowania metodologii użytej w projekcie Poprawne i dogłębne zdiagnozowanie problemu (skala, rodzaje, czas, obszar aktywności) Oszacowanie zasobów do dyspozycji zespołu realizującego model (materialnych, instytucjonalnych, społecznych) Opracowanie strategii rozwoju jednostek samorządu terytorialnego wchodzących w obszar projektu (kompatybilnych w aspekcie problemu) Opracowanie gminnych i powiatowych strategii rozwiązywania problemów społecznych

Warunki zastosowania metodologii użytej w projekcie c.d. Powołanie partnerstwa dla realizacji projektu, odznaczającego się autentyczną współpracą instytucji, organizacji, pracodawców i innych podmiotów zainteresowanych realizacją projektu Zaangażowanie przeszkolonych osób pełniących głównie rolę Animatora Pracy i Operatora Informacji

Sfery działań i zmian legislacyjnych w obszarze pomocy społecznej i aktywizacji zawodowej w kontekście doświadczeń wynikających z projektu Budowa mechanizmu koordynacji świadczeń i działań instytucji z zakresu pomocy społecznej realizowanych o obszarze działania. (Gminne ośrodki Pomocy Społecznej, Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie, Powiatowe Urzędu Pracy, Tematycznie Powiązane Organizacje Pozarządowe)

Sfery działań i zmian legislacyjnych w obszarze pomocy społecznej i aktywizacji zawodowej w kontekście doświadczeń wynikających z projektu c.d. Ustawowe regulacje dotyczące gminnych i powiatowych strategii rozwoju oraz gminnych i powiatowych strategii rozwiązywania problemów społecznych brak obligatoryjnego charakteru w zakresie wykonawstwa strategii rozwoju, brak sankcji za niedotrzymanie ustawowego obowiązku w zakresie sporządzania gminnej i powiatowej strategii rozwiązywania problemów.

Efekty istniejących rozwiązań legislacyjnych Myślenie i działanie „urzędnicze” nie wykracza poza normy prawne Brak wizji rozwoju jednostek samorządu terytorialnego w zakresie rozwiązywania problemów społecznych Dokumenty dotyczące rozwoju odznaczają się bardzo niską jakością Dokumenty dotyczące rozwiązywania problemów społecznych opierają się częstokroć na funkcjonowaniu jednej instytucji (OPS, PCPR) i są mało bądź wcale nieprzydatne dla kierowania lokalnej polityki społecznej

Sfery działań i zmian legislacyjnych w obszarze pomocy społecznej i aktywizacji zawodowej w kontekście doświadczeń wynikających z projektu Niwelacja i usuwanie barier na drodze rozwoju tzw. III sektora (organizacji pozarządowych); Słaba kondycja finansowa, Szczupły potencjał kadrowy, Stosunkowo niski profesjonalizm działania Brak zakorzenienia w społecznym krajobrazie a zwłaszcza analizowanej tematyce

Sfery działań i zmian legislacyjnych w obszarze pomocy społecznej i aktywizacji zawodowej w kontekście doświadczeń wynikających z projektu Stworzenie dla NGO faktycznych możliwości wykonywania usług w ramach kontraktów wieloletnich Większe umocnienie III sektora w ustawodawstwie regulującym funkcjonowanie jednostek samorządu terytorialnego Ułatwienie nabywania nieruchomości i majątku przez organizacje pozarządowe w tym poprzez stosowne mechanizmy fiskalne Ułatwienie dla inicjatyw wolontariatu z wprowadzeniem go do programu funkcjonowania szkół gimnazjalnych i pozagimnazjalnych

Sfery działań i zmian legislacyjnych w obszarze pomocy społecznej i aktywizacji zawodowej w kontekście doświadczeń wynikających z projektu Wprowadzenie funkcjonalnych mechanizmów dla analizowanej problematyki mechanizmów: jednostkach pomocniczych gminy (sołectwa, rady osiedla) systemie edukacji spółdzielniach socjalnych Stworzenie ram prawnych opartych na materialnym wsparciu dla tworzenia inkubatorów aktywności społecznej

Dziękuję za uwagę dr Zbigniew Zychowicz